Μεγάλη αναστάτωση και τεράστιο κοινωνικό πρόβλημα προκαλεί η ανάρτηση των δασικών χαρτών σε πολλές περιοχές της χώρας. Η λανθασμένη αποτύπωση εκτάσεων φέρνει δεκάδες χιλιάδες πολίτες, κυρίως αγρότες και κτηνοτρόφους, σε απόγνωση, καθώς βλέπουν τις περιουσίες τους να χαρακτηρίζονται ως δασικές.
Οι αναμορφωμένοι χάρτες δεν είναι τελικά και τόσο αναμορφωμένοι, ελάχιστα λάθη της διοίκησης έχουν διορθωθεί, ενώ δεν έχει ληφθεί υπ’ όψιν το ιδιαίτερο καθεστώς που ισχύει σε διάφορες περιοχές της χώρας, όπως τα Δωδεκάνησα, τα νησιά του Ιονίου, οι Κυκλάδες και μέρος της Κρήτης.
Κάτι που ουσιαστικά παραδέχεται και το ίδιο το υπουργείο Περιβάλλοντος, ετοιμάζοντας νομοθετικές παρεμβάσεις για την επίλυση των ζητημάτων που αφορούν τους δασωμένους αγρούς, τις εκχερσωμένες εκτάσεις και το ιδιοκτησιακό καθεστώς. Η παραδοχή του λάθους σίγουρα αποτελεί το πρώτο βήμα για τη διόρθωσή του, εύλογα όμως προκύπτει το ερώτημα γιατί το ΥΠΕΝ δεν φρόντισε πρώτα να επιλύσει τα σημαντικά αυτά ζητήματα και μετά να αναρτήσει τους δασικούς χάρτες.
Οι χάρτες αποτελούν ένα πολύ σημαντικό εργαλείο για να αναδειχθούν και να επιλυθούν προβλήματα δεκαετιών. Δίχως αμφιβολία αποτελεί ένα σύνθετο και δύσκολο εγχείρημα, ο τρόπος όμως που το χειρίστηκε τόσο η νυν κυβέρνηση, όσο και η προηγούμενη μαρτυρούν μια προχειρότητα που θέτει σε κίνδυνο την αξιοπιστία του ίδιου του εγχειρήματος.
Κοινό αίτημα η απόσυρση τους
Δεν είναι τυχαίο ότι σχεδόν σε όλες τις περιοχές στις οποίες αναρτήθηκαν οι χάρτες υπάρχουν σφοδρές αντιδράσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Κρήτη, όπου χιλιάδες αγρότες και κτηνοτρόφοι έκαναν πορείες διαμαρτυρίας. Έντονη κινητικότητα παρατηρείται σχεδόν σε όλες τις τοπικές κοινωνίες, τα περιφερειακά και δημοτικά συμβούλια συνεδριάζουν διαρκώς, οι ερωτήσεις στη Βουλή είναι πολλές, όπως και οι επιστολές προς την ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος. Το αίτημα όλων, κοινό: η απόσυρση των δασικών χαρτών, προκειμένου να προηγηθούν οι νομοθετικές πρωτοβουλίες για την επίλυση των προβλημάτων.
Αναζητώντας τον χαρακτηρισμό των ακινήτων για τους δεκάδες χιλιάδες ιδιοκτήτες διαπίστωσαν ότι στους αναμορφωμένους δασικούς χάρτες οι εκτάσεις τους απεικονίζονται ως δασικές. Οικόπεδα, καλλιέργειες, βοσκοτόπια, ελαιώνες, κατοικίες, δρόμοι, λιμάνια, ακόμα και παραλιακές εκτάσεις εμφανίζονται ως δασικές ή αναδασωτέες εκτάσεις. Σε πολλές περιπτώσεις δεν έχουν ενσωματωθεί, όπως θα έπρεπε, οι πράξεις της διοίκησης, με αποτέλεσμα να εμφανίζονται πολλά πρόδηλα σφάλματα (λάθη, δηλαδή, του Δημοσίου), για τα οποία οι πολίτες δεν φέρουν καμία ευθύνη.
Πέρα απ’ αυτό, ακόμα δεν έχει διορθωθεί η εγκύκλιος για τις αντιρρήσεις, κάτι που σημαίνει ότι γίνονται δεκτές αντιρρήσεις μόνο για το αναμορφωμένο τμήμα του αναρτώμενου δασικού χάρτη και μόνο ως προς τα τμήματα για τα οποία δεν έχουν ήδη υποβληθεί αντιρρήσεις ή αιτήματα πρόδηλων σφαλμάτων. Αυτό σημαίνει ότι προς το παρόν χάνουν το δικαίωμα αντίρρησης χιλιάδες πολίτες σε περιοχές με κυρωμένο δασικό χάρτη και κινδυνεύουν να δουν την περιουσία τους να απαξιώνεται ή να περνά στο Δημόσιο.
