Η πλατφόρμα του TikTok βρίσκεται αδιαμφισβήτητα σε μια διαρκώς αυξανόμενη πορεία, αποτελώντας ίσως την πλέον περιζήτητη πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, προσπερνώντας άλλες εφαρμογές αυτού του πολυδαίδαλου ψηφιακού σύμπαντος.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, η δημοφιλής πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης μεγεθύνει καθημερινά το εύρος των χρηστών της, ενώ η ιλιγγιώδης ανάπτυξή της καταγράφεται κυρίως από τα χρόνια της πανδημίας και ύστερα. Ο αριθμός των επισκεπτών φτάνει το 1,5 δισεκατομμύρια ανά μήνα, τη στιγμή που στην Ελλάδα το έτος 2023-2024 είχε 3,84 εκατομμύρια εγγραφές και ποσοστό αύξησης 27,5% των χρηστών σε σχέση με το προηγούμενο έτος.
Την πρωτοκαθεδρία στην κατανάλωση οπτικού περιεχομένου κατέχει το νεανικό κοινό, η επονομαζόμενη Gen Z (νέοι 18-25 ετών), με ποσοστό 30,5% επί του συνόλου των χρηστών του, αλλά και άτομα που ανήκουν στο φάσμα της ανηλικότητας (13-17 ετών), με ποσοστό 30,2%. Το Ινστιτούτο Εteron πραγματοποίησε μια αρκετά ενδιαφέρουσα έρευνα, στην οποία αποτυπώνονται οι κοινωνικές τάσεις, αλλά και οι ανησυχίες για τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες της πολύωρης χρήσης της πλατφόρμας, καθώς και η πολιτική επίδραση των χρηστών της.
Το Ινστιτούτο για την Έρευνα και την Κοινωνική Αλλαγή παρουσιάζει την έρευνα «TikTok και νέοι», επιχειρώντας μια νηφάλια χαρτογράφηση αυτού του ψηφιακού κόσμου και των κύριων πολιτισμικών και πολιτικών δυναμικών που αναπτύσσονται εντός του.
Από τα κίνητρα συμμετοχής στη δημοφιλή πλατφόρμας μέχρι το ενδιαφέρον για κοινωνικά/πολιτικά ζητήματα ή τη δημοφιλία που καταγράφουν οι λογαριασμοί πολιτικών αρχηγών, η έρευνα ασχολείται με ενδιαφέρουσες παραμέτρους σε σχέση με τη χρήση της δημοφιλούς πλατφόρμας από την Gen Z.
Η έρευνα διεξήχθη από τη δημοσκοπική εταιρία της aboutpeople, στο διάστημα 15-20 Νοεμβρίου. Συμμετείχαν 440 άτομα, ηλικίας 16-25 από όλη την Ελλάδα, όλοι/ες χρήστες/στριες της πλατφόρμας TikTok. Η επιστημονική επιμέλεια της έρευνας ανήκει στην καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης Λουκία Κοτρωνάκη και τη συντονιστική επιμέλεια του project έχει η Project Coordinator του Ινστιτούτου Eteron, Μαρία Λούκα.
Οπως προκύπτει από τα ευρήματα της έρευνας, η διασκέδαση φαίνεται να είναι ο κύριος λόγος χρήσης της πλατφόρμας, σε ποσοστό 78,1%. Τα χιουμοριστικά βίντεο καταλαμβάνουν την κορυφή των προτιμήσεων και ακολουθούν το φαγητό και τα ταξίδια. Οι γυναίκες δείχνουν αυξημένο ενδιαφέρον για τη μόδα, τα ταξίδια, τους influencers και τις DIY/χειροτεχνίες. Αντίθετα, οι άντρες ενδιαφέρονται περισσότερο για αθλητικές ειδήσεις, επιστήμη και κρυπτονομίσματα.
Η απόλυτη κυριαρχία του TikTok αποτυπώνεται, σε ποσοστό 98%, στους νέους 16-25 ετών, που δηλώνουν ενεργοί χρήστες της πλατφόρμας, ενώ το 44,8% εξ αυτών αφιερώνει ημερησίως πάνω από τρεις ώρες στη διαδικτυακή εφαρμογή.
