Η αυξανόμενη ανησυχία για τον εθισμό των παιδιών στα κοινωνικά δίκτυα και τις σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική τους υγεία οδήγησε τη Γαλλία να λάβει σαρωτικά μέτρα: Απαγόρευση πρόσβασης στα social media για ανήλικους κάτω των 15 ετών. Η νομοθετική αυτή τομή αποτελεί την αφετηρία μιας ευρωπαϊκής σταυροφορίας για την υποχρεωτική επαλήθευση ηλικίας στις ψηφιακές πλατφόρμες.
Σε συνέντευξή της στην εφημερίδα La Tribune Dimanche, η Γαλλίδα υφυπουργός Ψηφιακής Πολιτικής Κλάρα Σαπά ανακοίνωσε την πρόθεση της κυβέρνησης Μακρόν να ηγηθεί μιας κοινής ευρωπαϊκής στρατηγικής, ξεκινώντας από την Ισπανία, την Ελλάδα και την Ιρλανδία. Στόχος είναι να υποχρεωθούν οι πλατφόρμες όπως το TikTok, το Snapchat και το Instagram να επαληθεύουν την ηλικία των χρηστών κατά τη δημιουργία λογαριασμού. «Τα κοινωνικά δίκτυα στους κάτω των 15 πρέπει να πουν “όχι”», δηλώνει με έμφαση η Σαπά.
Το νέο πλαίσιο θα συνοδεύεται από κυρώσεις σε περιπτώσεις παραβίασης. Όπως συνέβη με τις ιστοσελίδες πορνογραφικού περιεχομένου –για τις οποίες η επαλήθευση ηλικίας είναι ήδη υποχρεωτική από τον Ιανουάριο 2025 στη Γαλλία– έτσι και στα κοινωνικά δίκτυα, όσες πλατφόρμες δεν συμμορφώνονται, θα μπλοκάρονται από τις αρχές.
Ο κίνδυνος του ψηφιακού εθισμού στα παιδιά
Οι επιπτώσεις της πρώιμης έκθεσης παιδιών σε περιεχόμενο που διακινείται ανεξέλεγκτα στα κοινωνικά δίκτυα έχουν πλέον επιβεβαιωθεί από πολυάριθμες μελέτες:
- Άγχος και χαμηλή αυτοεκτίμηση
- Διαταραχές ύπνου
- Έκθεση σε βίαιο ή σεξουαλικό περιεχόμενο
- Διαρκής ανάγκη επιβεβαίωσης μέσω “likes”
- Cyberbullying (διαδικτυακός εκφοβισμός)
Η ανεξάρτητη επιτροπή που συστάθηκε ειδικά στη Γαλλία το 2024 κατέληξε σε δύο βασικά πορίσματα:
- Η χρήση κινητών τηλεφώνων πρέπει να απαγορεύεται κάτω των 11 ετών.
- Η εγγραφή στα social media πρέπει να περιορίζεται σε άτομα άνω των 15 ετών.
Ο ίδιος ο Εμανουέλ Μακρόν είχε στηρίξει τις προτάσεις αυτές, τονίζοντας την ανάγκη θεσμικής θωράκισης των παιδιών απέναντι στον ψηφιακό κίνδυνο.
Προς ένα κοινό ευρωπαϊκό πλαίσιο
Η πρωτοβουλία της Γαλλίας δεν περιορίζεται στο εθνικό επίπεδο. Η υφυπουργός Σαπά έχει θέσει τρίμηνη προθεσμία για τη συγκρότηση ευρωπαϊκής συμμαχίας, επιδιώκοντας να πείσει πρώτα:
- Ισπανία: Ήδη από τον Μάρτιο του 2025 παρουσίασε σχέδιο νόμου που απαγορεύει τη χρήση social media κάτω των 16 ετών.
- Ελλάδα: Εξετάζει ενεργά τα νέα ψηφιακά μέτρα στο πλαίσιο συμμόρφωσης με τον ευρωπαϊκό Κανονισμό Ψηφιακών Υπηρεσιών.
- Ιρλανδία: Με έδρα πολλών tech κολοσσών, έχει ρόλο-κλειδί στη ρύθμιση της αγοράς.
Η Κομισιόν έχει ήδη θεσπίσει τον Κανονισμό Ψηφιακών Υπηρεσιών (Digital Services Act), ο οποίος απαιτεί από τις πλατφόρμες αυξημένη διαφάνεια και προστασία των χρηστών. Η γαλλική πρωτοβουλία αποσκοπεί στο να επεκτείνει τον δεσμευτικό του χαρακτήρα, ώστε η επαλήθευση ηλικίας να γίνει κανόνας, όχι επιλογή.
Κυρώσεις, αν δεν συμμορφωθούν οι πλατφόρμες
Η Γαλλία έχει ήδη αποδείξει πως δεν πρόκειται για θεωρητικές απειλές. Από τον Ιανουάριο, με τη συνεργασία της Arcom (Ρυθμιστική Αρχή Ψηφιακών Μέσων), επιβλήθηκαν μπλοκαρίσματα σε πορνογραφικούς ιστότοπους που δεν υιοθέτησαν συστήματα επαλήθευσης ηλικίας.
Η ίδια τακτική ετοιμάζεται τώρα να εφαρμοστεί και στα κοινωνικά δίκτυα. «Αν δεν υπάρξει αποτέλεσμα μέχρι την έναρξη της σχολικής χρονιάς, θα δράσουμε εθνικά», προειδοποιεί η Σαπά.
Παιδιά και social media
Η ευκολία πρόσβασης των παιδιών στα κοινωνικά δίκτυα τα τελευταία χρόνια έχει μετατρέψει πολλές πλατφόρμες από εργαλεία ψυχαγωγίας σε πηγές τοξικής επίδρασης και εθισμού. Μελέτες δείχνουν πως η μέση ηλικία πρώτης επαφής με social media έχει πέσει στα 9 έτη σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
Η πρωτοβουλία της Γαλλίας και η πιθανή σύμπλευση της Ελλάδας με αυτό το σχέδιο στέλνουν ηχηρό μήνυμα: Η προστασία των ανηλίκων δεν είναι πια πολυτέλεια – είναι υποχρέωση πολιτειακή και κοινωνική.
Η υποχρεωτική επαλήθευση ηλικίας είναι το πρώτο βήμα για ένα πιο ασφαλές ψηφιακό περιβάλλον. Η Γαλλία ηγείται μιας ευρωπαϊκής προσπάθειας που φιλοδοξεί να θέσει φραγμούς στην ανεξέλεγκτη πρόσβαση των παιδιών στα κοινωνικά δίκτυα, με στόχο τη διατήρηση της ψυχικής υγείας και της παιδικής αθωότητας.