Αντίθετα, ισχύει για όλους όσοι έχουν υποβάλει ήδη αντίρρηση και δεν έχει εξεταστεί ή έχει απορριφθεί η δυνατότητα προσκόμισης νέων δικαιολογητικών. Το ΥΠΕΝ πάντως διαμηνύει ότι γνωρίζει πολύ καλά τα ζητήματα που προκύπτουν για όσους ιδιοκτήτες ακίνητης περιουσίας δεν προχώρησαν στις προβλεπόμενες από τον νόμο προθεσμίες σε υποβολή αντίρρησης κατά τη διαδικασία ανάρτησης των δασικών χαρτών, και θα διασφαλίσει με κάθε νόμιμο τρόπο ότι δεν θα αδικηθεί ούτε ένας, προστατεύοντας τις περιουσίες των πολιτών. Μένει να δούμε τι θα προβλέπουν οι νομοθετικές πρωτοβουλίες που ετοιμάζει η συσταθείσα στο υπουργείο ειδική νομοπαρασκευαστική επιτροπή.
Οργή και αγανάκτηση στην Κρήτη
Τον τελευταίο μήνα καταφθάνουν στο υπουργείο Περιβάλλοντος συνεχώς επιστολές από περιφέρειες, δήμους, μηχανικούς και πολίτες που ζητούν να προβεί το ίδιο το Δημόσιο στις απαραίτητες συμπληρώσεις και διορθώσεις των δασικών χαρτών, και όχι να μετακυλήσει στους πολίτες το πρόβλημα και το κόστος των αντιρρήσεων.
Κοινό αίτημα να ληφθούν άμεσα πρωτοβουλίες για την αποκατάσταση των αδικιών από την ανάρτηση των αναμορφωμένων δασικών χαρτών, που θα επιλύσουν οριστικά το ιδιοκτησιακό ζήτημα για τις χορτολιβαδικές εκτάσεις, τις εκχερσωμένες δασικές εκτάσεις και τους «δασωμένους αγρούς». Χαρακτηρίζουν επίσης απαραίτητο κατά την εξέταση των ενστάσεων από τις δασικές υπηρεσίες να αναγνωρίζονται τα πρόδηλα σφάλματα χωρίς την παραπομπή τους στις επιτροπές αντιρρήσεων, αλλά και να δοθεί οριστική λύση στο ιδιοκτησιακό καθεστώς στις περιοχές που δεν ισχύει το τεκμήριο κυριότητας του Δημοσίου. Σε περίπτωση, δε, που δεν αποσυρθούν οι χάρτες θα πρέπει να δοθεί χρονικό περιθώριο τουλάχιστον έξι μηνών για την υποβολή αντιρρήσεων.
Πριν από λίγες ημέρες το Περιφερειακό Συμβούλιο Κρήτης ενέκρινε κατά πλειοψηφία την πρόταση για αναστολή της διαδικασίας ανάρτησης των δασικών χαρτών για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, ώστε να δοθεί η δυνατότητα επίλυσης των σοβαρών προβλημάτων και άρσης των αδικιών που έχουν προκύψει. Ειδικότερα, το Περιφερειακό Συμβούλιο ζήτησε από το ΥΠΕΝ τη διόρθωση λαθών και παραλήψεων που αποτυπώνονται στους χάρτες (πρόδηλα σφάλματα), με την ενσωμάτωση όλων των πράξεων χαρακτηρισμού δικαστικών αποφάσεων, πράξεων παραχώρησης, οικοδομικών αδειών, εκχερσώσεων που ενισχύθηκαν κατά το παρελθόν στο πλαίσιο του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης σε υφιστάμενο εθνικό, επαρχιακό και αγροτικό οδικό δίκτυο, παραλιακές εκτάσεις κ.ά., χωρίς επιβάρυνση των ενδιαφερομένων.
