Ο Αιμίλιος Χειλάκης και η παραποίηση της Ιστορίας

Σε κάποια εκπομπή ο γνωστός ηθοποιός Αιμίλιος Χειλάκης μεταξύ των άλλων που εξεστόμισε μίλησε για την Ελληνικότητα που ο Αριστοτέλης θεώρησε ότι εδράζεται στο πνεύμα.

Αυτό φυσικά είναι η προέκταση μίας σκέψης που ξεκίνησε από μία γενιά εθνοαποδομητών, παραποιώντας τα γραπτά του Ισοκράτους («…καὶ μᾶλλον Ἕλληνας καλεῖσθαι τοὺς τῆς παιδεύσεως τῆς ἡμετέρας ἢ τοὺς τῆς κοινῆς φύσεως μετέχοντας»). Εκτός βέβαια του γεγονότος ότι ο Αριστοτέλης είχε μία βαθιά απέχθεια για τους βαρβάρους, ο Ισοκράτης δεν εννοούσε αυτά που οι σημερινοί νεομαρξιστές προπαγανδίζουν.

Ξεκινάμε με την πρώτη παραχάραξη, η οποία εδράζεται σε μια εσκεμμένη παραποίηση των γραπτών του Ισοκράτη.

Ο Ισοκράτης έγραψε στον Πανηγυρικό γύρω στο 380 π.Χ.: «τοσοῦτον δ᾽ ἀπολέλοιπεν ἡ πόλις ἡμῶν περὶ τὸ φρονεῖν καὶ λέγειν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους, ὥσθ᾽ οἱ ταύτης μαθηταὶ τῶν ἄλλων διδάσκαλοι γεγόνασι, καὶ τὸ τῶν Ἑλλήνων ὄνομα πεποίηκε μηκέτι τοῦ γένους ἀλλὰ τῆς διανοίας δοκεῖν εἶναι, καὶ μᾶλλον Ἕλληνας καλεῖσθαι τοὺς τῆς παιδεύσεως τῆς ἡμετέρας ἢ τοὺς τῆς κοινῆς φύσεως μετέχοντας».

Και στη μετάφραση: «Τόσο πολύ έχει ξεπεράσει η πόλη μας (η Αθήνα) τους άλλους ανθρώπους σε σκέψη και λόγο, ώστε οι μαθητές της έχουν γίνει δάσκαλοι των άλλων, και έχει κάνει το όνομα των Ελλήνων να μη φαίνεται πια ότι ανήκει στο γένος αλλά στη διάνοια, και να καλούνται μάλλον Έλληνες όσοι μετέχουν της δικής μας παιδείας παρά όσοι μετέχουν της κοινής φύσης».

Το «ψέμα» έγκειται στην παραποίηση, την αποκοπή από το πλαίσιο και την αυθαίρετη απλοποίηση που την κάνει να ακούγεται σαν «οποιοσδήποτε, ακόμα και βάρβαρος, να γίνεται Έλληνας αν λάβει ελληνική παιδεία». Αυτό χρησιμοποιείται σήμερα σε συζητήσεις για μετανάστευση και ιθαγένεια, αλλά αποτελεί λάθος ερμηνεία.

Ο Πανηγυρικός είναι λόγος που καλεί σε ενότητα των ελληνικών πόλεων-κρατών ενάντια στους Πέρσες. Ο Ισοκράτης υμνεί την Αθήνα ως «σχολείο της Ελλάδας», λέγοντας ότι η αθηναϊκή παιδεία έχει κάνει τους Έλληνες να ξεχωρίζουν από τους βαρβάρους. Δεν προτείνει να «εξελληνίσει» μη Έλληνες· αντίθετα, τονίζει την υπεροχή των Ελλήνων —και ιδίως των Αθηναίων— σε σχέση με τους υπόλοιπους.

Η φράση «τῆς παιδεύσεως τῆς ἡμετέρας» αφορά την αθηναϊκή παιδεία, όχι μια αφηρημένη «ελληνικότητα» ανοιχτή προς όλους.

