Οι πρόσφατες συναντήσεις στην Αθήνα, μεταξύ ελληνικών και γαλλικών εταιρειών που δραστηριοποιούνται στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας, στο πλαίσιο της 30ής συνεδρίασης της Μεικτής Ελληνογαλλικής Επιτροπής Αμυντικοτεχνικής Συνεργασίας, μπορεί θεωρητικά να χαρακτηριστούν θετική εξέλιξη, αλλά, δυστυχώς, γίνονται «μετά την απομάκρυνση εκ του ταμείου», δηλαδή μετά την ανάθεση της σύμβασης (μαχητικά Rafale) ή την επίσημη ανακοίνωση για την προμήθεια (φρεγάτες τύπου FDI HN).
- Από τον Περικλή Ζορζοβίλη
Εκ των πραγμάτων, λοιπόν, μπορούν να θεωρηθούν απέλπιδα προσπάθεια διασφάλισης ψιχίων έργου σε μείζονα εξοπλιστικά προγράμματα, στα οποία από ελληνικής πλευράς, κατά τις διαπραγματεύσεις ή και τη σύναψη της σύμβασης, ουδεμία μέριμνα λήφθηκε ώστε να εξασφαλιστεί ουσιαστική εγχώρια βιομηχανική συμμετοχή στην παραγωγή ή τουλάχιστον στην υποστήριξη (στην περίπτωση των Rafale όπου έχει ήδη υπογραφεί η σύμβαση).
Διότι αν δεν εξασφαλιστεί και προσδιοριστεί επακριβώς (τομείς, έργο) στο βέλτιστο η εγχώρια βιομηχανική συμμετοχή και η μεταφορά τεχνολογίας / τεχνογνωσίας στα αρχικά στάδια σύναψης των σχετικών συμφωνιών, όταν δηλαδή ο αγοραστής διαθέτει εξ ορισμού αυξημένη διαπραγματευτική ισχύ, τι πιθανότητες έχει να συμβεί αυτό μετά την ανάθεση των συμβάσεων;
Αφού δεν λήφθηκε μέριμνα για το αυτονόητο, πόσο πιθανό είναι να εξασφαλιστεί ότι η εγχώρια βιομηχανία, στο πλαίσιο της σύμβασης, θα καταστεί πιστοποιημένος προμηθευτής συστημάτων και υποσυστημάτων των κύριων αναδόχων για τα συγκεκριμένα προϊόντα, δηλαδή μέλος της εφοδιαστικής τους αλυσίδας, ώστε να επωφεληθεί από τυχόν προμήθειες τρίτων χωρών;
Ας σημειωθεί εδώ ότι όλοι οι μεγάλοι κατασκευαστές κύριου αμυντικού υλικού επιδεικνύουν ιδιαίτερη προσοχή στη δημιουργία, διατήρηση και ομαλή λειτουργία της παγκόσμιας εφοδιαστικής τους αλυσίδας, δηλαδή τις εκατοντάδες εταιρίες μικρότερου και μεγαλύτερου μεγέθους, που παράγουν τα μυριάδες συστήματα, υποσυστήματα, εξαρτήματα, απάρτια που συνθέτουν ένα κύριο οπλικό σύστημα.
