Επτά χρόνια μετά τη φονική πυρκαγιά στο Μάτι που στοίχισε την ζωή σε 104 ανθρώπους, ο Δημήτρης Λιότσιος, ανώτερος αξιωματικός της Πυροσβεστικής και δικαστικός πραγματογνώμονας, μιλά με αφορμή την τραγική επέτειο.
Στη συνέντευξή του υπερασπίζεται τη σημασία της αλήθειας, του καθήκοντος και της δικαιοσύνης, τονίζοντας ότι δεν υπέκυψε σε πιέσεις και εκβιασμούς, οι οποίοι στόχευαν στη συγκάλυψη των ευθυνών. Το ηχητικό του εκβιασμού το άκουσε όλη η Ελλάδα, ενώ ο εκβιαστής είναι πια στη φυλακή, ένας από τους πέντε ανθρώπους που φυλακίστηκαν ως υπαίτιοι της τραγωδίας. Ο Δημήτρης Λιότσιος αναγνωρίζει τη δικαστική απόφαση ως «ιστορική», επισημαίνει τις διαχρονικές παθογένειες της κρατικής λειτουργίας, και αναδεικνύει την ανάγκη για ειλικρινή αυτοκριτική, θεσμική λογοδοσία και έμφαση στην πρόληψη. Ο λόγος του αποτελεί μια σπάνια μαρτυρία ευθύνης και ηθικής συνέπειας σε ένα περιβάλλον όπου η συγκάλυψη συχνά υπερτερεί της αλήθειας.
«Έπραξα το καθήκον μου, όπως μου ζητήθηκε από την Ελληνική Πολιτεία μέσω των εισαγγελικών αρχών. Συνέλεξα τα στοιχεία και τα παρέδωσα στον Εισαγγελέα, κ. Ζαγοραίο, και στη συνέχεια στον Ανακριτή, κ. Μαρνέρη. Κατέθεσα τόσο στο πρωτοβάθμιο δικαστήριο όσο και στο Εφετείο, προσπαθώντας να περιγράψω και να εξηγήσω τη σειρά των γεγονότων, όπως αυτή προκύπτει μέσα από τον όγκο των συλλεχθέντων αποδεικτικών στοιχείων. Μου δόθηκε η δυνατότητα, έστω και μετ’ εμποδίων, να καταθέσω την αλήθεια, όπως αυτή προέκυπτε από τα δεδομένα. Ο προσωπικός μου στόχος επετεύχθη, να παραμείνω αντικειμενικός και ακριβής καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας συλλογής, ανάλυσης και παρουσίασης των στοιχείων ενώπιον της Δικαστικής Έδρας», είπε αρχικά σε ερώτηση για την δικαστική εξέλιξη και συνέχισε:
«Η δικαστική απόφαση, με βάση τα δεδομένα της εποχής και το πρωτοφανές μέγεθος της τραγωδίας, μπορεί να χαρακτηριστεί ιστορική. Αξίζουν εύσημα στη Δικαιοσύνη που κατάφερε, υπό δύσκολες συνθήκες, να εξετάσει σε βάθος μια τόσο σύνθετη και φορτισμένη υπόθεση».