Επίσης, την προετοιμασία των αναγκαίων νομοθετικών ρυθμίσεων (ορισμένες από τις οποίες έχουν ήδη εξαγγελθεί), ώστε:
- να ενσωματωθούν στους δασικούς χάρτες καλλιεργούμενες εκτάσεις καταχωρημένες στο ελαιοκομικό μητρώο, το αμπελουργικό μητρώο, τη βάση δεδομένων του ΟΣΔΕ καθώς και δασωμένοι αγροί (με χαρακτηρισμό ΑΔ) και εκχερσώσεις (με χαρακτηρισμό ΔΑ) χωρίς την προϋπόθεση ύπαρξης διοικητικών πράξεων, θεωρώντας ως πρόδηλο λάθος άλλον χαρακτηρισμό γι’ αυτές, πλην του αγροτικού,
- με δεδομένο το ιδιαίτερο ιδιοκτησιακό καθεστώς στην Κρήτη και τη μη ισχύ του τεκμηρίου της ιδιοκτησίας του Δημοσίου, το Ελληνικό Δημόσιο να μην εγείρει αξιώσεις σε καμία έκταση ανεξαρτήτως χαρακτηρισμού, πέραν ειδικών περιπτώσεων, όπως εθνικά πάρκα, απαλλοτριωμένες εκτάσεις, δημόσια κτήματα με τίτλους κυριότητας, οι οποίες περιπτώσεις θα καθορίζονται εκ των προτέρων,
- να προστατευτούν αναγνωρισμένα δικαιώματα σε γεωργούς και κτηνοτρόφους, που αφορούν χρηματοδοτήσεις, ένταξη σε εθνικά και ευρωπαϊκά αναπτυξιακά προγράμματα και να διασφαλιστεί ότι δεν θα επηρεαστεί το καθεστώς των αγροτικών επιδοτήσεων,
- να χαρακτηριστούν εκτάσεις που καλύπτονται από αραιή βλάστηση (ασπάλαθος) ως χορτολιβαδικές και όχι δασικές.
Ζητά, επίσης, τη χρονική διεύρυνση της αποκλειστικής προθεσμίας κατάθεσης των αντιρρήσεων επί των δασικών χαρτών, ώστε να δοθεί η δυνατότητα προετοιμασίας και ουσιαστικής τεκμηρίωσης των αντιρρήσεων από τους ενδιαφερομένους και τη δραστική μείωση του οριζόμενου ειδικού τέλους για το παραδεκτό κατάθεσης των αντιρρήσεων.
Προβλήματα δεκαετιών στο προσκήνιο
Το Περιφερειακό Συμβούλιο οδηγήθηκε στην απόφαση αυτή μετά τις έντονες αντιδράσεις σε ολόκληρο το νησί. Στην Κρήτη αναρτήθηκαν χάρτες πρώτη φορά και έφεραν στο προσκήνιο προβλήματα δεκαετιών.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα τα Χανιά, όπου για την κατάρτιση των χαρτών χρησιμοποιήθηκαν ουσιαστικά αεροφωτογραφίες της Κατοχής. Το 1945 ο νομός δεν είχε ακόμα ελευθερωθεί από τα γερμανικά στρατεύματα (οι τελευταίοι Γερμανοί στρατιώτες αναχώρησαν από τα Χανιά στις 9/7/1945), κάτι που επιβεβαιώνει την ανάγκη να ληφθούν υπόψη οι διαθέσιμες αεροφωτογραφίες περιόδου 1960-1975 για τον χαρακτηρισμό των ιδιοκτησιών.
Σε επιστολή του προς την ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας ο αντιπεριφερειάρχης Χανίων, Νίκος Καλογερής, προτείνει τη διακοπή της ανάρτησης, την αναμόρφωση του δασικού χάρτη και την ανάρτηση εκ νέου του δασικού χάρτη που θα προκύψει μετά την αντιμετώπιση των ζητημάτων που έχουν ανακύψει. Ο κ. Καλογερής εκφράζει τις απόψεις των δημάρχων, του Δικηγορικού Συλλόγου Χανίων, του ΤΕΕ, του ΓΕΩΤΕΕ, του Συλλόγου Κτηνοτρόφων Ν. Χανίων και της Ενωτικής Ομοσπονδίας Αγροτικών Συλλόγων Χανίων. Σημειώνει ότι δεν έχει ληφθεί υπ’ όψιν το ιδιαίτερο ιδιοκτησιακό καθεστώτος του άρθρου 62 του Ν. 998/1979 στους δασικούς χάρτες που εξαιρεί την Κρήτη από το μαχητό τεκμήριο κυριότητας του Δημοσίου.
Αναφέρεται επίσης στη μη ενσωμάτωση διοικητικών πράξεων (απαλλοτριώσεις, αμπελουργικό/ελαιοκομικό μητρώο, αποφάσεις εκχερσώσεων των σχεδίων βελτίωσης του Προγράμματος ΥΠΑΑΤ κλπ.), στο μεγάλο πλήθος προδήλων σφαλμάτων, που αφορούν κυρίως προφανή λάθη χαρακτηρισμού εκτάσεων ή παραλείψεις, τα οποία πρέπει να διορθωθούν, αλλά και στο γεγονός ότι υπάρχει σοβαρός προβληματισμός για την επίδραση των δασικών χαρτών στις αγροτικές επιδοτήσεις και δεν γνωρίζουν τι πρέπει να πράξουν οι αγρότες. Προτείνεται να αποσαφηνιστεί με νομική κατοχύρωση ότι δεν αλλάζει το καθεστώς επιδοτήσεων από τον ΟΠΕΚΕΠΕ.
