Στο Νέο Προκόπι Ευβοίας, ακριβώς δίπλα στο Προσκύνημα του Οσίου Ιωάννη του Ρώσου, βρίσκεται το Μουσείο Μικρασιατικού Πολιτισμού, που στεγάζει μοναδικά εκθέματα μιας άλλης εποχής, γεμάτα πόνο, πίστη, αγάπη, αλλά κυρίως Ιστορία.
«Πρόκειται για ιερά κειμήλια και αντικείμενα του καθημερινού βίου, τα οποία με απερίγραπτους κόπους και σοβαρούς κινδύνους έφεραν στον τόπο μας οι αδίκως ξεριζωμένοι κάτοικοι του Προκοπίου της Καππαδοκίας της Μικράς Ασίας, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την εφαρμογή της Συνθήκης της Λωζάννης» είχε δηλώσει την ημέρα των εγκαινίων ο Μητροπολίτης Χαλκίδος κ. Χρυσόστομος, ενώ παράλληλα είχε σημειώσει: «Δέος καταλαμβάνει τους επισκέπτες και προσκυνητές όταν, οι βλέποντες και σκεπτόμενοι, διαπιστώνουν ότι οι πριν ευκατάστατοι Προκοπιείς πρόσφυγες αποφάσισαν και πήραν στις επιτρεπόμενες λιγοστές αποσκευές τους στο υποχρεωτικό αυτό ταξίδι που δεν είχε συγκεκριμένο προορισμό το ιερό λείψανο του Οσίου Ιωάννου, άγια Ευαγγέλια και δισκοπότηρα, ιερές εικόνες και άφησαν πίσω στην αλησμόνητη πατρίδα πολύτιμα άλλα περιουσιακά στοιχεία».
H λάρνακα
Ανάμεσα στα σπουδαία ιερά κειμήλια που έφεραν οι ξεριζωμένοι και σήμερα εκτίθενται στον χώρο είναι η λάρνακα του Οσίου Ιωάννη του Ρώσου. Επίσης, ανυπολόγιστης αξίας εικόνες του 18ου αιώνα διακοσμούν τις προθήκες του μουσείου. Διακρίνουμε την ιερή εικόνα του Αγίου Χαραλάμπους με επτά σκηνές από τον βίο και το μαρτύριό του. Οι επιγραφές στις βιογραφικές σκηνές είναι στα Καραμανλίδικα και φιλοτεχνήθηκε, σύμφωνα με την επιγραφή, από τον Ζωγράφο Δημήτριο σε εργαστήρι της Καππαδοκίας το 1879, ενώ ακριβώς δίπλα υπάρχει η εικόνα του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου με σκηνές από τον βίο του, από τον ιερέα Ανδρέα, έργο του 1835. Παράλληλα, εκτίθενται εγκόλπια, δισκοπότηρα, τάπητες ή πάντες με απεικονίσεις Αγίων ή αναπαραστάσεις της Αναστάσεως του Χριστού, αλλά και βιβλία, παραδοσιακές φορεσιές και κοσμήματα.
Κειμηλιαρχείο
Επίσης, ένα αξιόλογο Εκκλησιαστικό Κειμηλιαρχείο με πλούσιο υλικό βρίσκεται στην Ιερά Μητρόπολη Κηφισίας, Αμαρουσίου και Ωρωπού, στα γραφεία της τοπικής Εκκλησίας. Πρόκειται για ένα στολίδι της περιοχής, όπου μπορεί κάποιος να δει τέσσερις εικόνες, πιθανώς από τέμπλο, με τον Ιησού Χριστό ένθρονο, τη Ζωοδόχο Πηγή, τους Αγίους Πάντες και τον Άγιο Κωνσταντίνο με την Αγία Ελένη, του ιδίου αγιογράφου και όλες του 17ου αιώνα, αλλά και μεγάλων διαστάσεων εικόνες του Τιμίου Προδρόμου και της Θεοτόκου «Ανωθεν οι Προφήται» με καραμανλίδικες αφιερώσεις των αρχών του 19ου αιώνα που προέρχονται προφανώς από την Καππαδοκία.