Το ίδιο ισχύει και στον πολιτικό τομέα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η αμερικανική Boeing, η οποία, προκειμένου να διατηρήσει αλώβητη από τις αρνητικές συνέπειες της επιδημίας Covid-19 την εφοδιαστική αλυσίδα που υποστηρίζει την παραγωγή πολιτικών επιβατηγών αεροσκαφών, όχι μόνο έκανε προπληρωμές, αλλά και ως εγγυητής εξασφάλισε τον δανεισμό με ευνοϊκούς όρους. Η εφοδιαστική αλυσίδα ενός μεγάλου κατασκευαστή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μία «κλειστή» λέσχη, όπου όμως οι εταιρίες που αποτελούν τα μέλη της θα πρέπει να επιτυγχάνουν το χαμηλότερο κόστος, την αυστηρή τήρηση των διαδικασιών διασφάλισης ποιότητας, την ευλαβική τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων παραδόσεων και να έχουν δυνατότητα ανταπόκρισης σε διακυμάνσεις του ρυθμού παραγωγής. Ακόμη και στην περίπτωση που μία εταιρία μπορεί να ικανοποιήσει τις ανωτέρω απαιτήσεις, δεν είναι βέβαιο ότι τελικά θα επιτύχει την είσοδό της. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο στις περιπτώσεις κύριου αμυντικού υλικού η παρέμβαση – υποβοήθηση του αγοραστή είναι εξαιρετικά σημαντική.
Αποτέλεσμα της πρακτικής που ακολουθήθηκε από την κυβέρνηση είναι οι 35 κρατικές και ιδιωτικές ελληνικές εταιρίες που περιλαμβάνονται στην πρόσφατη (4 Νοεμβρίου 2021) έκδοση του Μητρώου Κατασκευαστών Αμυντικού Υλικού (ΜΚΑΥ) που διατηρεί η Γενική Διεύθυνση Αμυντικών Εξοπλισμών και Επενδύσεων του υπουργείου Εθνικής Άμυνας (ΥΠΕΘΑ/ΓΔΑΕΕ) να βρίσκονται… στον ρόλο του επιβάτη στον σιδηροδρομικό σταθμό που βλέπει το τρένο να περνά.
Η κυβέρνηση μπορεί να παρουσιάζει την υπογραφή των συμβάσεων ως επιτυχία (και σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό είναι), απόδειξη ισχυρής βούλησης και αποτελεσματικότητας στην αντιμετώπιση της τουρκικής απειλής και των άλλων κινδύνων ασφαλείας που αντιμετωπίζει η χώρα, αλλά στον δρόμο προς τον θρίαμβο «ξέχασε» τις προβλέψεις θεσμικών κειμένων.
Για παράδειγμα, στην Εθνική Αμυντική Βιομηχανική Στρατηγική (ΕΑΒΣ, έκδοση 29 Μαρτίου 2017), που βρίσκεται αναρτημένη στον ιστότοπο της ΓΔΑΕΕ, αναφέρεται χαρακτηριστικά:
«Στο σύνθετο (από πλευράς επιπέδου τεχνολογίας αλλά και τεχνολογικών εξαρτήσεων) περιβάλλον των σύγχρονων Ε.Δ. (Ενόπλων Δυνάμεων) η χώρα πρέπει να διατηρεί εγχώρια βάση αμυντικής τεχνολογίας και βιομηχανίας, ικανή να υποστηρίζει με προϊόντα, έργα και υπηρεσίες τις επιχειρησιακές απαιτήσεις των Ε.Δ. ώστε να διασφαλίζει ουσιώδη εθνικά συμφέροντα, όπως:
* Η ασφάλεια εφοδιασμού, που αφορά την απρόσκοπτη λειτουργία της εφοδιαστικής αλυσίδας των Ε.Δ. για την εξασφάλιση της επιχειρησιακής τους αυτονομίας, κυρίως σε περίοδο κρίσης, έντασης ή πολέμου.
* Η απόκτηση συγκεκριμένων επιχειρησιακών πλεονεκτημάτων από τις Ε.Δ., για την αντιστάθμιση αριθμητικά υπέρτερων απειλών».
Εδώ πρέπει να αναφερθεί ότι τα ανωτέρω περιλαμβάνονται και στον νόμο 3978/2011 (γνωστό και ως νόμο Βενιζέλου).