Οι ερωτώμενοι επιδεικνύουν, σύμφωνα με τα ποιοτικά στοιχεία της έρευνας, αρκετά μεγάλο ενδιαφέρον και για τα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα. Ειδικότερα, το 35,5% των χρηστών δηλώνει ότι παρακολουθεί ζητήματα πολιτικής επικαιρότητα, ιδιαίτερα όταν βρισκόμαστε σε περιόδους εκλογών, ενώ ένα σημαντικό 22,3% δηλώνει ότι η πλατφόρμα έχει ενισχύσει τη συμμετοχή του σε online κοινωνικές συζητήσεις. Από τα πολιτικά ζητήματα που παρακολούθησαν συστηματικά τους τελευταίους 12 μήνες, στην πρώτη θέση καταγράφονται τα Τέμπη, με ποσοστό 44,8%, ενώ από τα κοινωνικά ζητήματα στην πρώτη θέση βρίσκονται οι γυναικοκτονίες, με 37%.
Δυσάρεστα είναι τα ευρήματα για τους πολιτικούς αρχηγούς και την επίμονη προσπάθεια που κάνουν να βρουν τον δικό τους χώρο στη συγκεκριμένη πλατφόρμα. Οπως προκύπτει από την έρευνα του ινστιτούτου, το ενδιαφέρον των χρηστών για πολιτικά κόμματα και αρχηγούς κομμάτων είναι αρκετά χαμηλό, καθώς το 73% δηλώνει ότι δεν παρακολουθεί προφίλ πολιτικών κομμάτων και πολιτικών προσώπων.
Οι χρήστες δείχνουν να προτιμούν τα χιουμοριστικά βίντεο κοινωνικοπολιτικού περιεχομένου σε ποσοστό 47,4%, αλλά και ενημερωτικές σελίδες με περιεχόμενο για κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα σε ποσοστό 10%. Ακρως ενδιαφέρουσες είναι οι απαντήσεις των ερωτώμενων σε σχέση με τη μάστιγα των fake news αλλά και των διαδικτυακών απειλών, δύο παράγοντες που επισκιάζουν και την πλατφόρμα του TikTok, αποτελώντας ένα ιδιαιτέρως ανησυχητικό φαινόμενο.
Πέφτει «μαύρο» στους λογαριασμούς με fake news
Οι νέοι ερωτώμενοι σε ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό (60,2%) δηλώνουν ότι θα σταματούσαν να ακολουθούν έναν λογαριασμό εάν διαπίστωναν διάδοση ψευδών ειδήσεων, ενώ ένα 32,3% αναφέρουν ότι έχουν νιώσει προσωπική απειλή από χρήστες μέσω της πλατφόρμας.
Αν θέλαμε να προβούμε σε κάποια συμπεράσματα από τα παραπάνω ερευνητικά ευρήματα, αυτά θα ήταν ότι оι νέοι και οι νέες χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πολλές ώρες την ημέρα. Παράλληλα, τόσο μέσω της πλατφόρμας του TikTok όσο και μέσω άλλων εφαρμογών (Instagram, YouTube) φαίνεται πως έχει καταγραφεί μια σαφής στροφή προτίμησης των νέων στις οπτικοακουστικές δυνατότητες της πλατφόρμας, επηρεάζοντας την ενημέρωση και τον τρόπο πολιτικής επικοινωνίας, οι οποίες καλούνται να προσαρμοστούν στο περιβάλλον των νέων μέσων.
Οσον αφορά τα πολιτικά πρόσωπα, οι νέοι, ενώ δείχνουν να επιθυμούν να ενημερώνονται για τις πολιτικές εξελίξεις και τα σημαντικά ζητήματα, την ίδια στιγμή όμως απορρίπτουν εν συνόλω το πολιτικό προσωπικό της χώρας, επιβεβαιώνοντας μια διαρκή κρίση αντιπροσώπευσης που κρατά από τα χρόνια των Μνημονίων και φαίνεται πως μεταπηδά από γενιά σε γενιά.
Τέλος, η έρευνα δείχνει ότι το TikTok, εκτός από πλατφόρμα διασκέδασης, μπορεί να λειτουργήσει και σαν ένα εργαλείο πολιτικής κοινωνικοποίησης με στοιχεία διάδοσης και πιθανώς διαμόρφωσης πολιτικών αφηγημάτων.
