Τις τελευταίες πινελιές στο «Εξοικονομώ – Ανακαινίζω» βάζει η ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Μέσα από το πρόγραμμα, προϋπολογισμού 350.000.000 ευρώ, νέοι από 18 έως 39 ετών θα μπορούν να διεκδικήσουν επιδοτήσεις από 40% έως 90% για την ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών και 30% για την ανακαίνισή τους.
Του Βασίλη Παπακωνσταντόπουλου
Ο οδηγός του προγράμματος αναμένεται να δημοσιευτεί έως το τέλος του έτους ή στις αρχές του επόμενου, με τις πληροφορίες να αναφέρουν ότι στο ΥΠΕΝ μελετούν τις παρατηρήσεις που υποβλήθηκαν κατά τη διάρκεια της δημόσιας διαβούλευσης του προδημοσιευμένου οδηγού και δεν αποκλείεται να υπάρξουν κάποιες επιμέρους αλλαγές. Μηχανικοί απ’ όλη τη χώρα έχουν εντοπίσει διάφορα σημεία που χρήζουν βελτίωσης, όπως τα όρια συμμετοχής στο πρόγραμμα, ο προϋπολογισμός των παρεμβάσεων αλλά και το γεγονός ότι δικαίωμα συμμετοχής δίνεται μόνο σε όσους έχουν πλήρη κυριότητα στο ακίνητο ή κατέχουν την επικαρπία. Σημεία που μπορούν να εξελιχθούν σε «κόφτες» για χιλιάδες δυνητικούς δικαιούχους.
Δύο πυλώνες
Το πρόγραμμα δομείται σε δύο πυλώνες: Στην ενεργειακή αναβάθμιση και την ανακαίνιση. Για την ενεργειακή αναβάθμιση κατοικίας ορίζονται ως ανώτατος προϋπολογισμός τα 22.500 ευρώ, με κλιμακωτή επιδότηση, από 40% έως 90%, ανάλογα με το εισόδημα του νέου και την περιοχή της κατοικίας, καθώς προβλέπεται μπόνους αποκέντρωσης 15%, ενώ για την ολοκλήρωση των εργασιών μπορεί να ληφθεί άτοκο δάνειο. Περιλαμβάνει παρεμβάσεις βελτίωσης ενεργειακής κλάσης του σπιτιού, όπως είναι η αναβάθμιση του συστήματος θέρμανσης/κλιματισμού, η αλλαγή κουφωμάτων, η εξωτερική μόνωση και οι υπόλοιπες παρεμβάσεις που συμβάλλουν στη βελτίωση της ενεργειακής κλάσης του σπιτιού.
Προϋποθέσεις για τη λήψη της επιδότησης είναι το ατομικό/οικογενειακό εισόδημα να είναι έως 50.000 ευρώ, το ακίνητο να είναι είτε πατρογονική κατοικία που έχει μεταβιβαστεί είτε ιδιόκτητο ή ιδιοκατοικούμενο, να έχει ο αιτών πλήρη κυριότητα ή επικαρπία και να κατατάσσεται σε ενεργειακή κατηγορία Γ’ ή χαμηλότερη. Με τις παρεμβάσεις θα πρέπει να επιτευχθεί εξοικονόμηση πρωτογενούς ενέργειας τουλάχιστον κατά 30% και αναβάθμιση της ενεργειακής κατηγορίας βάσει ΠΕΑ τουλάχιστον κατά τρεις ενεργειακές τάξεις σε σχέση με την υπάρχουσα κατάταξη ή υποχρεωτικά Β’ κλάση, όταν πρόκειται για ριζική ανακαίνιση.