Η Μητρόπολη έχει ακόμη έναν χώρο γεμάτο μνήμες και ιστορία στην ενορία του Αγίου Στεφάνου Αττικής, στον ισόγειο χώρο του Ιερού Ναού Κοιμήσεως Θεοτόκου, και φιλοξενεί ευάριθμα εκκλησιαστικά, και όχι μόνο, κειμήλια που μετέφεραν οι πρόσφυγες από τις αλησμόνητες πατρίδες. Εικόνες, ιερά σκεύη, έγγραφα, βιβλία, φωτογραφίες και πλείστα άλλα τεκμήρια χρονολογούμενα από τον 15ο αιώνα συνδέουν το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον του ελληνορθόδοξου στοιχείου και ιδίως της τοπικής κοινότητας του Αγίου Στεφάνου, παρουσιάζοντας χρονολογικά και εννοιολογικά τόπους, πρόσωπα και γεγονότα που έμειναν χαραγμένα βαθιά στη μνήμη του λαού.
Ο Μητροπολίτης Κηφισίας κ. Κύριλλος αναφέρθηκε στα πολύτιμα κειμήλια που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες, ενώ σημείωσε ότι φέτος δεν εορτάζουμε το γεγονός της Μικρασιατικής Καταστροφής, αλλά τιμούμε τη μνήμη των ανθρώπων αυτών και τα 100 χρόνια είναι χρόνια ανάμνησης των γεγονότων, ιστορικής αξιολόγησης και προβληματισμού. Οι εικόνες της συλλογής του μουσείου προέρχονται από χωριά γύρω από την Κωνσταντινούπολη και την Καππαδοκία, από τις περιοχές δηλαδή που οι κάτοικοί τους κρίθηκαν ως ανταλλάξιμοι γεωργικοί πληθυσμοί. Κάποια από τα σημαντικότερα εκθέματα του μουσείου, εκτός από τις εικόνες, είναι ένας χρυσός βαπτιστικός σταυρός και ένα προσκλητήριο βάπτισης. Επίσης, χρυσές βέρες, στέφανα γάμου, βιβλίο γάμου.
Άξιο αναφοράς είναι, εξάλλου, ότι πέραν όσων αντικειμένων φέρουν μαζί τους οι πρόσφυγες από την πατρίδα, κουβαλούν και τα λειτουργικά τους βιβλία, εξασφαλίζοντας έτσι τη συνέχιση της λειτουργικής ζωής όσο ταξιδεύουν, αλλά και μετά την οριστική εγκατάστασή τους στην Ελλάδα. Στην έκθεση του μουσείου υπάρχει ακόμη ένα σετ ποτηροκαλυμμάτων, αλλά και ένα αργυρό άγιο ποτήριο με επιχρυσώσεις, που χρονολογείται στις αρχές του 18ου αιώνα και το έφεραν από την Κωνσταντινούπολη. Ακόμη, μία αργυρή λαβίδα που φέρει χάραγμα στην πίσω όψη με αρχικά ονόματος από τα μέσα του 19ου αιώνα, αλλά και μία ξύλινη σφραγίδα πρόσφορου. Επιπροσθέτως, υπάρχει και ένα ιδιαίτερο έκθεμα, που προκαλεί συγκίνηση στους επισκέπτες. Είναι η ραπτομηχανή μιας προσφυγοπούλας.