Πάμε τώρα να αποδομήσουμε την εθνοαποδομητική προπαγάνδα για το Βυζάντιο και την ελληνικότητά του, όπως περίπου αναπαρήγαγε ο κ. Χειλάκης. Κατ’ αρχήν, δεν φταίει απόλυτα ο Χειλάκης — απλώς αναπαράγει μια δυτική αφήγηση. Οι δυτικοί ιστορικοί του Μεσαίωνα έτρεμαν την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία σαν τον διάολο το λιβάνι· τόσο ισχυρή ήταν.

Από τον 7ο αιώνα μ.Χ. και μετά, η ελληνική ήταν η επίσημη γλώσσα της διοίκησης, του δικαίου, της Εκκλησίας. Οι αυτοκράτορες μιλούσαν ελληνικά, οι νόμοι γράφονταν στα ελληνικά, οι ύμνοι ψάλλονταν στα ελληνικά.

Οι φιλόσοφοι, όπως ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης, διδάσκονταν στα βυζαντινά σχολεία και η ελληνική γραμματεία αντιγραφόταν ευλαβικά σε αμέτρητα χειρόγραφα. Οι ψηφιδωτές τοιχογραφίες της Αγίας Σοφίας αποτελούν συνέχεια της αρχαίας ελληνικής αισθητικής. Από τον Ηράκλειο και μετά, η Αυτοκρατορία ήταν γλωσσικά και πολιτιστικά ελληνική· οι κάτοικοί της θεωρούσαν εαυτούς διαδόχους των αρχαίων Ελλήνων και των Ρωμαίων: «Ρωμιούς»!

Όσοι λένε ότι «το Βυζάντιο ήταν ρωμαϊκό, όχι ελληνικό», ξεχνούν πάνω σε ποιον πολιτισμό πάτησε η Ρώμη.

Το υπενθυμίζει και ο Κικέρων σε επιστολή του προς τον αδελφό του το 60 π.Χ.: «Ο πολιτισμός είναι ελληνική εφεύρεση […] και όσα πετύχαμε οι Ρωμαίοι τα πετύχαμε υιοθετώντας την παιδεία των Ελλήνων».

Και όταν η Δύση βυθίστηκε στους Σκοτεινούς Αιώνες, ποιος διέσωσε τον Αριστοτέλη και τον Πλάτωνα; Οι βυζαντινοί μοναχοί. Αυτοί αντέγραψαν το φως της Ελλάδας για να το δανείσουν αργότερα στην Αναγέννηση. Αν αυτό είναι «αποποίηση», τότε εγώ είμαι… Αιγύπτιος φαραώ.

Μετέπειτα, ο κ. Χειλάκης υπονοεί ότι η Ελληνικότητα είναι μόνον ζήτημα μόρφωσης, λέγοντας περίπου ότι η ουσίας της αρχαίας Ελληνικής δραματουργίας ενδεχομένως καθιστά κάποιον Έλληνα. Υπό αυτή την έννοια, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης —ο οποίος δεν γνώριζε δραματουργία πριν γνωρίσει τον Μαρτελάο στη Ζάκυνθο— δεν θα ήταν Έλληνας, ενώ ο Αιμίλιος Χειλάκης θα ήταν.

Τι να πω; Να γελάσω τώρα ή μετά;

Και τέλος για επιδόρπιο, σύμφωνα με τον κ. Χειλάκη, όποιος είναι είτε συντηρητικός είτε ακροδεξιός δεν είναι Έλληνας. Αναρωτιέμαι: δηλαδή η Μελόνι, ο Όρμπαν και η Λεπέν —που πιστεύουν στο έθνος-κράτος και όχι σε ένα συγκεντρωτικό ευρωϊερατείο— βρίσκονται πιο κοντά στην έννοια της Ελληνικής πόλεως-κράτους ή ο Αιμίλιος Χειλάκης;

Και σε κάθε περίπτωση: το όραμα του Μακιαβέλλι και του Καίσαρα Βοργία για ενοποιημένη Ιταλία στο πλαίσιο ενός εθνοκρατικού υποδείγματος είναι άραγε πιο κοντά στην σκέψη του Αριστοτέλους ή η μάλλον διεθνιστική σκέψη του Αιμίλιου Χειλάκη την αγγίζει περισσότερο

Το θέατρο έχει χώρο για αρκετές τραγωδίες —εμείς μάλλον ζούμε άλλη μία.