Τι αναφέρει ο Ζολτ Ντάρβας, οικονομολόγος του Ινστιτούτου Bruegel – Πως η Ελλάδα βρέθηκε από τα σχεδόν 20 δις ευρώ που θα έπαιρνε από το Ταμείο Ανάκαμψης, στα 16,69 δις.
Χρησιμοποιώντας τις οικονομικές προβλέψεις του Μαΐου 2020 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο Ντάρβας εκτιμά ότι μόνο η Γερμανία και η Γαλλία θα λάβουν περισσότερες επιχορηγήσεις από το Ταμείο Ανάκαμψης της ΕΕ σε σύγκριση με την αρχική πρόταση της Επιτροπής, ενώ άλλες χώρες θα λάβουν λιγότερες.
Η μελέτη του στο Ινστιτούτο Bruegel:
Η συμφωνία NGEU (Next Generation EU) περιλαμβάνει ορισμένες αξιοσημείωτες τροποποιήσεις σε σύγκριση με την αρχική πρόταση της Επιτροπής. Μειώνει τα συνολικά ποσά επιχορηγήσεων και εγγυήσεων και αυξάνει το ποσό των δανείων. Καταργεί ορισμένα μέσα, συμπεριλαμβανομένης της προτεινόμενης χρηματοδότησης για τρίτες χώρες.
Στον πίνακα 1 συγκρίνονται τα συνολικά διαθέσιμα ποσά για τα διάφορα μέσα ανάκαμψης, όπως αποφασίστηκαν στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ, με την αρχική πρόταση του Μαΐου της Επιτροπής.
Η πιο σημαντική αλλαγή σχετίζεται με την κατανομή των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης μεταξύ χωρών. Το 70% των επιχορηγήσεων που παρέχονται από το Ταμείο θα αναληφθεί κατά τα έτη 2021 και 2022, σύμφωνα με την αρχική πρόταση της Επιτροπής. Το υπόλοιπο 30% θα δεσμευτεί το 2023, για το οποίο «το κριτήριο ανεργίας 2015-2019 αντικαθίσταται, σε ισόποση αναλογία, από την απώλεια πραγματικού ΑΕΠ που παρατηρήθηκε το 2020 και από τη σωρευτική απώλεια του πραγματικού ΑΕΠ που παρατηρήθηκε κατά την περίοδο 2020-2021».
Πως η αρχική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ευνοούσε τις χώρες με χαμηλά εισοδήματα
Για να κατανοήσουμε τη σημασία αυτής της αλλαγής, θα υπενθυμίσουμε εν συντομία την αρχική πρόταση της Επιτροπής για την κατανομή των πόρων μεταξύ χωρών. Αυτή η κατανομή εξαρτάται από (α) τον πληθυσμό του 2019, (β) το αντίστροφο κατά κεφαλήν ΑΕΠ του 2019 και (γ) το μέσο ποσοστό ανεργίας 2015-2019.
Το σχετικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ μετράται σε τρέχουσες τιμές ευρώ (όχι σε ισοτιμία αγοραστικής δύναμης) και το αντίστροφό του προς τον μέσο όρο της ΕΕ περιορίζεται στο 1,5. Ο δείκτης ανεργίας περιορίζεται στο 1,5 για χώρες με κατά κεφαλήν ΑΕΠ κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ και 0,75 για χώρες με κατά κεφαλήν ΑΕΠ πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ.
Επομένως, μόνο ένας από τους τρεις δείκτες (πληθυσμός) εξαρτάται από το μέγεθος της χώρας, οι άλλοι δύο δείκτες (κατά κεφαλήν ΑΕΠ και ποσοστό ανεργίας) είναι ανεξάρτητοι από το μέγεθος της χώρας. Οι τρεις αναλογίες πολλαπλασιάζονται μεταξύ τους.
Αυτό σημαίνει ότι η αναλογία του πληθυσμού καθορίζει το μερίδιο του πληθυσμού της χώρας στον πληθυσμό της ΕΕ. Αυτό το μερίδιο πολλαπλασιάζεται στη συνέχεια με αναλογίες περίπου 1, οπότε ένας δείκτης ποσοστού ανεργίας (η σχέση του ποσοστού ανεργίας της χώρας προς το ποσοστό ανεργίας της ΕΕ) υψηλότερος από 1 αυξάνει το συνολικό μερίδιο της χώρας στην κατανομή του Ταμείου Ανάκαμψης, ενώ ο δείκτης ανεργίας κάτω από το 1 το μειώνει. Ωστόσο, το όριο του 0,75 για το ποσοστό ανεργίας για τις χώρες με υψηλότερο εισόδημα, καθώς και η χρήση της αντίστροφης σχέσης ΑΕΠ / κατά κεφαλήν (το οποίο διευρύνεται περαιτέρω με τη χρήση των τρεχουσών αξιών του ευρώ και όχι της ισοτιμίας αγοραστικής δύναμης) ευνοεί περαιτέρω τις χώρες χαμηλού εισοδήματος.
Εν ολίγοις, ο αρχικός μηχανισμός κατανομής της Επιτροπής ευνοούσε πραγματικά τις χώρες χαμηλού εισοδήματος, όπως η Βουλγαρία, η Κροατία και η Ελλάδα που θα έπαιρναν επιχορηγήσεις ύψους περίπου 15% του ΑΕΠ.
