Μπορεί οι νόμοι της ελεύθερης αγοράς και του παγκόσμιου καπιταλισμού να λύσουν τα ελληνοτουρκικά και να ενταφιάσουν τον βάρβαρο νεοοθωμανισμό; Υπάρχει περίπτωση κατάρρευσης της τουρκικής οικονομίας κατά τρόπο αντίστοιχο με αυτόν που κατέρρευσε παταγωδώς η σοβιετική το 1989, ώστε να μη μείνει τίποτε όρθιο στη γείτονα; Είναι τόσο στριμωγμένος οικονομικώς ο Ερντογάν ώστε είναι δυνατόν να παζαρέψει τη λύση με το άνοιγμα της ευρωπαϊκής αγοράς στα αγροτικά προϊόντα και στις υπηρεσίες του, καθώς και την παροχή βίζας σε εκατομμύρια Τούρκους πολίτες;
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
Την προσέγγιση ότι η Τουρκία μπορεί να συνέλθει και να έρθει στα λογικά της, αν πιεστεί το τραπεζικό της σύστημα, την ακούω καιρό. Και στην Αθήνα. Αλλά η απάντηση μπορεί να δοθεί υπό δύο προϋ-ποθέσεις: Εάν πράγματι η Δύση στο σύνολό της θα θελήσει να την πιέσει ρισκάροντας τη διάλυσή της, η οποία γεωπολιτικά θα προκαλούσε θύελλα και χάος (αν ΗΠΑ – Γερμανία – Αγγλία ακολουθήσουν άλλη πολιτική δεν υπάρχει θέμα συζήτησης). Εάν, επίσης, ο Ερντογάν πράγματι θέλει να μείνει στη Δύση ή θέλει να σφραγίσει τη θητεία του, ρίχνει το βάρος του στην Ανατολή (Ρωσία – Κίνα – αραβικός κόσμος) με ό,τι αυτό σημαίνει. Ακόμη και πλήρη ρήξη με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η γεωπολιτική είναι κάτι ανώτερο από την οικονομία. Τι θα συμβεί; Ας δούμε τα δεδομένα: Τη θεωρία της τουρκικής κατάρρευσης την άκουσα πρώτη φορά τον Ιούνιο στην Αθήνα από κορυφαίο υπουργό. «Έρχεται κραχ στην τουρκική οικονομία τον Σεπτέμβριο. Θα υπάρξουν ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις» μου είπε. Αποφεύγω να σημειώσω τι προέβλεψε για το μέλλον της τουρκικής πολιτικής ηγεσίας, καθώς είμαστε σε μια ευαίσθητη καμπή για την αποκλιμάκωση και την έναρξη του ελληνοτουρκικού διαλόγου και δεν θα ήθελα να ρίξω λάδι στη φωτιά.
Κορυφαίος οικονομικός παράγων μου εμπιστεύτηκε επίσης το εξής υπό τύπον μαλώματος: «Κοιμάστε όλοι! Δημοσιογράφοι και πολιτικοί! Η επόμενη τουρκική ηγεσία μένει τώρα που μιλάμε στη Γλυφάδα, στη Βουλιαγμένη, στη Βάρκιζα και στο Σούνιο και αντί να πάτε να τη βρείτε, να ρίξετε από τώρα γέφυρες για να βρούμε λύσεις ειρήνης, περί άλλα τυρβάζετε».
