Σαν έτοιμος για την ερώτηση, ο Κυριάκος Μητσοτάκης φόρεσε το κοστούμι της επιδεικτικής αδιαφορίας το μεσημέρι της Πέμπτης, στη ραδιοφωνική εκπομπή του Σκάι, για όσα φέρεται ότι σχεδιάζει ο Αντώνης Σαμαράς. «Δεν με απασχολεί καθόλου (το ενδεχόμενο νέου κόμματος), ο πρώην πρωθυπουργός έχει τις απόψεις του και είναι εκτός της Νέας Δημοκρατίας» είπε, σαν να μην τον αφορά το ζήτημα.
- Του Βασίλη Γαλούπη – κυριακάτικη δημοκρατία
Στην πράξη, όμως, ο Μητσοτάκης εξακολουθεί να προβληματίζεται από τη δράση και τα πλάνα του Σαμαρά. Για καιρό ο πρωθυπουργός περνούσε τα μηνύματά του προς την άλλη πλευρά, στη συνέχεια πήρε τη δύσκολη απόφαση να τον διαγράψει αναγνωρίζοντας, επί της ουσίας, τη δυναμική Σαμαρά στο ακροατήριο της Νέας Δημοκρατίας, και τώρα -και παρά τις δήθεν αποστασιοποιημένες απαντήσεις- δεν κρύβει την ενόχλησή του, όποτε καλείται σε σχολιασμό των κινήσεων του πρώην αρχηγού του κόμματος.
Στην πραγματικότητα, ο Μητσοτάκης έχει όλους τους λόγους για να υπολογίζει κάθε επόμενο βήμα του πρώην πρωθυπουργού. Ο Σαμαράς είναι παραδοσιακά «αντιμητσοτακικός» και αποδεδειγμένα ένας αποτελεσματικός «εχθρός» της οικογένειας. Εχει ρίξει την κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη κι έχει δυσκολέψει έως τώρα την πρωθυπουργία του Κυριάκου.
Με τον Σαμαρά ενεργό στη δεξιά πλευρά του κόμματος μπορεί να χτιστεί ένα δίπολο «αφαίμαξης» ψήφων τόσο από την κυβερνώσα παράταξη όσο κι από σχηματισμούς που συγγενεύουν ιδεολογικά με την «παλιά» Ν.Δ. και είτε είναι εντός Βουλής είτε φλερτάρουν με την είσοδό τους σε αυτή.
Μετρώντας τα κουκιά, ο Μητσοτάκης έχει μόνο να χάσει από ένα κόμμα Σαμαρά στα δεξιά του και τίποτα να κερδίσει. Απέναντί του θα βρεθεί, εκτός των άλλων φιλόδοξων κομμάτων του πόλου, ένα υπαρκτό πολιτικό μέγεθος με ακροατήριο και αναγνωρισιμότητα στον σκληρό πυρήνα της Ν.Δ. Αν, μάλιστα, ο Σαμαράς επιλέξει να «αυτοτσαλακωθεί», δηλαδή δεν φοβηθεί να λάβει ακόμα κι ένα σχετικά μικρό ποσοστό, τότε μπορεί να προκαλέσει ρήγμα περισσότερο στη δυναμική της Ν.Δ., αφαιρώντας της ένα κρίσιμο ποσοστό ψήφων «προδομένων» νεοδημοκρατών, παρά να απειλήσει τα άλλα κόμματα δεξιά της.
Στο βάθος της πιθανής καθόδου Σαμαρά με ένα νέο κόμμα, όπως είχε πράξει κάποτε και με την Πολιτική Aνοιξη, το κεντρικό ερώτημα που προκύπτει έχει να κάνει με το δικό του παρελθόν ως πρωθυπουργού. Και προσομοιάζει με αυτό ενός ενδεχόμενου κόμματος στην Κεντροαριστερά από τον Αλέξη Τσίπρα.
Η πρόσφατη πολιτική ιστορία της Ελλάδας έχει αποδείξει πως όποιος πρωθυπουργός ή συγκυβερνήτης αρχηγός κόμματος έχει λερώσει τα χέρια του ψηφίζοντας Mνημόνιο αντιμετωπίζεται ως καμένο χαρτί από τους ψηφοφόρους. Και σε οποιαδήποτε απόπειρα επιστροφής γνωρίζει την αποτυχία.
