Σε μία από τις πλέον ενδιαφέρουσες συνεντεύξεις που έδωσε ο Μίκης Θεοδωράκης εν ζωή στο Κανάλι της Βουλής (στη συνάδελφο Αλεξία Κουλούρη) αποκάλυψε κάτι άγνωστο…
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
… Οτι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, βαθιά προβληματισμένος για την κατάσταση στην οποία παρέλαβε τη χώρα το 1974, μελετούσε την πιθανότητα να υπάρξει μεταβατικό διάστημα από τη δικτατορία στην εγκαθίδρυση της δημοκρατίας και στον κοινοβουλευτισμό. Του είχε εκμυστηρευτεί ότι η Ελλάς έπρεπε να κυβερνηθεί από κυβέρνηση εθνικής ενότητας επί πενταετία και μόνον όταν είχε εμπεδωθεί πλήρως κλίμα ασφάλειας και κοινωνικής ειρήνης θα ενεργοποιούνταν τα κόμματα και θα διεξάγονταν εθνικές εκλογές.
Τελικά επικράτησαν ορθώς, όπως απεδείχθη, αντίθετες απόψεις και σαν σήμερα, στις 4 Οκτωβρίου 1974, προχώρησε στην ίδρυση της Νέας Δημοκρατίας. Η αναδρομική ανάγνωση της ιδρυτικής διακήρυξης της Ν.Δ. 47 χρόνια μετά επιβεβαιώνει πλήρως την αποκάλυψη του Μίκη. Ο Καραμανλής πουθενά δεν ονομάζει τη Ν.Δ. «κόμμα», αλλά διαρκώς «παράταξη», ενώ τα 2/3 του συγκλονιστικώς επίκαιρου σήμερα κειμένου είναι αφιερωμένα στην αγωνία του για τη στερέωση της δημοκρατίας. Για να θυμούνται οι παλαιότεροι και να μαθαίνουν οι νεότεροι, παραθέτω ακολούθως τα σημαντικότερα αποσπάσματα της ιδρυτικής διακήρυξης και στο τέλος καταθέτω έναν προβληματισμό. Εγραφε τότε ο Καραμανλής:
«Το μέγα θέμα της εποχής μας είναι η δημοκρατία. Ολοι μιλούν περί δημοκρατίας, ολίγοι όμως την καταλαβαίνουν και ολιγότεροι έχουν τη θέληση και την ικανότητα να την εφαρμόζουν.
Από τις 140 χώρες που υπάρχουν στο κόσμο, μόνον 19 έχουν πραγματική δημοκρατία. Τούτο σημαίνει ότι αυτό το θαυμάσιο και ευαίσθητο πολίτευμα είναι δύσκολο στην εφαρμογή του. Και προϋποθέτει ειδικές συνθήκες, χωρίς τις οποίες δεν ημπορεί να ανθίσει και να καρποφορήσει.
Δημοκρατία θα ήθελαν να έχουν όλοι οι λαοί. Αλλά δεν την έχουν παρά μόνο εκείνοι που, εκτός από την συνειδητοποίηση των προτερημάτων της, σέβονται και τους όρους της λειτουργίας της.
Η Νεωτέρα Ελλάς υιοθέτησε την δημοκρατία ως σύστημα διακυβερνήσεως. Και ήτο φυσικόν, αφού γεννήθηκε στον τόπο μας. Ελειτούργησε όμως ατελώς και παρουσίασε συχνές και μακρές διαλείψεις. Αλλεπάλληλα υπήρξαν τα κινήματα, οι επαναστάσεις, οι δικτατορίες, οι μεταπολιτεύσεις, οι εμφύλιοι πόλεμοι. Αντιθέτως ολίγες και βραχείες υπήρξαν αι περίοδοι της δημοκρατικής διακυβερνήσεως της χώρας – φωτεινά διαλείμματα στην ταραγμένη ιστορία της συγχρόνου Ελλάδος.
Αν δεν ελειτούργησε ομαλά η δημοκρατία στην Ελλάδα, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι έλειψαν ή δεν μπόρεσαν να δημιουργηθούν οι όροι της υπάρξεώς της. Οι όροι δε αυτοί είναι το ήπιο πολιτικό κλίμα, τα ήμερα πολιτικά ήθη και θεσμοί που να προσαρμώζονται στις ιδιαίτερες συνθήκες του τόπου μας. Οι Ελληνες έχουν την γεύση όλων των πολιτικών καταστάσεων. Γεύση τόσο πικρή, που να μη συγχωρεί καινούργια σφάλματα και πλάνες.