Ο δεύτερος πυλώνας στοχεύει στην ανακαίνιση παλαιών κατοικιών. Περιλαμβάνει παρεμβάσεις προϋπολογισμού έως 10.000 ευρώ, με ενιαίο ποσοστό επιδότησης 30% για όλους (δηλαδή, η επιδότηση φτάνει έως τα 3.000 ευρώ). Το ποσό που απομένει μπορεί να χρηματοδοτηθεί με χαμηλότοκο δάνειο έως 7.000 ευρώ. Μέσω του προγράμματος οι δικαιούχοι μπορούν να προχωρήσουν σε παρεμβάσεις που αφορούν ανακαινίσεις χώρων κουζίνας, μπάνιου, ειδών υγιεινής, ηλεκτρολογικών εγκαταστάσεων, σε αντικατάσταση και επισκευές υδραυλικών εγκαταστάσεων, καθώς και δαπέδων και επιχρισμάτων. Επίσης, για αγορά οικιακών συσκευών, όπως είναι ψυγείο ή κουζίνα, υψηλής ενεργειακής κλάσης.
Στο «Ανακαινίζω» θα μπορούν να ενταχθούν νέοι με ατομικό/οικογενειακό εισόδημα έως 20.000 ευρώ. Το ακίνητο θα πρέπει να είναι είτε ιδιόκτητο είτε ο αιτών να έχει την πλήρη επικαρπία ή κυριότητά του. Οι ενδιαφερόμενοι όμως θα πρέπει να γνωρίζουν ότι δεν είναι δυνατή η υποβολή αίτησης μόνο για το «Ανακαινίζω», αλλά η συμμετοχή στο «Εξοικονομώ» αποτελεί προϋπόθεση για την αίτηση υπαγωγής στο «Ανακαινίζω».
Για κάθε επιλέξιμο φυσικό πρόσωπο (για κάθε ΑΦΜ αιτούντος) είναι δυνατή η υποβολή μόνο μιας αίτησης, ενώ και για κάθε επιλέξιμη κατοικία μπορεί να υποβληθεί μία μόνο αίτηση. Η αξιολόγηση των αιτήσεων θα είναι συγκριτική, στο πλαίσιο συνολικής βαθμολογίας, που θα προκύπτει βάσει μιας σειράς κριτηρίων, όπως το ανηγμένο κόστος εξοικονόμησης ενέργειας, το εισόδημα, τα μέλη της οικογένειας (επιπλέον μοριοδότηση για πολύτεκνους και ΑμεΑ), οι βαθμοημέρες, η ενεργειακή κλάση και η παλαιότητα της κατασκευής.
Οι δικαιούχοι, οι κατηγορίες και οι επιδοτήσεις
Στο «Εξοικονομώ – Ανακαινίζω» μπορούν να συμμετάσχουν φυσικά πρόσωπα που έχουν γεννηθεί από 01/01/1984 έως 31/12/2005 με εμπράγματο δικαίωμα σε επιλέξιμη κατοικία.
Το εμπράγματο δικαίωμα (πλήρης κυριότητα/επικαρπία/ψιλή κυριότητα) του αιτούντος θα πρέπει να υφίσταται κατά το έτος αναφοράς του προγράμματος (φορολογικό έτος 2021), όπως και κατά την υποβολή της αίτησης. Σε περίπτωση δωρεάν παραχώρησης/ενοικίασης σε επιλέξιμη κατοικία, ο αιτών (επιλέξιμος σύμφωνα με τα ηλικιακά κριτήρια) θα πρέπει να έχει εμπράγματο δικαίωμα πλήρους κυριότητας/επικαρπίας (αποκλείεται η ψιλή κυριότητα). Για την υπαγωγή και στο σκέλος «Ανακαινίζω» ο αιτών (επιλέξιμος σύμφωνα με τα ηλικιακά κριτήρια) θα πρέπει να έχει εμπράγματο δικαίωμα πλήρους κυριότητας/επικαρπίας σε ποσοστό 100% (αποκλείεται η ψιλή κυριότητα).