Στο ίδιο κείμενο (Κεφάλαιο 6, Αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου προμηθειών των Ε.Δ. [Ενόπλων Δυνάμεων], στην ανάγκη αναθεώρησης του θεσμικού πλαισίου, περιλαμβάνεται και άλλη μία έκφραση του ελληνικού παραλογισμού: «Η θεσμοθέτηση -σύμφωνα με τις προβλέψεις της ευρωπαϊκής νομοθεσίας- της βιομηχανικής συμμετοχής (industrial participation), την οποία η χώρα θα διεκδικεί από τους υποψήφιους προμηθευτές αμυντικού υλικού, στις περιπτώσεις προμηθειών που εμπίπτουν στους κρίσιμους τομείς και δεν διατίθενται άλλα μέσα για την ανάπτυξη/διατήρηση της αντίστοιχης τεχνολογικής και βιομηχανικής βάσης».
Φυσικά, σχεδόν πέντε χρόνια μετά, δεν έγινε απολύτως τίποτα!
«Στερούν την ανάπτυξη της Αμυντικής Βιομηχανίας»
Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες πληροφορίες, στην τελευταία συνεδρίαση του Συμβουλίου Αμυντικής Έρευνας Τεχνολογίας & Βιομηχανίας (ΣΑΕΤΒ), αποφασίστηκε να συγκροτηθεί ομάδα εργασίας με πρόεδρο τον αναπληρωτή της ΓΔΑΕΕ και μέλη στελέχη της ΓΔΑΕΕ και εκπροσώπους του Συνδέσμου Ελλήνων Κατασκευαστών Αμυντικού Υλικού (ΣΕΚΠΥ) και της Ένωσης Ελληνικών Εταιριών Αεροδιαστημικής, Αμυνας & Ασφάλειας (ΕΕΛΕΑΑ).
Η ΕΑΒΣ αναφέρεται επίσης και στη… γενεσιουργό αιτία του ζητήματος (4.4.1, Οι απειλές για τη βιωσιμότητά της): «1. Ο ν. 3978/11 για τις προμήθειες στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας, που ενσωμάτωσε και την οδηγία 2009/81/ΕΚ, κατήργησε την Εγχώρια Βιομηχανική Συμμετοχή (ΕΒΣ), την Ελληνική Προστιθέμενη Αξία (ΕΠΑ) και τα Αντισταθμιστικά Ωφελήματα (ΑΩ). Με τον τρόπο αυτό οι προμήθειες αμυντικού υλικού από το εξωτερικό αποσυνδέονται από την υποχρέωση μεταφοράς τεχνολογίας/τεχνογνωσίας στη χώρα, στερώντας έτσι τη σημαντικότερη πηγή (για χώρες όπως η Ελλάδα) για την ανάπτυξη και διατήρηση ΕΑΤΒΒ [Εγχώρια Αμυντική Τεχνολογική & Βιομηχανική Βάση]»!
Αφού λοιπόν:
- η χώρα αποσύνδεσε την υποχρέωση μεταφοράς τεχνολογίας / τεχνογνωσίας από τις προμήθειες αμυντικού υλικού από το εξωτερικό,
- επί μία δεκαετία απέτυχε / αδιαφόρησε να θεσμοθετήσει υποκατάστατα αυτών που καταργήθηκαν (ΕΒΣ, ΕΠΑ, ΑΩ) ώστε να αποκαταστήσει σε κάποιο βαθμό τη ζημία,
- υλοποιεί μείζονες προμήθειες αμυντικού υλικού με σχεδόν αποκλειστικό κριτήριο τον γεωπολιτικό παράγοντα, χωρίς διαγωνιστικές διαδικασίες και χωρίς πρόβλεψη για την επόμενη ημέρα (συντήρηση – επισκευή – εκσυγχρονισμός),
τότε είναι απορίας άξιον που υπάρχει ακόμα εγχώρια αμυντική τεχνολογική και βιομηχανική βάση, που σχεδιάζει, αναπτύσσει και παράγει προϊόντα και σημειώνει εξαγωγικές επιτυχίες και όχι ότι δεν κατορθώθηκε να διασφαλιστεί ουσιαστική συμμετοχή στην παραγωγή και στην υποστήριξη.