«Δεν υπήρξε μέριμνα για τους πολίτες»
Ο ίδιος αναφέρθηκε στην αιτία της τραγωδίας, εκφράζοντας την πεποίθηση πως μέσα από τις δύο δικαστικές διαδικασίες είναι ξεκάθαρο πως την κρίσιμη ώρα δεν υπήρξε μέριμνα για τους πολίτες. «Ήταν απολύτως σαφές πως θα βρεθούν σε κατάσταση κινδύνου ζωής και ασφάλειας. Δεν προκύπτει να μερίμνησε κάνεις, από οποιαδήποτε θέση, όχι να βοηθήσει, αλλά ούτε καν να ενημερώσει τον κόσμο για τον επερχόμενο κίνδυνο», τόνισε και συνέχισε:
«Εγώ δέχτηκα εκβιασμό και απειλές από συγκεκριμένο στέλεχος, το οποίο και κατήγγειλα ως όφειλα, σε συγκεκριμένο χρόνο, τόσο για την προστασία της ίδιας της υπόθεσης, όσο και για την προστασία της δικής μου αξιοπρέπειας. Το τι θα συνέβαινε αν είχα ακολουθήσει τις οδηγίες που επιχειρήθηκε να μου δοθούν, νομίζω πως είναι απολύτως σαφές για κάποιον που έχει ακούσει το ηχητικό. Θα είχα γράψει μία πραγματογνωμοσύνη που τα αίτια των θανάτων τόσων αθώων ανθρώπων, θα ήταν ο δυνατός άνεμος, η άναρχη δόμηση, και τα πεύκα. Με ένα τέτοιο πόρισμα από έναν δικαστικό πραγματογνώμονα, οι συγγενείς θα βρίσκονταν σε μία δικαστική διαδικασία, να παλεύουν για την αλήθεια τους, προσπαθώντας να αποδείξουν πως όλοι αυτοί οι ισχυρισμοί δεν ήταν ο πραγματικός λόγος που έχασαν τους ανθρώπους τους. Θεωρώ πως μία στημένη πραγματογνωμοσύνη, γραμμένη με προφανή σκοπό την συγκάλυψη, θα μπορούσε να συντελέσει σε μία εντελώς διαφορετική έκβαση. Η βαρύτητα της έκθεσης του δικαστικού πραγματογνώμονα σε μία δικαστική διαδικασία είναι ιδιαίτερα αυξημένη και δεν καταρρίπτεται εύκολα και για αυτό το λόγο σε όλες τις υποθέσεις που έχω διοριστεί από την Δικαιοσύνη αποτυπώνεται η αλήθεια και τα πραγματικά γεγονότα, όποια και ναι είναι αυτά».
Ο ίδιος υποστήριξε πως όποιος κάνει σωστά τη δουλειά του, αφήνει το δικό του θετικό αποτύπωμα. Όσοι περισσότεροι κάνουν σωστά την δουλειά τους, τόσο μεγαλύτερο θα είναι και το θετικό αποτύπωμα στην κοινωνία, σημείωσε. «Είναι επιλογή του καθενός από εμάς πώς θέλουμε να ζήσουμε την ζωή μας. Πάντως η δική μας αντανάκλαση είναι η κοινωνία μας. Δεν είναι κάποιων άλλων. Εγώ σαν άνθρωπος είμαι κάθετα αντίθετος στις γενικεύσεις και το τσουβάλιασμα», προσέθεσε χαρακτηριστικά.
Συγκίνηση στο δικαστήριο
Ο ανώτερος αξιωματικός της Πυροσβεστικής σχολίασε και τις στιγμές που βίωσε στο δικαστήριο, όταν συγγενείς «ξέσπασαν» φωνάζοντας ρυθμικά το όνομά του.
«Έπραξα το καθήκον μου όπως μου επέβαλε η συνείδησή μου. Τα χρόνια που προηγήθηκαν, από την ανάληψη αυτής της υπόθεσης, δεν ήταν καθόλου εύκολα, σε πολλά επίπεδα. Κλήθηκα να κρίνω πράξεις συναδέλφων, με κάποιους εκ των οποίων έχω συμπορευτεί στις ίδιες υπηρεσίες. Ξέρω επίσης πως μπορεί και εγώ να βρεθώ κάποια ημέρα στην θέση τους. Αυτό είναι αυτονόητο όταν αποδέχεσαι θέσεις ευθύνης», επεσήμανε και συνέχισε:
«Δεν ξέρω αν μπορεί να κατανοήσει κάνεις τι ακριβώς έχει γίνει με αυτή την απόφαση αν δεν είναι στέλεχος των ενόπλων δυνάμεων ή των σωμάτων ασφαλείας. Θα μου επιτρέψετε να μην μοιραστώ τα συναισθήματα μου γιατί φοβάμαι ότι δεν θα τα καταλάβετε. Οφείλω όμως ένα μεγάλο ευχαριστώ. Όχι γι’ αυτό που έγινε μέσα στην αίθουσα. Αλλά για την διαδρομή. Αυτό θα το λέω μέχρι το τέλος της ζωής μου».
Ερωτηθείς σχετικά με την προπαγάνδα που διαδόθηκε περί της «κακής δόμησης» της περιοχής, ο ίδιος ισχυρίστηκε πως δεν μπορεί να κρίνει τις συνθήκες ρυμοτομίας.