Αναφερόταν σε τμήμα της ισχυρής τουρκικής ελίτ που αναζήτησε προστασία από τις διώξεις του «σουλτάνου» στην Ελλάδα εγκαθιστάμενη στην Αττική Ριβιέρα. Μέρες μετά την επακούμβηση του «Λήμνος», την ταπείνωση των πέντε τουρκικών υποβρυχίων και την αόρατη μετάβαση κάτω από τη μύτη των τουρκικών ραντάρ στο Αιγαίο (γεγονότα που έριξαν στο πάτωμα την ψυχολογία των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων που ανέμεναν περίπατο), στο Πεντάγωνο, όπως άκουσα, διερωτώντο:
«Λέτε να είμαστε η τυχερή γενιά; Να ζήσουμε την κατάρρευσή τους; Και το 1987 κανείς δεν πίστευε ότι θα πάθει κάτι η ΕΣΣΔ. Συνέβη, όμως». Τη συζήτηση παρασκηνίου για την τουρκική οικονομία την κατέστησε επίσημη χθες με μια προσεκτική δήλωσή του μεν, που δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνειών, όμως, και ο οικονομικός σύμβουλος του πρωθυπουργού Αλέξης Πατέλης, ο οποίος υπαινίχθηκε στο «Βήμα» bank run απόσυρσης καταθέσεων από τουρκικές τράπεζες υπό προϋποθέσεις. Τις εκτιμήσεις αυτές συμμερίζονται και διεθνολόγοι με εκ διαμέτρου αντίθετες οπτικές, οι οποίοι προτείνουν να στηρίξουμε την ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας με ανταλλάγματα.
Ο εκσυγχρονιστής Παναγιώτης Ιωακειμίδης προτείνει τη συνέχιση της ενταξιακής προοπτικής της Τουρκίας και «Ελσίνκι 2» υπό τον όρο του ξεπαγώματος της συμφωνίας τελωνειακής ένωσης («Βήμα»).
Ο φιλελεύθερος Γιάννης Βαληνάκης προτείνει να άρει η Ελλάς το βέτο για το κεφάλαιο 13 των ενταξιακών διαπραγματεύσεων υπό τον όρο ότι η Τουρκία θα επανέλθει στο ευρωπαϊκό τραπέζι για να λύσει τις διαφορές της μαζί μας. Η ανάλυση αυτή για τις ισχυρές πιέσεις που θα δεχθεί η τουρκική οικονομία σύντομα -και επηρεάζει τη στρατηγική της κυβέρνησης απέναντι στον Ερντογάν- δεν έπεσε βεβαίως από τον ουρανό. Το ΔΝΤ προετοιμάζεται καιρό τώρα για να παρέμβει -αν του ζητηθεί- στις τουρκικές τράπεζες.
Η γενική διευθύντριά του Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα όρισε υπεύθυνη του Τμήματος Στρατηγικής του Ταμείου την Τουρκάλα Σέιλα Παζαρμπασίογλου, η οποία διέσωσε το τραπεζικό σύστημα της Τουρκίας το 2001. Στην Αμερική με αφορμή τη νέα αγορά S-400 και την εκκρεμή υπόθεση της ιρανικής τράπεζας, στην οποία εμπλέκεται μέλος της οικογένειας Ερντογάν, ο Τραμπ δέχεται εισηγήσεις για κυρώσεις στις τουρκικές τράπεζες. Στην Ευρήπη η λίστα Μπορέλ προβλέπει το (θεωρητικότατο) ενδεχόμενο επιβολής κυρώσεων στις τουρκικές τράπεζες. Εάν η Δύση ήταν απολύτως ενωμένη και αποφασισμένη να κινηθεί εναντίον του Ερντογάν, δεν θα το συζητούσαμε καν. Η στρατηγική Μητσοτάκη, ο οποίος νομοθέτησε υβριδικά τις βασικές νομικές αρχές του συνυποσχετικού της Χάγης με τις δύο συμφωνίες που