Η πρωτοβουλία του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν και της Γερμανίδας καγκελαρίου Ανγκελα Μέρκελ για τη λειτουργία του ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης 500 δισ. ευρώ μεταβάλλει το σκηνικό (υπό τον φόβο του Βερολίνου για κατάρρευση των εξαγωγών του και εξασθένιση του ευρώ), αλλά αποτελεί την αρχή μιας δύσκολης πορείας για την Ελλάδα και άλλες χώρες του Νότου.
- Από τον Αλέξανδρο Τάρκα
Ελληνικές και ξένες διπλωματικές πηγές στις Βρυξέλλες προειδοποιούν κατά του εφησυχασμού και της πλάνης των εύκολων λύσεων, καθώς η Γαλλία και η Γερμανία έθεσαν μόνον το πλαίσιο, που θα αρχίσει να εξειδικεύεται σήμερα, Τετάρτη, από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Θα απαιτηθούν σκληρές διαπραγματεύσεις και, σε αντίθεση με όσους μιλούν ήδη στην Αθήνα για ταχύτατη εξασφάλιση «ελληνικού μεριδίου» 10 δισ. ευρώ, είναι απίθανο να ληφθούν αποφάσεις κατά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 18ης Ιουνίου. Θα απαιτηθεί για την επίτευξη συμβιβασμού άλλη μία σύνοδος κορυφής τον Ιούλιο, επί γερμανικής προεδρίας στην Ε.Ε., ενώ υπάρχουν και πιο απαισιόδοξες εκτιμήσεις, που αναμένουν παράταση διαπραγματεύσεων και τον Αύγουστο.
Οι πληροφορίες, που διαθέτει και η ελληνική κυβέρνηση, διαψεύδουν τον αρχικό ενθουσιασμό, ότι η βοήθεια θα χορηγηθεί αποκλειστικά μέσω επιχορηγήσεων, χωρίς δάνεια με αυστηρούς όρους. Ο πρωθυπουργός Κυρ. Μητσοτάκης μετέφερε προς την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, κατά την προ εβδομάδος τηλεφωνική επικοινωνία τους, το ελληνικό αίτημα τα 500 δισ. ευρώ να αφορούν μόνον επιχορηγήσεις και, από εκεί και πέρα, το πλαίσιο δανείων να αφορά τα ενδεχόμενα επιπλέον ποσά. Η πρόεδρος της Κομισιόν φέρεται ότι ήταν από επιφυλακτική έως αρνητική, όπως άλλωστε πράττει και σε άλλα θέματα ιδιαίτερου ελληνικού ενδιαφέροντος που της έχει θέσει ο κ. Μητσοτάκης (με εξαίρεση, ασφαλώς, τη θετική στάση της στα γεγονότα του Έβρου τον Μάρτιο).
Το ελληνικό αίτημα υποστηρίζεται από ορισμένους εταίρους στην Ε.Ε., αλλά οι προτάσεις της Κομισιόν και οι τελικές αποφάσεις της συνόδου κορυφής θα βασιστούν σε έναν ιδιότυπο συμβιβασμό, με κατανομή των 500 δισ. σε διαχωρισμένα πακέτα επιχορηγήσεων και δανείων. Επειδή οι ανάγκες αντιμετώπισης της κρίσης του Covid-19 είναι ακόμα νωρίς να εκτιμηθούν επακριβώς, είναι πιθανό το ποσό των 500 δισ. να αυξηθεί, χωρίς πάντως να θιγεί η θεμελιώδης πολιτική απόφαση για διάκριση μεταξύ δανείων και επιχορηγήσεων.
Παράλληλα, αν και δεν ακούγεται ο όρος «μνημόνιο», είναι απολύτως βέβαιο ότι η βοήθεια κάθε είδους (και υπό τη μορφή επιχορηγήσεων και υπό τη μορφή δανείων) θα εγκριθεί με συγκεκριμένους όρους.
Η Κομισιόν, το Ταμείο Ανάκαμψης και ο ESM (αν και όπως αναμειχθεί) θα απαιτήσουν από την Ελλάδα και τις άλλες χώρες να υποβάλουν συγκεκριμένη «λίστα αναγκών» τους, ανά τομέα. Στόχος είναι να αξιολογείται εκ των προτέρων η σκοπιμότητα χορήγησης βοήθειας, στη συνέχεια να ελέγχονται τα στάδια εκταμίευσης και, τελικά, να πιστοποιείται η ορθή και χρηστή αξιοποίηση των κονδυλίων.
Η «λίστα αναγκών», που θα περιλαμβάνει το κόστος αντιμετώπισης της κρίσης στην υγεία, σε βιομηχανικούς κλάδους και στον τουρισμό, θα βασιστεί αρχικά σε εκτιμήσεις (π.χ., δεν είναι δυνατή η ακριβής αποτύπωση των απωλειών του ελληνικού τουρισμού πριν από τις αρχές Οκτωβρίου). Τα στοιχεία θα επανεξεταστούν και θα οριστικοποιηθούν αργότερα.
Μεγάλο ερώτημα παραμένει αν οι «ανάγκες» και οι εκταμιεύσεις θα συνδεθούν και με την πραγματοποίηση επενδύσεων. Η απαίτηση για επενδύσεις, αντί της χρήσης της βοήθειας κατά βούληση, διατυπώνεται και από τη Γαλλία και όχι μόνον από τους πιο απαιτητικούς Γερμανούς χριστιανοδημοκράτες και τους «σκληρούς» της Ε.Ε. (Αυστρία, Δανία, Ολλανδία, Σουηδία). Στην περίπτωση της Ελλάδας η πραγματοποίηση επενδύσεων θα είναι εφικτή και εύκολα αποδείξιμη στον κλάδο της υγείας (νέες νοσοκομειακές υποδομές ή εξοπλισμός), αλλά πολύ πιο δυσχερής στον κλάδο του τουρισμού.
Σε αρκετές περιοχές της χώρας υπάρχει κορεσμός ξενοδοχειακών μονάδων και οι διάφορες εναλλακτικές λύσεις, όπως η επέκταση και ο εκσυγχρονισμός τους, θα απαιτήσουν πολύ χρόνο και εγχώρια συγχρηματοδότηση. Λαμβάνοντας υπόψη ότι το Βερολίνο επιμένει η λειτουργία του Ταμείου Ανάκαμψης να έχει μικρή χρονική διάρκεια, θα είναι δύσκολο να εγκριθούν επενδύσεις με μακρά περίοδο ωρίμανσης.
Ταυτόχρονα, σε διπλωματικό επίπεδο η κυβέρνηση ίσως χρειαστεί να επανεξετάσει τις συμμαχίες της εντός της Ε.Ε. ως προς τις διεκδικήσεις της από το Ταμείο Ανάκαμψης. Μέχρι τώρα, η επιλογή του Μαξίμου για συνεργασία με άλλες χώρες (από κοινού επιστολή Μητσοτάκη και οκτώ Ευρωπαίων ηγετών τον Μάρτιο για κοινή στρατηγική αντιμετώπισης της πανδημίας) ήταν άριστη, αλλά στην επικείμενη μάχη κατανομής κονδυλίων τα συμφέροντα θα είναι πολύ διαφορετικά.
* Εκδότης του περιοδικού «Αμυνα & Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη ΝΑ Ευρώπη