Ήδη εισερχόμεθα σε νέα περίοδο της εθνικής μας ζωής. Και οφείλουμε, με την πείρα του παρελθόντος, να δημιουργήσουμε τις αναγκαίες προϋποθέσεις για να αποκτήσωμε, επί τέλους, μίαν υγιά και βιώσιμη δημοκρατία. (…)
Εγγίζει, πράγματι, τα όρια του πολιτικού θαύματος αυτό που με την συμπαράσταση του λαού συνέβη στην Ελλάδα, μέσα στους δύο τελευταίους μήνες. Διότι η μετάβαση από την δικτατορία στην ελευθερία έγινε με τρόπον ανώδυνο, ενώ πολλοί ανέμεναν ότι θα γίνη με τρόπον αιματηρό, με αδελφοκτόνο σπαραγμό. Πολλοί επίσης επίστευαν ότι θα ήταν βραδεία και οδυνηρά η αποδιοργάνωση του μηχανισμού της τυραννίας και η διαδικασία για την επάνοδο στην δημοκρατία. Και όμως και αυτό έγινε μέσα στους δύο αυτούς μήνες.
Το σπουδαίο όμως αυτό έργο, που συνετελέσθη ταχύτατα και μεθοδικά, δεν σημαίνει ότι έλυσε κατά κάποιο τρόπον ασφαλή και μόνιμο το πρόβλημα της ελληνικής δημοκρατίας. Κίνδυνοι υπάρχουν πάντοτε. Και θα απαιτηθή η επαγρύπνησις αλλά και η συσπείρωσις του λαού σε ισχυρούς πολιτικούς σχηματισμούς, ικανούς να προστατεύσουν την δημοκρατία, όχι μόνον από τον κομμουνισμό και φασισμό, αλλά και από τα αίτια που προκάλεσαν στο παρελθόν την πτώση της. Γι’ αυτόν ακριβώς τον εθνικό σκοπό εθεώρησα καθήκον μου να δημιουργήσω μιαν ευρεία και ζωντανή πολιτική παράταξη – την Νέα Δημοκρατία.(…) Νέα Δημοκρατία είναι η πολιτική παράταξις του ταυτίζει το Εθνος με τον Λαόν, την Πατρίδα με τους Ανθρώπους της, την Πολιτεία με τους Πολίτες της, την Εθνική Ανεξαρτησία με την Λαϊκή Κυριαρχία, την Πρόοδο με το Κοινό Αγαθό, την Πολιτική Ελευθερία με την Εννομη Τάξη και την Κοινωνική Δικαιοσύνη.
Νέα Δημοκρατία είναι το σύστημα με το οποίο οι ολιγώτεροι και οι επώνυμοι καθοδηγούν αντί να καταδημαγωγούν, εκπροσωπούν αντί να καταδυναστεύουν –και σε τελική ανάλυση υπηρετούν- και περισσότερους και ανωνύμους.
Νέα Δημοκρατία είναι η κίνηση που επιλέγει και συντηρεί από την παράδοση μόνον όσα ο χρόνος απέδειξε σωστά και χρήσιμα. Και προχωρεί διαρκώς με μεγάλα, τολμηρά αλλά και ασφαλή βήματα στις νέες διαρκώς εξελισσόμενες συνθήκες.
Νέα Δημοκρατία είναι η πολιτική παράταξις που αγνοεί τις διενέξεις και τους διχασμούς του παρελθόντος -που τόσα δεινά επεσώρευσαν στον τόπο μας- και προσανατολίζεται στα ευρύτερα δυνατά σχήματα εθνικής ενότητος. Και υπόσχεται:
• Ότι θα υπηρετεί πάντα και μόνο τα αληθινά συμφέροντα του έθνους, που βρίσκονται πέρα και πάνω από τις παραπλανητικές ετικέτες της Δεξιάς, του Κέντρου και της Αριστεράς.