Αν το πρόβλημα για τον Μητσοτάκη είναι κατά πόσο μπορεί να ροκανίσει την κυριαρχία του ένα κόμμα Σαμαρά, το καίριο ερώτημα για τον πρώην πρωθυπουργό είναι κατά πόσο μπορεί να πετύχει εκεί που απέτυχαν όλοι οι άλλοι «μνημονιακοί» ηγέτες.
1. Ο πρώτος μνημονιακός πρωθυπουργός ήταν ο Γιώργος Παπανδρέου. Εξελέγη στις 4 Οκτωβρίου 2009 με ποσοστό 43,9%. Με παρασκηνιακές κινήσεις ξηλώθηκε από την πρωθυπουργία το 2011 και στη συνέχεια εκδιώχθηκε και από το ΠΑΣΟΚ. Τον Ιανουάριο του 2015 ίδρυσε το ΚΙΔΗΣΟ, αλλά στις εκλογές του ίδιου μήνα έλαβε ποσοστό μόνο 2,5%. Ακόμα και στις εσωκομματικές εκλογές του ΠΑΣΟΚ το 2021 απέτυχε να κερδίσει ή έστω να αγχώσει τον γραφειοκράτη και με ασήμαντη δημοφιλία Ανδρουλάκη (33%-67%).
2. Ηδη από το 2011 ο Αντώνης Σαμαράς εμφανιζόταν ως σφόδρα αντιμνημονιακός κόντρα στην κυβέρνηση Παπανδρέου. Σε βαθμό που ο τότε κυβερνητικός εκπρόσωπος του ΠΑΣΟΚ Γιώργος Πεταλωτής να τον αποκαλεί «Αστερίξ» με ανεφάρμοστες λύσεις και καταστροφολόγο σε βάρος της χώρας. Η Ν.Δ. του Σαμαρά, όμως, στήριξε στα τέλη του 2011 τη μεταβατική και άκρως μνημονιακή κυβέρνηση Παπαδήμου, μαζί με το ΠΑΣΟΚ και τον ΛΑΟΣ του Καρατζαφέρη. Το ΠΑΣΟΚ πέρασε στα χέρια του Βενιζέλου, που τον Ιούνιο του 2012 καταποντίστηκε στο 12%, ενώ ο ΛΑΟΣ έμεινε το 2012 εκτός Βουλής με μόνο 1,5%. Εκτοτε ο υπερφιλόδοξος Βενιζέλος πήρε την κατιούσα και σταδιακά βγήκε εκτός πολιτικής σκηνής, ενώ και ο ΛΑΟΣ δεν κατάφερε να επιστρέψει από τη φθορά του Μνημονίου.
3. Η μνημονιακή κυβέρνηση Σαμαρά το 2012 είχε τη στήριξη του ΠΑΣΟΚ του Βενιζέλου και της ΔΗΜ.ΑΡ. του Κουβέλη. Το 2015 ο Βενιζέλος έλαβε το ντροπιαστικό 4,6% και βγήκε νωρίς νωρίς στη σύνταξη της πολιτικής, ενώ η ΔΗΜ.ΑΡ. αποσύρθηκε από την κυβέρνηση το 2013 και πρακτικά διαλύθηκε, αφού δύο χρόνια αργότερα κατεδαφίστηκε στο 0,5%, με τον Κουβέλη να διασώζεται για λίγο ακόμα ως εξωκοινοβουλευτικός υπουργός του Τσίπρα. Τον Ιανουάριο 2015 ο Σαμαράς, αν και γνώρισε βαριά ήττα, δεν αποχώρησε άμεσα, κάτι που αναγκάστηκε να κάνει μετά την αποτυχία και της καμπάνιας του «Ναι» στο δημοψήφισμα του Ιουλίου.
4. Στις δύο εκλογές του 2015 ο ΣΥΡΙΖΑ, η τελευταία μνημονιακή κυβέρνηση, στηρίχθηκε από τους Ανεξάρτητους Ελληνες του Πάνου Καμμένου. Στις ευρωεκλογές του 2019 οι ΑΝ.ΕΛ. πήραν μόλις 0,8%, με συνέπεια έκτοτε να αδρανοποιηθούν και να μην ξανακατέβουν σε άλλες εκλογές. Οσο για τον Τσίπρα, ηττήθηκε το 2019, όπως και στις εκλογές του 2023, και πλέον έχει αποσυρθεί από την πολιτική.