«Δεν είμαι ο κατάλληλος άνθρωπος να κρίνω και να σχολιάσω τις συνθήκες δόμησης και ρυμοτομίας της περιοχής. Αυτό που μπορώ να πω με βεβαιότητα ως στέλεχος του Πυροσβεστικού Σώματος με εμπειρία ετών στο πεδίο, είναι πως όταν καλούμαστε σε ένα συμβάν, καλούμαστε επί της ουσίας να διαχειριστούμε μία κατάσταση κρίσης, μέρος της οποίας είναι και η ανάλυση των συνθηκών του κάθε συμβάντος. Αυτονόητο είναι πως από τα πρώτα πράγματα που εξετάζεις και συνυπολογίζεις για να φτιάξεις το σχέδιο δράσης είναι το περιβάλλον στο οποίο εξελίσσεται το συμβάν», σημείωσε και τόνισε:
«Στην προκειμένη περίπτωση, της 23ης Ιουλίου, δεν προκύπτει να ελήφθησαν υπόψιν τα δεδομένα, για να ισχυριστεί κανείς πως κάτι εμπόδισε την επιχείρηση απομάκρυνσης ή διάσωσης των πολιτών από τους οικισμούς. Δεν λέω αν οι συνθήκες δόμησης και ρυμοτομίας είναι άρτιες ή προβληματικές. Αυτό που λέω είναι πως δεν μπορεί να υποστηρίξει κάνεις, πως στην συγκεκριμένη πυρκαγιά έγιναν όσα μπορούσαν να γίνουν για την κινητοποίηση, την απομάκρυνση και την διάσωση των πολιτών και οι όποιες συνθήκες δόμησης και ρυμοτομίας εμπόδισαν την εκτέλεση του σχεδίου δράσης, ώστε να μπορούμε να ισχυριστούμε ότι συνετέλεσαν στο μέγεθος της καταστροφής. Δυστυχώς τα στοιχεία δεν έδειξαν κάτι τέτοιο. Συνεπώς καλούμαστε να κρίνουμε το συμβάν με δεδομένη την αυτόβουλη εγκατάλειψη της περιοχής, υπό το καθεστώς άτακτης φυγής πλήθους που βρισκόταν σε κατάσταση πανικού, που αντιλαμβανόταν την φωτιά όταν είχε οπτική επαφή μαζί της, συνεπώς εξαιρετικά αργά για να περιμένουμε να λειτουργήσει με ψυχραιμία και σε συνδυασμό με την ολέθρια απόφαση εκτροπής μεγάλου όγκου αυτοκινήτων προς την περιοχή, λόγω έλλειψης συντονισμού, εμποδίζοντας την διαφυγή όσων προσπαθούσαν να απομακρυνθούν από την φωτιά. Σε όλη αυτή την απολύτως ανεξέλεγκτη συνθήκη, μην περιμένετε από εμένα να σας πω τον βαθμό που η δόμηση και η ρυμοτομία ευνόησαν η όχι το χάος. Από εκεί και πέρα, σας βεβαιώνω πως δεν υπάρχει συμβάν που όταν το εξετάζεις μετά την λήξη του, δεν μπορείς να εντοπίσεις πράγματα που αν ήταν διαφορετικά θα μπορούσαν να έχουν συμβάλει θετικά στην έκβαση του. Μόνο που σε αυτή την περίπτωση, θεωρώ πως επιχειρήθηκε σκοπίμως, η λίστα με τους λόγους που συνετέλεσαν στο μέγεθος της καταστροφής να επικοινωνηθεί ανάποδα, από κάτω προς τα πάνω…».
«Πρόκειται για πόλεμο επιβίωσης»
Κλείνοντας, ρωτήθηκε για την προτεραιότητά του αν ήταν ο ίδιος αρχηγός της Πυροσβεστικής, προκειμένου να προστατεύονται αποτελεσματικά οι ανθρώπινες ζωές, η φύση και οι περιουσίες. Ο ίδιος απάντησε:
«Η αντιμετώπιση των πυρκαγιών σήμερα δεν είναι θέμα του Πυροσβεστικού Σώματος μόνο. Είναι πολυπαραγοντικό φαινόμενο και αφορά σε πλήθος υπηρεσιών. Σε ό,τι αφορά το Πυροσβεστικό Σώμα και την επιχειρησιακή δράση, θα σας πω με βεβαιότητα πως δεν έχει καμία σχέση σήμερα με πριν το 2018. Πρώτα απ’ όλα, η εφαρμογή του 112 μας επιτρέπει να διαχειριζόμαστε τα συμβάντα τελείως διαφορετικά. Οι δυνάμεις που έχουμε ως χώρα στην διάθεσή μας δεν έχουν ξαναυπάρξει ποτέ. Το επίπεδο ετοιμότητας και συνεργασίας των φορέων δεν ήταν ποτέ τόσο υψηλό όσο σήμερα.