Tο μπαστούνι, η ζώνη και το πετραχήλι του Αγ. Χρυσοστόμου
Το μπαστούνι, το πετραχήλι και η ζώνη του Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης, καθώς και ο Σταυρός και τα εξαπτέρυγα από τον ναό στον οποίο βαπτίστηκε στην Καππαδοκία ο Άγιος Παΐσιος είναι κάποια από τα ανεκτίμητης ιστορικής αξίας εκθέματα του Παύλειου Κειμηλιαρχείου της Ιεράς Μητροπόλεως Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας. Ιεροί θησαυροί. «Επίσης, διακρίνουμε εικόνες που αφορούν την Παναγία και τους Αγίους. Εικόνες μοναδικές από την εποχή των Κομνηνών μέχρι και τον 18ο αιώνα, ενώ υπάρχει και ένας μικρός ναός, φτιαγμένος όπως ήταν τα παλαιά βυζαντινά και μεταβυζαντινά της πόλης» αναφέρει ο πρωτοσύγκελος της Μητροπόλεως, αρχιμανδρίτης Αθηναγόρας Μπίρδας, και σημειώνει ότι «στο παρεκκλήσι αυτό έχουν επικολληθεί οι αποκολλημένες τοιχογραφίες από ένα εκκλησάκι μεταβυζαντινό, του 16ου αιώνα, της Αγίας Φώτιδος, που το έκοψε ο δρόμος και είχαν προλάβει τη δεκαετία του ’50 και αφαίρεσαν τις τοιχογραφίες. Εκεί στήθηκε ένα τέμπλο με εικόνες και τοποθετήθηκε μία Αγία Τράπεζα, όπου επάνω μπορούμε να δούμε το αντιμήνσιο, τα κηροπήγια, ένα ζεύγος άγιων Ποτηρίων και ένα εξαιρετικό δείγμα Σταυρού και δύο εξαπτέρυγων, τα οποία προέρχονται από τον Ναό στα Φάρασα των Αγίων Βαραχησίου και Ιωνά, όπου λειτουργούσε ο Άγιος Αρσένιος και βαφτίστηκε ο Άγιος Παΐσιος. Τα έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες στο πλατύ Ημαθίας και δόθηκαν στο μουσείο».
Τιμώντας τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή η Εκκλησία της Ελλάδος -με τη συμμετοχή όλων των Μητροπόλεων- διοργανώνει από την αρχή του 2022 λατρευτικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις, συνέδρια και ημερίδες.
■ ΗΡΩΔΕΙΟ
Η Ιερά Μητρόπολη Νέας Ιωνίας, Φιλαδελφείας, Ηρακλείου και Χαλκηδόνος τιμά τις ρίζες της στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού με μία επετειακή μουσικοχορευτική εκδήλωση με τίτλο: «Με του χορού τα βήματα στον τόπο μου γυρίζω». Ένα σύνολο 130 χορευτών παραδοσιακών χορών, ηθοποιών και μουσικών, υπό την καλλιτεχνική και σκηνοθετική επιμέλεια του Ζαχαρία Καρούνη, παρουσιάζουν ένα μοναδικό αφιέρωμα στις αλησμόνητες πατρίδες, ένα νοσταλγικό πολιτισμικό ταξίδι μουσικής και χορού, φόρος τιμής στην αγιοτόκο γη της Μικράς Ασίας και στους κτήτορες της νέας εστίας του πολιτισμού της Ιωνίας. Συνεκτικός κρίκος όλων των δράσεων επί σκηνής θα είναι ο προσφιλής σε όλους Καραγκιόζης, μια φιγούρα του μικρασιατικού πολιτισμού, ο οποίος με τη φωνή του υπέροχου Ηλία Καρελλά θα παρουσιάζει, θα σχολιάζει και θα κατευθύνει τη δράση της παράστασης μέσα από κείμενα που έχουν γραφεί ειδικά για την περίσταση. Πόντος, Καππαδοκία, Σμύρνη και Πόλη θα είναι οι σταθμοί του Καραγκιόζη, που θα γελάει κλαίγοντας και θα κλαίει γελώντας μέσα σε ένα πανηγύρι χρωμάτων από παραδοσιακές φορεσιές, κείμενα από θεατρικές παραστάσεις, χορούς και τραγούδια, που θα τα ενώνει το παράπονο του ανθρώπου που ξενιτεύεται, όμως κατορθώνει στη νέα του πατρίδα όχι μόνο να σταθεί, αλλά να την μπολιάσει με πολιτισμό και να την αλλάξει.