• Ότι η ελεύθερη οικονομία στην οποία πιστεύει η Νέα Δημοκρατία δεν ημπορεί να αποκλείσει την διεύρυνση του οικονομικού τομέως τον οποίο ελέγχει το κράτος. Και η ιδιωτική πρωτοβουλία δεν ημπορεί να βρει την δικαίωσή της χωρίς παράλληλη συμμετοχή των ευρυτέρων λαϊκών τάξεων στην κατανομή του εθνικού προϊόντος. Κάθε πολίτης της χώρας αυτής πρέπει να γίνει εργάτης μαζί και νομεύς της οικονομικής ευημερίας και να αισθάνεται ήσυχος για το μέλλον του και για το μέλλον των παιδιών του.
• Ότι θα ανανεώνεται διαρκώς από τις νέες δυνάμεις της χώρας, τις οποίες θεωρεί πάντα προνομιούχες, γιατί εμφανίζουν αμεσώτερα τον παλμό της εποχής μας.
• Ότι δεν θα φεισθεί κόπων και θυσιών για να καταστήσει την Ελλάδα ισχυρή και απρόσβλητη. Με εκσυγχρονισμένες τις Ενοπλες Δυνάμεις η ανεξαρτησία της Ελλάδος θα κατοχυρωθεί. Και θα είναι σεβαστή από όλους, χωρίς την ανάγκη άλλων προστατών εκτός από τους συλλογικούς οργανισμούς στους οποίους θα μετέχει με την ελεύθερη βούλησή της και σύμφωνα με τα πάγια συμφέροντα του Ελληνισμού, στα οποία περιλαμβάνεται και η μοίρα της Κύπρου.
Η Νέα Δημοκρατία πιστεύει ότι η Ελλάς όχι μόνο δικαιούται αλλά και ημπορεί να εξασφαλίσει την εξέχουσα θέση και την ευτυχία του λαού της μέσα στην Ευρώπη όπου ανήκει, αν επιστρατεύσει όλες τις ικανότητες και αν αξιοποίηση όλες τις αρετές του λαού της».
Σήμερα, 47 χρόνια μετά, η διακήρυξη Καραμανλή για τα «ευρύτερα δυνατά σχήματα εθνικής ενότητας», για το ότι «τα αληθινά συμφέροντα του Έθνους είναι πάνω από τις παραπλανητικές ετικέτες Αριστεράς – Δεξιάς», για μια Ελλάδα «χωρίς προστάτες», για την αξιοποίηση «νέων δυνάμεων» και «για την συμμετοχή των λαϊ-κών τάξεων στην κατανομή του εθνικού προϊόντος» για τη σχέση παράδοσης – νεωτερικότητας είναι απολύτως επίκαιρη. Πλέον επίκαιρο, ωστόσο, θεωρώ τον προβληματισμό του για τη δημοκρατία.
Ο Καραμανλής από το 1974 διέκρινε ότι αντίπαλος της δημοκρατίας δεν είναι μόνον ο κομμουνισμός και ο φασισμός αλλά «τα αίτια που προκάλεσαν στο παρελθόν την πτώση της». «Κίνδυνοι υπάρχουν πάντοτε» επισήμαινε. Η δε φράση του «η δημοκρατία δολοφονήθηκε σε συνθήκες ελευθερίας» έγινε διάσημη σε όλη την Ευρώπη. Δυστυχώς, η ρωμαλέα σκέψη του δικαιώνεται σήμερα. Και για τον φασισμό και για τα αίτια.
Η δημοκρατία, 47 χρόνια μετά την εδραίωσή της από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, αμφισβητείται ως αποτελεσματικό πολίτευμα από το 30% του πληθυσμού, σύμφωνα με τις τελευταίες μετρήσεις. Ας ελπίσουμε ότι θα ανακάμψει. Σε μια πολύ μελλοντική μείζονα εθνική κρίση, πάντως, στα επόμενα 50 χρόνια που ακολουθούν, ο σχηματισμός κυβέρνησης εθνικής ενότητας με συμμετοχή προσώπων από όλα τα κόμματα, η αναστολή της λειτουργίας των κομμάτων και η διεύθυνση της χώρας από κυβέρνηση και κυβερνώσα Βουλή άνευ πτερύγων για περιορισμένο χρονικό διάστημα ίσως επανέλθουν στο τραπέζι. Θα μας τη θυμίζει άλλωστε -αχρείαστη να είναι- ο Μίκης.