Ο αντιπεριφερειάρχης ζητά, επίσης, τη θεσμοθέτηση δυνατότητας αμφισβήτησης των αποφάσεων των Επιτροπών Εξέτασης Αντιρρήσεων (β’ βαθμός αντιρρήσεων), αλλά και τη δυνατότητα υποβολής αντιρρήσεων σε περιπτώσεις που δεν ασκήθηκαν στον Κυρωμένο Δασικό Χάρτη.
Ολόκληρη η Κρήτη βρίσκεται στα… χαρακώματα, με συνεχείς κινητοποιήσεις σε όλους τους νομούς. Αγρότες και κτηνοτρόφοι εκφράζουν τον φόβο τους τόσο για τις επιδοτήσεις όσο κυρίως για το ιδιοκτησιακό καθεστώς των περιουσιών που παρουσιάζονται ως δασική γη, παρά τις διαβεβαιώσεις πως δεν τίθεται θέμα. Δηλώνουν αποφασισμένοι να προσφύγουν ακόμα και στη Δικαιοσύνη, ενώ, όπως λένε, αν δεν αποσυρθούν άμεσα οι δασικοί χάρτες, θα κλιμακώσουν τις κινητοποιήσεις τους.
Ήδη μέσω της Παγκρήτιας Συντονιστικής Επιτροπής για τους δασικούς χάρτες κατέθεσαν μηνυτήρια αναφορά ενώπιον της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου και των εισαγγελικών Αρχών. Σύμφωνα με την Παγκρήτια Συντονιστική Επιτροπή, η μηνυτήρια αναφορά υποβλήθηκε προκειμένου να διερευνηθούν τα ποινικά αδικήματα που τελέστηκαν σε βάρος του Ελληνικού Δημοσίου και χιλιάδων πολιτών κατά την κατάρτιση, παραλαβή και θεώρηση από τα αρμόδια κρατικά όργανα των χαρτών, που ακολούθως αναρτήθηκαν, παραλήφθηκαν και πληρώθηκαν από το Δημόσιο.
«Πρασίνισαν» και οι Κυκλάδες
Μετά την Κρήτη, το Ιόνια Νησιά, τα Δωδεκάνησα, «πράσινα» εμφανίζονται και πολλά νησιά των Κυκλάδων. Πολλές αντιδράσεις στις τοπικές κοινωνίες, αναστάτωση σε αγρότες και κτηνοτρόφους των νησιών, που ζητούν την απόσυρση των δασικών χαρτών, προκειμένου να προηγηθούν νομοθετικές πρωτοβουλίες για την επίλυση των προβλημάτων.
Συγκεκριμένα, αναρτήθηκαν οι δασικοί χάρτες των Περιφερειακών Ενοτήτων Σύρου, Άνδρου, Τήνου, Νάξου, Θήρας, Κέας – Κύθνου, Πάρου, Μήλου, Μυκόνου, συνολικής έκτασης 2.492.469,09 στρεμμάτων. Η ανάρτηση των δασικών χαρτών στις Κυκλάδες προκάλεσε, όπως ήταν επόμενο, μεγάλη αναστάτωση στα περισσότερα νησιά, ιδίως στα 13 από τα 24, στα οποία οι δασικές εκτάσεις εμφανίζονται να καλύπτουν περισσότερο από το 40% της έκτασής τους. Το μεγαλύτερο ποσοστό δασικών εκτάσεων στις Κυκλάδες καταγράφεται στα νησιά των Μικρών Κυκλάδων (Ηρακλειά και Κουφονήσια 79,7%, Δονούσα 69,1%, Σχοινούσα 44,2%).
Το ζήτημα σχετικά με τις χορτολιβαδικές εκτάσεις, το ιδιοκτησιακό καθεστώς, η λανθασμένη αποτύπωση ακόμη και ορίων οικισμών και άλλα ζητήματα που ανακύπτουν συζητούνται αυτές τις ημέρες στα δημοτικά συμβούλια, τα οποία ζητούν την απόσυρση των δασικών χαρτών και την παράταση των καταληκτικών ημερομηνιών υποβολής αντιρρήσεων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Δήμος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων, με τον πρόεδρο του δημοτικού συμβουλίου, Φώτη Μαυρομμάτη, να επισημαίνει ότι δημιουργείται τεράστιο κοινωνικό πρόβλημα από την ανάρτηση των δασικών χαρτών.
Μεταξύ άλλων, κρίνεται αναγκαίο να τακτοποιηθεί το μαζικό φαινόμενο που προέκυψε από τους δασικούς χάρτες σε βάρος των ιδιοκτησιών μικτής μορφής, οι οποίες πλέον δεν δύνανται να μεταβιβαστούν. Την ίδια στιγμή στην Άνδρο ξεκίνησαν να συλλέγουν υπογραφές κατά του περιεχομένου των δασικών χαρτών.