Οσον αφορά τις κατοικίες, θα πρέπει να πληρούν τέσσερις γενικές προϋποθέσεις, προκειμένου να κριθούν επιλέξιμες:
Να υφίστανται νόμιμα, να μην έχουν κριθεί κατεδαφιστέες, να χρησιμοποιούνται ως κύρια κατοικία και να έχουν καταταγεί βάσει του πρώτου πιστοποιητικού ενεργειακής απόδοσης σε κατηγορία χαμηλότερη ή ίση της Γ. Για τη νομιμότητα της κατοικίας ο αιτών κατά την υποβολή της αίτησης θα πρέπει να προσκομίσει τα σχετικά νομιμοποιητικά της έγγραφα. Εφόσον η αίτηση κριθεί καταρχήν επιλέξιμη, θα απαιτηθεί η υποβολή της ηλεκτρονικής ταυτότητας κτιρίου/διηρημένης ιδιοκτησίας. Η κύρια χρήση της κατοικίας προκύπτει από τα στοιχεία της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος του χρήστη εντός των τελευταίων τριών ετών, με προτεραιότητα το έτος αναφοράς (φορολογικό έτος 2021).
Σε περίπτωση που από τα στοιχεία της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος για το έτος αναφοράς προκύπτει ότι το ακίνητο δεν ήταν σε χρήση (κενό διαμέρισμα, κενή μονοκατοικία) το εν λόγω φορολογικό έτος, για την πιστοποίηση της κύριας χρήσης κατοικίας θα χρησιμοποιηθούν αντίστοιχα δικαιολογητικά ενός εκ των δύο προηγούμενων φορολογικών ετών. Εάν η κατοικία έχει αποκτηθεί μετά τις 31/12/2021 («πρόσφατη απόκτηση» ακινήτου), θα ζητηθεί έγγραφη δέσμευση για την κύρια χρήση της κατοικίας.
Τα όρια
Για το σκέλος του «Εξοικονομώ» υπάρχουν τέσσερις εισοδηματικές κατηγορίες. Αντίθετα, για το «Ανακαινίζω» το εισοδηματικό όριο είναι 20.000 ευρώ για όλους και επιπλέον το σύνολο της ακίνητης περιουσίας του αιτούντος δεν πρέπει να υπερβαίνει το ποσό των 300.000 ευρώ.
Ειδικότερα, οι τέσσερις κατηγορίες του «Εξοικονομώ» είναι οι εξής:
- Εως 5.000 ευρώ ετήσιο ατομικό εισόδημα ή 10.000 ευρώ οικογενειακό,
- 5.000-10.000 ευρώ ετήσιο ατομικό εισόδημα ή 10.000-20.000 ευρώ οικογενειακό,
- 10.000-20.000 ευρώ ετήσιο ατομικό εισόδημα ή 20.000-30.000 ευρώ οικογενειακό,
- 20.000-30.000 ευρώ ετήσιο ατομικό εισόδημα ή 30.000-50.000 ευρώ οικογενειακό.
Το ποσοστό επιχορήγησης είναι κλιμακωτό, ανάλογα με την εισοδηματική κατηγορία στην οποία εντάσσεται ο αιτών αλλά και αν πρόκειται για ιδιοκατοίκηση ή χρήση του ακινήτου από έτερο πρόσωπο.
Συγκεκριμένα, το βασικό ποσοστό επιχορήγησης για το σκέλος «Εξοικονομώ» διαμορφώνεται ως εξής:
- Για την πρώτη εισοδηματική κατηγορία 75% για ιδιοκατοίκηση και 65% για χρήση του ακινήτου από έτερο πρόσωπο.
- Για τη δεύτερη εισοδηματική κατηγορία 70% ιδιοκατοίκηση και 60% χρήση του ακινήτου από έτερο πρόσωπο.
- Για την τρίτη εισοδηματική κατηγορία 55% για ιδιοκατοίκηση και 50% για χρήση του ακινήτου από έτερο πρόσωπο.
- Για την τέταρτη εισοδηματική κατηγορία 45% ιδιοκατοίκηση και 40% για χρήση του ακινήτου από έτερο πρόσωπο.
- Για όλες τις κατηγορίες προβλέπεται μπόνους αποκέντρωσης 15%. Αφορά αιτήσεις στις οποίες η επιλέξιμη κατοικία βρίσκεται σε δημοτική ενότητα με πληθυσμό κάτω των 2.000 κατοίκων.