Η Ελλάδα βγήκε από τα Μνημόνια το 2018, έπειτα από εννέα αιματηρά χρόνια. Η πρώτη μη μνημονιακή κυβέρνηση είναι, θεωρητικά, αυτή του Κυριάκου Μητσοτάκη από το 2019. Αρχικά, «πούλησε» κι αυτός αντιμνημονιακή ρητορική, όταν τον Μάιο 2010 καταψήφισε το νομοσχέδιο της κυβέρνησης Παπανδρέου για τα μέτρα εφαρμογής του μηχανισμού στήριξης, συντασσόμενος με την επίσημη γραμμή της Ν.Δ. και διαφοροποιούμενος από την αδερφή του, Ντόρα Μπακογιάννη, που διαγράφηκε από το κόμμα.
Ομως, όπως διαπίστωσαν όλοι όταν έγινε για πρώτη φορά υπουργός του Σαμαρά το 2013, ο Μητσοτάκης είναι ένας άκρατα μνημονιακός πολιτικός και φανατικός υποστηρικτής των νεοφιλελεύθερων πρακτικών της τρόικας. Αποδείχθηκε πολύ πιο πιστός στο δόγμα του ΔΝΤ από τον Σαμαρά, ο οποίος ναι μεν υπηρέτησε τις στραγγαλιστικές περικοπές, αλλά τουλάχιστον στο β’ εξάμηνο του 2014 άρχισε να ασκεί πιο φιλολαϊκές πολιτικές, εξοργίζοντας τη Μέρκελ, επειδή διέβλεπε τη βαριά ήττα στις εκλογές του 2015.
Αν και οι θέσεις του Αντώνη Σαμαρά ειδικά στα εθνικά θέματα αλλά και σε ζητήματα αξιών και ριζών της παραδοσιακής Ν.Δ. αγγίζουν διαχρονικά το δεξιό ακροατήριο του κόμματος, παρά ταύτα ήταν ο πρώτος που υποσχέθηκε ότι θα κοντράρει το Μνημόνιο, κάτι που δεν έπραξε όταν βρέθηκε στην εξουσία. Οι ψηφοφόροι δεν του το συγχώρησαν στη συνέχεια. Θα γίνει τώρα και ο πρώτος που μπορεί να αντιστρέψει τη μνημονιακή ρετσινιά, κάνοντας comeback ώστε να διεκδικήσει ξανά μια θέση στη σκακιέρα;
Τα υπέρ και τα κατά της επιθετικής επανόδου στην πολιτική σκακιέρα
Για έναν πολιτικό με τη μακρά διαδρομή του Αντώνη Σαμαρά ο απολογισμός είναι μια σύνθετη διαδικασία και σίγουρα όχι μονοδιάστατη. Στα 74 χρόνια του μετράει ήδη μια θητεία σχεδόν μισού αιώνα στα έδρανα της Βουλής. Εξελέγη για πρώτη φορά το 1977 στα 26 του, όταν έγινε ο νεότερος βουλευτής στην ιστορία του Ελληνικού Κοινοβουλίου. Το 1989 διορίστηκε υπουργός Οικονομικών και το 1990 υπουργός Εξωτερικών, με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη να τον διαγράφει το 1992 λόγω του Σκοπιανού.
Το 1993 ίδρυσε την Πολιτική Ανοιξη και τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς, με προτροπή του, δύο βουλευτές της Ν.Δ. αποστασιοποιήθηκαν, με συνέπεια η κυβέρνηση Μητσοτάκη να χάσει τη δεδηλωμένη. Το 2004 η ΠΟΛ.ΑΝ. διαλύθηκε, κι εξελέγη ευρωβουλευτής με τη Ν.Δ. Το 2009 έγινε πρόεδρος του κόμματος επικρατώντας της Ντόρας Μπακογιάννη και το 2011 η Ν.Δ. στήριξε και συμμετείχε στην κυβέρνηση Παπαδήμου. Στις εκλογές του 2012 εξελέγη πρωθυπουργός. Τον Νοέμβριο 2024 ο Κυριάκος Μητσοτάκης τον διέγραψε, με αφορμή την κριτική του για τα Ελληνοτουρκικά.