Φωτιές όμως συνεχίζουν να μπαίνουν και θα συνεχίζουν να μπαίνουν. Είναι τεράστιος ο αριθμός. Όλες αυτές οι πυρκαγιές δεν οφείλονται στην κλιματική κρίση. Οφείλονται στην πλειοψηφία τους στην ανθρώπινη απερισκεψία, κάποιο μέρος αυτών οφείλεται στο δίκτυο παροχής ηλεκτρικού ρεύματος και τέλος έχουμε τις πυρκαγιές που ξεκινούν από έντονα καιρικά φαινόμενα.
Αυτό που προκαλεί η κλιματική κρίση και νομίζω πως είναι ορατό σε όλους μας, είναι πως δυσχεραίνει τις συνθήκες κατάσβεσης και ευνοεί την γρήγορη εξάπλωση της πυρκαγιάς σε συνδυασμό με την εγκατάλειψη της υπαίθρου και την έλλειψη αντιπυρικών υποδομών. Συνεπώς, είναι μονόδρομος η ανάγκη να πέσει το ίδιο βάρος στην πρόληψη με αυτό που έχει πέσει στην κατάσβεση.
Έχουν γίνει βήματα, έχουν δοθεί χρήματα στην αυτοδιοίκηση αλλά δεν έχει γίνει ακόμα συνείδηση των φορέων πως δεν υπάρχει άλλος δρόμος πέρα από την πρόληψη για να προστατεύσουν τον τόπο τους. Όπως απαιτούμε από τους πολίτες να καθαρίζουν τους οικοπεδικούς χώρους, το ίδιο πρέπει να πράττουν οι Περιφέρειες, οι Δήμοι, οι Δασικές Υπηρεσίες, οι Αρχαιολογικές Υπηρεσίες, οι υπηρεσίες μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος. Όλοι πρέπει να αναλαμβάνουν το μερίδιο ευθύνης που τους αναλογεί, να ελέγχονται και όλοι να είναι υπόλογοι σε περίπτωση πυρκαγιάς.
Το Πυροσβεστικό Σώμα μπορεί να είναι ο συντονιστής αυτής της προσπάθειας, να υποδεικνύει τις παραλείψεις, να εντοπίζει σημεία αυξημένης επικινδυνότητας, να προτείνει λύσεις, να ελέγχει την πορεία και την ολοκλήρωση των εργασιών. Αυτό είναι πλέον θεσμοθετημένο καθήκον μας. Αυτό πρέπει να γίνεται σε πνεύμα συνεργασίας και συνειδητοποίησης πως δεν υπάρχει άλλος δρόμος.
Ο φυσικός πλούτος της χώρας έχει περιοριστεί σε τέτοιο βαθμό που είναι μονόδρομος η προτεραιότητα διαφύλαξης αυτού που μας έχει απομείνει. Πρόκειται για πόλεμο επιβίωσης και πρέπει όλοι να κατανοήσουν πως πρέπει να είμαστε σύμμαχοι και συμπολεμιστές.
Δεν γίνεται να κρύβουμε τις παθογένειες κάτω από το χαλί, δεν γίνεται να ενεργούμε με νοοτροπίες πεντηκονταετίας, δεν υπάρχει περιθώριο να γίνονται οι εργασίες με ρυθμούς που βολεύουν εμάς. Και εφόσον τα στελέχη του Πυροσβεστικού Σώματος κινδυνεύουν να κατηγορηθούν σε περίπτωση δυσμενούς έκβασης, ορθώς, αυτοί πρέπει να είναι και οι υπεύθυνοι ελέγχου των φορέων.
Συνεπώς οι προαναφερόμενοι φορείς θα πρέπει να μεριμνούν για την ορθή στελέχωση των υπηρεσιών και την συχνή αντικατάσταση των κατά τόπους διοικήσεων ώστε να διασφαλίζεται ο ορθός και αντικειμενικός έλεγχος».
Δείτε επίσης:
- Δημήτρης Λιότσιος: «Δεν θα επιτρέψω να θαφτεί η αλήθεια κάτω από τις στάχτες» λέει ο ο επιπυραγός που αποκάλυψε τους υπεύθυνους για το Μάτι
- Δίκη για τη φωτιά στο Μάτι: Στις απειλές που δέχθηκε αναφέρθηκε ο πραγματογνώμονας Δημήτρης Λιότσιος