Για το «Ανακαινίζω» το ποσοστό επιχορήγησης είναι 30% οριζόντια για όλους. Σε περίπτωση ύπαρξης περισσότερων συγκύριων σε επιλέξιμη κατοικία ή αν η χρήση κατοικίας γίνεται από έτερο πρόσωπο (άλλος συγκύριος, δωρεάν παραχώρηση, ενοικίαση), τότε ο αιτών (επιλέξιμος σύμφωνα με τα ηλικιακά κριτήρια) θα πρέπει να έχει εμπράγματο δικαίωμα πλήρους κυριότητας/επικαρπίας (αποκλείεται η ψιλή κυριότητα).
Οι «κόφτες» του προγράμματος
Εν αναμονή του τελικού οδηγού του «Εξοικονομώ – Ανακαινίζω», έχουν ενδιαφέρον οι παρατηρήσεις που κατέθεσαν περιφερειακά τμήματα του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, αναδεικνύοντας κάποια προβληματικά σημεία του προγράμματος.
Με βάση τον προδημοσιευμένο οδηγό, το ΤΕΕ Ανατολικής Κρήτης στέκεται στο ιδιοκτησιακό καθεστώς που ισχύει στην ελληνική κοινωνία και που θέλει τους γονείς να έχουν -ως επί το πλείστον- την πλήρη κυριότητα ή την επικαρπία των ακινήτων στα οποία διαμένουν τα παιδιά τους.
Επισημαίνει ότι το πρόγραμμα προβλέπει ότι δικαίωμα συμμετοχής δίνεται μόνο σε όσους έχουν πλήρη κυριότητα στο ακίνητο ή κατέχουν την επικαρπία.
«Στην ελληνική κοινωνία, όμως, το συνηθισμένο είναι οι γονείς να κρατούν την επικαρπία και τα τέκνα τους την ψιλή κυριότητα, με αποτέλεσμα να εξαιρείται πληθώρα δυνητικών δικαιούχων» αναφέρει στην επιστολή του προς τον υπουργό ΠΕΝ, Κώστα Σκρέκα.
Μια άλλη παράμετρος που δεν λαμβάνει υπόψη το πρόγραμμα είναι η έλλειψη προσεισμικού ελέγχου στα υπαγόμενα στο πρόγραμμα κτίρια. Αυτό θα πρέπει και να ζητείται και να επιδοτείται. Επίσης, το ΤΕΕ/ΤΑΚ χαρακτηρίζει αναγκαίο να γίνει αύξηση του προϋπολογισμού τόσο στο κομμάτι του «Εξοικονομώ» όσο και στο κομμάτι του «Ανακαινίζω».
«Με δεδομένες τις αυξήσεις των οικοδομικών υλικών, θεωρούμε ότι η αύξησή του θα πρέπει να είναι τουλάχιστον κατά 40%, προκειμένου να μπορούν να εκτελεστούν οι παρεμβάσεις» σημειώνει το τμήμα, προσθέτοντας ότι μία άλλη παράμετρος, η οποία έχει πραγματικό κόστος και η οποία δεν επιδοτείται, αλλά ζητείται συνήθως, είναι ο ηλεκτρολογικός έλεγχος της εγκατάστασης, ο οποίος θα πρέπει να επιδοτείται – ειδικά για το κομμάτι του «Ανακαινίζω».
Θεωρεί επίσης απαραίτητο να γίνει αύξηση των ορίων συμμετοχής στο πρόγραμμα, το οποίο έχει ως ανώτατο όριο τα 20.000 ευρώ, εξηγώντας ότι, όταν γίνεται ο έλεγχος του εισοδήματος, πολλές φορές λαμβάνεται ως εισόδημα το δηλωθέν, και όχι το πραγματικό.
«Σε κάθε περίπτωση, στο πρόγραμμα θα πρέπει να γίνεται ο επιμερισμός των ποσών και η αξιολόγηση ανά περιφερειακή ενότητα, καθιστώντας πιο δίκαιη την κατανομή των ποσών, μια που η μέθοδος των βαθμοημερών παίζει καθοριστικό ρόλο για την αξιολόγηση της πρότασης» καταλήγει στην επιστολή του το ΤΕΕ/ΤΑΚ.