Ανατροπή στην τελική συμφωνία για το Ταμείο Ανάκαμψης
Ο προτεινόμενος μηχανισμός κατανομής του Ταμείου Ανάκαμψης επιβεβαιώθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για το 70% των επιδοτήσεων. Ωστόσο, για το υπόλοιπο 30%, ο δείκτης ανεργίας που εφαρμόζεται, αντικαθίσταται από την απώλεια του πραγματικού ΑΕΠ. Στα συμπεράσματά του, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεν καθορίζει τον τρόπο μέτρησης της «απώλειας του πραγματικού ΑΕΠ», αλλά αυτή η έκφραση χρησιμοποιήθηκε από την Επιτροπή για τον μηχανισμό κατανομής του ReactEU. Σκοπός είναι να περιγράψει την πτώση της σταθερής τιμής του ευρώ του ΑΕΠ, η οποία είναι σύμφωνη με την έννοια της «απώλειας πραγματικού ΑΕΠ».
Ωστόσο, η πτώση του ΑΕΠ που αποτιμάται σε ευρώ σταθερής τιμής εξαρτάται από το μέγεθος της χώρας. Όσο μεγαλύτερη είναι η χώρα, τόσο μεγαλύτερη είναι η αξία του ευρώ στο ΑΕΠ. Ως εκ τούτου, ένας δείκτης που είναι ανεξάρτητος από το μέγεθος της χώρας (ποσοστό ανεργίας) αντικαθίσταται από έναν δείκτη που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το μέγεθος της χώρας (απώλεια πραγματικού ΑΕΠ).
Αυτή η αλλαγή στον μηχανισμό κατανομής μετριάζει την εύνοια των χωρών χαμηλού εισοδήματος στην πρόταση της Επιτροπής και ωφελεί τις μεγαλύτερες χώρες και εκείνες που υπέστησαν μεγαλύτερες απώλειες στο ΑΕΠ λόγω της πανδημίας.
Πέρα από το ζήτημα του μεγέθους της χώρας, η Γερμανία επωφελείται περαιτέρω από το τροποποιημένο κριτήριο κατανομής, επειδή είχε πολύ χαμηλό ποσοστό ανεργίας το 2015-2019. Η Γαλλία ωφελείται επίσης πέρα από το ζήτημα του μεγέθους της χώρας, επειδή παρόλο που είχε υψηλότερο ποσοστό ανεργίας από το μέσο όρο της ΕΕ το 2015-2019, ο δείκτης ποσοστού ανεργίας υπόκεινται στο όριο 0,75 που εφαρμόστηκε για τις χώρες με υψηλότερο εισόδημα.
Για να εκτιμήσουμε τον αντίκτυπο της αλλαγής στα κριτήρια κατανομής, χρησιμοποιούμε τις οικονομικές προβλέψεις της Επιτροπής του Μαΐου 2020: Αυτές δείχνουν ότι μόνο τρεις χώρες, η Γερμανία (κατά 20,4 δισεκατομμύρια ευρώ), η Γαλλία (κατά 12,4 δισεκατομμύρια ευρώ) και η Ιταλία (κατά 5 δισεκατομμύρια ευρώ) θα λάβουν περισσότερες επιχορηγήσεις από το Ταμείο Ανάκαμψης, όλες οι άλλες χώρες θα λάβουν λιγότερες.
Και δεδομένου ότι οι επιχορηγήσεις σε άλλα μέσα ανάκαμψης μειώθηκαν σημαντικά για όλες τις χώρες, μόνο η Γερμανία (κατά 13,4 δισεκατομμύρια ευρώ) και η Γαλλία (κατά 7,4 δισεκατομμύρια ευρώ) θα λάβουν περισσότερες επιχορηγήσεις από το συνολικό πακέτο ανάκαμψης σε σύγκριση με την αρχική πρόταση της Επιτροπής (βλ. Πίνακα 2).
Η Ελλάδα
Με βάση λοιπόν την αρχική πρόταση της Κομισιόν η Ελλάδα θα λάμβανε επιδοτήσεις ύψους 23,21 δις. ευρώ , ενώ με την νέα πρόταση το ποσό «ψαλιδίζεται» στα 16,69 δις ευρώ και είναι μάλιστα λιγότερα από τα 19,5 δις. ευρώ που αναφέρει η ελληνική κυβέρνηση ότι θα πάρει από το Ταμείο Ανάκαμψης.
Συνολικά, η Ιταλία θα λάβει 1 δισεκατομμύριο ευρώ λιγότερες επιδοτήσεις, η Ισπανία θα πάρει 9,5 δισεκατομμύρια ευρώ λιγότερα, ενώ η Πολωνία θα πάρει 11,4 δισεκατομμύρια ευρώ λιγότερα.
Το συνολικό κονδύλιο για εγγυήσεις που διατίθενται για χώρες της ΕΕ στα μέσα ανάκαμψης μειώθηκε δραστικά από 61,6 δισεκατομμύρια ευρώ σε 5,6 δισεκατομμύρια ευρώ. Με αυτόν τον τρόπο, όλες οι χώρες της ΕΕ θα δικαιούνται λιγότερο από το 10% των εγγυήσεων που είχε αρχικά προτείνει η Επιτροπή (Πίνακας 3).