κύρωσε το Κοινοβούλιο (ο πυρήνας των εθνικών θέσεων παραμένει επί της αρχής, αλλά στις λεπτομέρειες της μέσης γραμμής, της επήρρειας και των μεσημβρινών έχουμε μεταβολές), θα ήταν ολόσωστη. Θα είναι, όμως, ενωμένη η Δύση ή ΗΠΑ – Γερμανία – Αγγλία σκέπτονται τις εξαγωγές τους και το Προσφυγικό περισσότερο από την αλληλεγγύη στους εταίρους τους; Μα το πιο βασικό ερώτημα από όλα είναι το εξής: Προς τα πού κοιτούν ο Ερντογάν, το πολιτικό, διπλωματικό και στρατιωτικό κατεστημένο της Τουρκίας και ο τουρκικός λαός;
Στο σύνολο της τουρκικής κοινωνίας μια ρήξη με την Ευρώπη θα ήταν εξόχως δημοφιλής. Είκοσι χρόνια ο Ερντογάν τούς «γανώνει» το μυαλό για την «αουβρούπα», όπως λέγεται στην τουρκική η Ευρώπη. Στον πυρήνα των κεμαλιστών εσχάτως είναι διαδεδομένο ένα νέο απρόσμενο σύνθημα: «Ανατολικά θα κοιτούσε σήμερα ο Κεμάλ αν ζούσε!» Η όλη απορριπτική συμπεριφορά του Ερντογάν προς Τραμπ – Μέρκελ, σε συνδυασμό με την εμβάθυνση της ισλαμοποίησης (Αγία Σοφία – Μονή Χώρας), αυτό δείχνει. Ότι κοιτά ανατολικότερα προς Ρωσία – Κίνα – Ιράν και προς τον αραβικό κόσμο.
Ελέγχει την κυβέρνηση της Τυνησίας, ελέγχει τη μισή κυβέρνηση της Λιβύης, ονειρεύεται την ανατροπή Σίσι και την επαναφορά Μόρσι, αποκτά ναυτικές βάσεις στα Κατεχόμενα και στη Λιβύη (στη μύτη της Γαλλίας), ενώ με τον έλεγχο των πηγών στην Τρίπολη, με το κοίτασμα στη Μαύρη Θάλασσα και τη Μεσόγειο και τις συμφωνίες με την Gazprom θέλει να είναι ενεργειακά αυτόνομος και οικονομικά ανεξάρτητος από τη Δύση. Ο άνθρωπος που παρέλαβε την Τουρκία με το ΔΝΤ εκεί και «χάζευε» την Αθήνα των Ολυμπιακών Αγώνων το 2004 δύσκολα εκτιμάται ότι θα αλλάξει πορεία.
Θα κρατήσει τους δεσμούς με τη Δύση (ΝΑΤΟ), τις οικονομικές σχέσεις με τους βασικούς παραπαίοντες σήμερα παίκτες της Δύσεως, αλλά θα τραβήξει πορεία ανατολικά. Για να επιτύχει αυτό που λέει και ξαναλέει -το είπε και χθες στον προκλητικό εορτασμό για τη Μικρασιατική Εκστρατεία-, την «εθνική ανεξαρτησία».
Στην πραγματικότητα, αν δεν τα πάρει όλα με την ισχύ που διαθέτει, έχει ανάγκη τον πόλεμο μαζί μας. Δεδομένου ότι στην πατρίδα μας κάποιοι ελπίζουν ότι με δεδομένη την πορεία της τουρκικής οικονομίας θα μπορούσαμε να κάνουμε μείζονες συμβιβασμούς, αν ο Ερντογάν αναγνώριζε την ελληνική κυριαρχία στα 18 ελληνικά νησιά, διερωτώμαι: Μήπως έχουμε αυταπάτες; Έχουν εργαλειοποιηθεί τόσο εσωτερικά το θέμα των 18 νησιών και η «Γαλάζια Πατρίδα», έχει καταστεί τόσο ισχυρό εθνικό δόγμα ώστε όποιος αποστεί από αυτά μπορεί να έχει την τύχη του Μεντερές. Μηδέ του εμπνευστή τους Ερντογάν. Τούτων δοθέντων, σωστή είναι η τακτική μας να επενδύουμε στον χρόνο, αλλά το ερώτημα είναι ένα και συγκεκριμένο: Πόσο χρόνο έχουμε;