Η αποκέντρωση
Στη δική του επιστολή το Περιφερειακό Τμήμα Θράκης του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας επισημαίνει την αναγκαιότητα παρέμβασης σε επιμέρους σημεία, όπως το bonus αποκέντρωσης, το οποίο, σύμφωνα με τον οδηγό του προγράμματος, προβλέπεται σε δημοτικές ενότητες με πληθυσμό κάτω των 2.000 κατοίκων. Σύμφωνα με την Υ.Α. 28549/17.04.2019, στον χώρο της Θράκης αναφέρεται πληθυσμός 371.208 κατοίκων, με βάση την απογραφή του 2011. Με τον ορισμό της δημοτικής ενότητας (κάτω των 2.000 κατοίκων), τα κριτήρια πληρούν μόλις τέσσερις δημοτικές ενότητες, δύο στην Π.Ε. Ροδόπης, δύο στην Π.Ε. Ξάνθης και καμία στην Π.Ε. Εβρου. Σε αυτήν την περίπτωση ο συνολικός πληθυσμός-στόχος είναι 4.290 κάτοικοι ή 1,15% του συνολικού πληθυσμού.
Αν όμως υιοθετηθεί ο ορισμός της κοινότητας (κάτω των 2.000 κατοίκων), τότε τα κριτήρια καλύπτουν 191 κοινότητες: 85 στην Π.Ε. Ροδόπης, 27 στην Π.Ε. Ξάνθης και 79 στην Π.Ε. Εβρου. Σε αυτήν την περίπτωση ο συνολικός πληθυσμός-στόχος είναι 107.926 κάτοικοι ή 29,05% του συνολικού πληθυσμού. «Αν πρόθεση του προγράμματος είναι να μείνουν οι νέοι στον τόπο τους, τότε θα πρέπει να επικρατήσει η έννοια της κοινότητας, με αποτέλεσμα την ταυτόχρονη αύξηση των δυνητικών δικαιούχων αυτού» σημειώνει το Τμήμα Θράκης.
Προτείνει επίσης να προβλεφθεί η προκαταβολή της δημόσιας συμμετοχής προς τους αναδόχους-προμηθευτές των έργων, στο πρότυπο του προγράμματος «Εξοικονομώ 2021», βοηθώντας ουσιαστικά στην ταχεία υλοποίηση των έργων και, κατ’ επέκταση, στην απορρόφηση των πόρων του προγράμματος. Το ΤΕΕ Θράκης στέκεται και στη μεγάλη αύξηση του κόστους των υλικών και των ελλείψεων στη διεθνή εφοδιαστική αλυσίδα, προτείνοντας να αυξηθούν οι προϋπολογισμοί των προτάσεων σε ποσοστό 20%.
Το θέμα του αυξημένου κόστους των οικοδομικών υλικών θίγει και το Τμήμα Δυτικής Μακεδονίας του ΤΕΕ, τονίζοντας ότι μπορεί να επηρεάσει ανασταλτικά την υλοποίηση των έργων.
«Προτείνουμε αύξηση κατά 25% όλων των κριτηρίων του ανώτατου επιλέξιμου προϋπολογισμού ή να προβλεφθεί συντελεστής αναθεώρησης στις τιμές μονάδας των επιλέξιμων εργασιών. Επίσης, προτείνουμε 25% αύξηση των αμοιβών των μηχανικών και των ανώτατων ορίων, ενώ ειδικά για τις δαπάνες του “Ανακαινίζω”, προτείνουμε αύξηση του προϋπολογισμού του προγράμματος κατά 40%» αναφέρει το Τμήμα Δυτικής Μακεδονίας.
Εισηγείται να χωριστεί ο προϋπολογισμός του προγράμματος ανά περιφερειακή ενότητα και ειδικά για τη δυτική Μακεδονία, όπου είναι σε εξέλιξη η απολιγνιτοποίηση και οι ιδιαίτερα χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα έχουν αυξήσει κατά πολύ το ενδιαφέρον των πολιτών για ένταξη σε προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας, να δοθεί μπόνους περιοχής στην επιδότηση 10%.
