Υπάρχουν τρεις τρόποι για να μυήσεις τη νέα γενιά της πατρίδας μας στο συγκλονιστικό παρελθόν της Μεταπολίτευσης, αλλά και σε όσα προηγήθηκαν πριν από αυτό: ο πρώτος είναι ο «εύπεπτος», της μυθοπλασίας.
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
Το σίριαλ της ΕΡΤ «Τα Καλύτερά μας Χρόνια» που υπογράφει η Ολγα Μαλέα, θυγατέρα του αείμνηστου διακεκριμένου δικηγόρου Τρύφωνος Κουταλίδη, αποτελεί ένα ιδεώδες υπόδειγμα. Ζωγραφίζει, άλλοτε με χιούμορ και άλλοτε με μελαγχολία, τα πολιτικά, ιδεολογικά και κοινωνικά πρότυπα μιας ολόκληρης εποχής.
Τις σχέσεις των Ελλήνων με την εξουσία, των νέων απέναντι στα κατεστημένα, των γυναικών απέναντι στους άνδρες, των νέων απέναντι στη μουσική και στον έρωτα. Όλη η μεγάλη επαναστατική αλλαγή της Μεταπολίτευσης κυοφορήθηκε μέσα στις «σιωπές» της δικτατορίας, η οποία επιδίωξε τη δυτική εξωστρέφεια, νομίζοντας πως θα απομακρύνει τους νέους του 1974 -φευ- από τη «λαγνεία» προς τον κομμουνισμό.
Ένας άλλος τρόπος για να πλησιάσεις τους νέους στο παρελθόν είναι η μουσική. Την Παρασκευή το βράδυ στο Δημοτικό Στάδιο Αίγινας, από όπου άρχισε η μουσική σκυταλοδρομία των τριών ιστορικών πόλεων Αίγινας, Ναυπλίου, Αθηνών για τον εορτασμό των 200 ετών από την ανεξαρτησία μας, η Δήμητρα Γαλάνη συγκλόνισε τους θεατές -οι μισοί εκ των οποίων ήταν εικοσάρηδες- και με το εκτόπισμά της, αλλά και με τις λέξεις της. «Μέλλον χωρίς μνήμη δεν υπάρχει» είπε η ηπειρώτισσα εκ Πρεβέζης Δήμητρα, προσθέτοντας πως, αφού αυτό δεν γίνεται σωστά στην εκπαίδευση, είναι δικό μας χρέος ! «Να τσιγκλάμε τη μνήμη». Και κάτι ακόμη: «Να θυμόμαστε πάντα πως δεν είμαστε ούτε Δύση, ούτε Ανατολή! Είμαστε η Ελλάδα! Ανάμεσα σε όλους. Στη μέση!».
Και έπειτα ξενάγησε μαγευτικά τα νέα παιδιά στη μνήμη με ούτι και ηπειρώτικη παραδοσιακή δημοτική μουσική, με Τσιτσάνη, με Ξαρχάκο και «δίχτυ» με Μάνο Χατζηδάκι και Γκάτσο, ο οποίος την υπεραγαπούσε! Σπανίως θα ακούσεις σήμερα στις λεγόμενες play list των ραδιοφωνικών σταθμών, πλην εξαιρέσεων, τις μελωδίες αυτών των μεγάλων που σηματοδότησαν τη Μεταπολίτευση με το πολιτικό τραγούδι. Η Γαλάνη κατάφερε και καθήλωσε τη νεολαία με το μάθημα Ιστορίας. Ελάχιστα από τα νέα παιδιά που είχαν έρθει να παρακολουθήσουν στο πρώτο μέρος της συναυλίας τον αγαπημένο τους -διανύοντας στάδιο όμορφης ωριμότητας- Μιχάλη Χατζηγιάννη εγκατέλειψαν το πέταλο της κερκίδας. Καθηλώθηκαν.
Υπάρχουν, όμως, πράγματα για την Ιστορία που δεν μπορεί να μας τα πει ένα σίριαλ της Μαλέα ή μια συναυλία της Δήμητρας. Ούτε, βεβαίως, μπορούν να μας τα πουν δημοσκοπήσεις εκ του προχείρου για τις πολιτικές και τους πρωθυπουργούς της Μεταπολίτευσης, στις οποίες απαντούν πολίτες που δεν έχουν ιδέα τι συνέβη πριν και μετά τη Μεταπολίτευση. Πρέπει να τα πει οργανωμένα η Πολιτεία. Δεν είναι βεβαίως εύκολο, η Ιστορία και τα πρόσωπα εγείρουν τα πάθη. Αγαπημένο σπορ στην πατρίδα μας.
Αλλά αν μπορούσαμε να συμφωνήσουμε για το τι θετικό άφησε κάθε περίοδος και κάθε πρωθυπουργός θα ήταν μια αρχή: Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, το όνομα του οποίου έχει διαγράψει από το λεξιλόγιο της η ηγεσία της παράταξής του και τη μνήμη του οποίου δεν υπερασπίζονται οργανωμένα και με πάθος, ούτε αυτοί που θα έπρεπε να το κάνουν, άφησε κληρονομιά στην Ελλάδα τη δημοκρατία, την Ευρώπη και τον πολιτισμό (όλα τα σημερινά φεστιβάλ επί των ημερών του ξεκίνησαν). Ήθελε να νικήσει τη φτώχεια του πνεύματος και του εισοδήματος. Ο Ανδρέας Παπανδρέου έχτισε κοινωνικό κράτος και έβαλε στο παιχνίδι της ευημερίας τους μη προνομιούχους. Το 1/3. Μεγάλη αλλαγή. Αν και κάποιες φορές την πληρώσαμε αισθητικά.
Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης ήταν ένας πρώιμος μεταρρυθμιστής. Είχε άδικο γιατί είχε δίκιο πολύ νωρίς. Θέλησε να οδηγήσει την Ελλάδα σε πρωτόγνωρους λιμένες. Δεν πρόλαβε, αλλά στα ίχνη του επιχείρησαν να πατήσουν ο ρεαλιστής Ανδρέας στη δεύτερη θητεία του και ο Κώστας Σημίτης, στον οποίο πιστώνεται -το μόνο- ότι υλοποίησε, μαζί με τον αμφιλεγόμενο για την από εδώ πλευρά Λαλιώτη, το εντυπωσιακό πρόγραμμα των δημόσιων υποδομών που σχεδίασαν οι Μητσοτάκης – Μάνος: Μετρό Αθηνών, αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος», Ρίο-Αντίρριο, προαστιακός, Εγνατία Οδός.
Ο Κώστας Καραμανλής άφησε μια τριπλή κληρονομιά πίσω του: υπήρξε ο πρωθυπουργός που σε συνθήκες πρωτόγνωρης πολιτικής πίεσης προχώρησε στις τρεις μεγαλύτερες ιδιωτικοποιήσεις της Μεταπολίτευσης, που απάλλαξαν το δημόσιο ταμείο από τα χρέη τους : ΟΤΕ, Ολυμπιακή Αεροπορία, λιμάνι Πειραιά. Εγκατέστησε, επίσης, στην καρδιά της δημόσιας συζήτησης το ζήτημα του περιορισμού των εξουσιών των ολιγαρχικών «νταβατζήδων των ΜΜΕ» -ζήτημα ποιότητας δημοκρατίας- κάτι που αναγνώρισε και η Κομισιόν με την τελευταία της έκθεση για την ποιότητα της ελληνικής δικαιοσύνης. Και βεβαίως επιχείρησε μια μεγάλη πρόβα εθνικής ανεξαρτησίας, με τα ανοίγματα σε Ρωσία και Κίνα. Το γεγονός ότι οι ΗΠΑ του Μπάιντεν ευλόγησαν τον Γερμανορωσικό αγωγό Nord Stream 2 τον δικαιώνει αναδρομικώς.
Οι πρωθυπουργοί που διαχειρίστηκαν τη χρεοκοπία δεν μπορούν να αξιολογηθούν κατά τον ίδιο τρόπο. Το μόνο που άφησε ο Γιώργος Παπανδρέου για να τον θυμόμαστε είναι η «διαύγεια». Πολύ πιο σημαντική από όσο αξιολογήθηκε αρχικώς. Ο Αντώνης Σαμαράς κράτησε ουσιαστικά τη χώρα στο ευρώ. Ο Αλέξης Τσίπρας βοήθησε καταλυτικά στη διάλυση των αριστερών μύθων της Μεταπολίτευσης και στη βίαιη ωρίμανση της κοινωνίας που πίστευε πως γίνεται και αλλιώς, εκτός δυτικών θεσμών.
Δεν ήταν στις προθέσεις του αυτό αλλά το πέτυχε. Μεγάλη εθνική προσφορά. Αν αθροίσουμε το θετικό εθνικό κεκτημένο της Μεταπολίτευσης θα συμφωνήσουμε πως οδηγηθήκαμε σε πρωτόγνωρους λιμένες. Θα αντιληφθεί η μορφωμένη νεολαία μας πως δεν ήταν ανέκαθεν όλα έτσι στην Ελλάδα. Δόθηκαν μάχες για να φθάσουμε έως εδώ. Η αποδοχή της πολιτικής κληρονομιάς όλης της περιόδου όλων των επωνύμων θα είναι χρήσιμη, όχι μόνο για τα νέα παιδιά, αλλά και για την ηγεσία μας. Ιδίως τον πρωθυπουργό.
Και σήμερα διανύουμε δεκαετία που αλλάζουν τα κοινωνικά πρότυπα. Και τώρα είμαστε σε ιδεολογική μετάβαση που μοιάζει με τη Μεταπολίτευση. Με μία διαφορά: το εκκρεμές παλινδρομεί με ορμή μεταξύ της συντηρητικής επιστροφής στα βασικά και της αγάπης για την ταυτότητα, από τη μία, και της ήπιας νεωτερικότητας, από την άλλη. Με την ηγεσία να ασχολείται μόνο με τη νεωτερικότητα, ο Κυριάκος «φέρει τις καλύτερες αμερικανικές αξίες», όπως έγραψε ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Τουρκία Μάικλ Εντελμαν στην «Καθημερινή» την Κυριακή. Πρέπει, όμως, να ασπαστεί και τις απώτερες ελληνικές αξίες. Ο Κυριάκος ξέρει να χορεύει ροκ, αλλά όχι τσάμικο. Πρέπει να μάθει για να ανοίξει ο τρίτος κύκλος. Είπαμε! Είπε η Γαλάνη: « Δεν είμαστε Δύση, δεν είμαστε Ανατολή, είμαστε η Ελλάδα!». Πρωτόγνωρος λιμήν.