■ ΑΤΤΙΚΟ ΑΛΣΟΣ
Το Ίδρυμα Μουσικής και η Ορχήστρα «ΚΑΝΩΝ» της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών παρουσιάζουν τη μουσική παράσταση με τίτλο «ΜΙΚΡΑΣΙΑ, ΤΟΠΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ» στο πλαίσιο του 1ου Φεστιβάλ της Περιφέρειας Αττικής στο θέατρο του Αττικού Αλσους «ΚΑΤΙΝΑ ΠΑΞΙΝΟΥ», την Πέμπτη 1 Σεπτεμβρίου και ώρα 9 μ.μ. Θα παρουσιαστούν ο πολιτισμός και το μεράκι των προσφύγων της Μικρασίας, που θα μας θυμίσουν τις λύπες και τις χαρές αυτού του πολιτισμού. Με οδηγό τη μικρασιατική μουσική καθώς και τραγούδια νεότερων Ελλήνων συνθετών που εμπνεύστηκαν από τα γεγονότα, ο θεατής θα ταξιδέψει πίσω στον χρόνο και θα θυμηθεί τις αλησμόνητες πατρίδες και τον ολοζώντανο ελληνικό πολιτισμό της Μικρασίας.
■ ΒΟΛΟΣ
Την Παρασκευή 2 Σεπτεμβρίου στις 20.00 στον αύλειο χώρο του Ι.Ν. Ευαγγελιστρίας Νέα Ιωνίας στον Βόλο θα πραγματοποιηθεί η εκδήλωση «Μουσικές από την Πόλη, τη Μικρασία και το Αιγαίο». Μία μουσική συναυλία με τους Τrio PERAN. Ενα βιολί, ένα λαούτο και ένα νέι μάς ταξιδεύουν εντός και πέραν των συνόρων, αναδεικνύοντας μουσικές παραδόσεις του ελλαδικού χώρου και της ανατολικής Μεσογείου. Παραδοσιακοί σκοποί από τη νησιωτική και στεριανή Ελλάδα, τραγούδια από τα παράλια της Μ. Ασίας. Επίσης, το Σάββατο 10 Σεπτεμβρίου, στον ίδιο χώρο, θα δοθεί η θεατρική παράσταση με τίτλο «Ζωή σαν τότε». Μία μεταφορά αποσπασμάτων του βιβλίου «Ζωή σαν τότε» της Αφροδίτης Φελεμέγκα από τα παιδιά του Συλλόγου «Μνήμες προσφύγων».
■ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ
Ο αρχιμανδρίτης Δαμασκηνός Πετράκος, γραμματέας της Ειδικής Συνοδικής Επιτροπής Πολιτιστικής Ταυτότητος, αναφέρει στην «Ορθόδοξη Αλήθεια» ότι η Ιερά Σύνοδος διοργανώνει στις 14 και τις 15 Οκτωβρίου το Α΄ Επιστημονικό Συνέδριο -με αφορμή τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή- με γενικό θέμα «Η κατάρρευση των αυτοκρατοριών (1914-1923) και η Γενοκτονία των χριστιανών από τους Οθωµανούς και τους Νεοτούρκους (Μικρά Ασία, Πόντος, Ανατολική Θράκη, Αρµένιοι, Ασσύριοι κ.λπ.)» Στο συνέδριο θα συζητηθούν όψεις των εν λόγω φαινομένων με έμφαση στον ρόλο των εκκλησιαστικών ανθρώπων (Πατριάρχες, Επίσκοποι, κλήρος, εκκλησιαστικά ιδρύματα, μονές), αλλά και των δυτικών χριστιανικών μορφωτικών/ιεραποστολικών ή διπλωματικών αποστολών, σε μια πολυσύνθετη και δυναμική εικόνα. Ιδιαίτερο βάρος θα δοθεί στη Γενοκτονία και στον βίαιο ξεριζωμό ελληνικών πληθυσμών της Ανατολής από περιοχές με μακροχρόνια παρουσία και πολιτιστική λάμψη (Μικρά Ασία, Πόντος, Ανατολική Θράκη), αλλά και άλλων χριστιανικών πληθυσμών.
■ ΣΥΝΑΥΛΙΑ ΣΤΟ ΚΑΛΛΙΜΑΡΜΑΡΟ
Επίσης, στις 8 Οκτωβρίου θα πραγματοποιηθεί από την Επιτροπή Χριστιανικής Αγωγής και Νεότητας της Ιεράς Συνόδου μία μεγαλειώδης συναυλία στο Παναθηναϊκό Στάδιο με τη συμμετοχή παιδικών και νεανικών χορωδιών και παραδοσιακών χορευτικών συγκροτημάτων από τις Μητροπόλεις της Εκκλησίας της Ελλάδος.