Στον Αντώνη Σαμαρά χρεώνονται το δεύτερο Μνημόνιο και όσα ακολούθησαν επί θητείας του, υλοποιώντας μια εντελώς διαφορετική πολιτική απ’ αυτήν που δεσμεύτηκε προεκλογικά το 2012. Οπως και ότι με τις πρακτικές του και την ολιγωρία του μετά την ήττα του τον Ιανουάριο 2015 ουσιαστικά «έδωσε» το κόμμα στον Κυριάκο Μητσοτάκη, με συνέπεια τον ιδεολογικό εκφυλισμό της Ν.Δ.
Υπό άλλο πρίσμα, είναι με διαφορά σ’ αυτή τη χρονική συγκυρία η πολιτική προσωπικότητα που θα μπορούσε ενδεχομένως να συγκεντρώσει περισσότερο κόσμο και να συσπειρώσει το μέτωπο δεξιά της Ν.Δ. Είναι αντιμητσοτακικός, κάτι που ικανοποιεί τους όλο και περισσότερους δυσαρεστημένους ψηφοφόρους του κόμματος, έχει ισχυρές πατριωτικές θέσεις στα εθνικά ζητήματα, ξέρει λόγω εμπειρίας πώς να βρει χρηματοδότηση, και θα μπορούσε ίσως να «καταπιεί» όσα από τα άλλα δεξιόστροφα κόμματα φτάσουν στην προεκλογική περίοδο χωρίς την απαραίτητη ώθηση και δυναμική.
Ο Σαμαράς έκανε ό,τι μπορούσε για να ψήσει το ψάρι στα χείλη και του Κυριάκου, σε ένα ακόμα χτύπημα κατά της οικογένειας. Το 1993 έριξε τον Κωνσταντίνο από την εξουσία, το 2009 νίκησε την Ντόρα στις εσωκομματικές εκλογές και το 2010 τη διέγραψε, άσκησε εσωκομματική κριτική στον νυν πρωθυπουργό σε θέματα εθνικά αλλά και στον γάμο ομοφύλων ή το φορολογικό νομοσχέδιο και το άνοιγμα στο Κέντρο.
Το σχοινί τεντώθηκε τόσο με την ομιλία Σαμαρά στο Πολεμικό Μουσείο τον περασμένο Ιούνιο όσο και διά της απουσίας του από το street party της Ρηγίλλης για τα 50 χρόνια από την ίδρυση της Ν.Δ. Η συνέντευξή του τον Νοέμβριο, με τη σφοδρή επίθεση στον Γεραπετρίτη και τα περί χαριεντισμών στα Ελληνοτουρκικά, θεωρήθηκε από τον Μητσοτάκη ως το τελευταίο όριο. Η κόντρα, ωστόσο, δεν έχει λήξει.
Ο «μαραθώνιος» για την ανάδειξη ενός Ελληνα… Τραμπ μόλις άρχισε
Ο,τι κι αν ισχυρίζεται δημοσίως ο Κυριάκος Μητσοτάκης, υποβαθμίζοντας τον πρώην πρωθυπουργό τόσο πριν όσο και μετά τη διαγραφή του, ο Αντώνης Σαμαράς ήταν, είναι και παραμένει ένας επικίνδυνος αντίπαλος για όλη την οικογενειακή πολιτική «επιχείρηση».
Για να μπορέσει, όμως, να δημιουργήσει πραγματικά κάτι μεγαλύτερο από ένα ακόμα κόμμα δεξιά της Ν.Δ. ο Αντώνης Σαμαράς θα χρειαστεί να κάνει στέρεες συμμαχίες.
Αναπόφευκτα προκύπτει ένα ακόμα πιο σύνθετο ερώτημα. Οχι μόνο κατά πόσο μπορεί να πείσει ως «αντισυστημικός δεξιός» ένας πρώην μνημονιακός πρωθυπουργός, αλλά και αν τα κόμματα της αντισυστημικής Δεξιάς, που διαθέτουν υπαρκτό κοινοβουλευτικό αποτύπωμα για τις προσεχείς εκλογές, όποτε κι αν γίνουν αυτές, έχουν πράγματι ανάγκη ηγεμονίας από έναν πολιτικό με το βαρύ εκτόπισμα του πρώην πρωθυπουργού. Αν, δηλαδή, θα μπορούσαν κάποια εξ αυτών των κομμάτων να δείξουν διάθεση θυσίας των δικών τους «μαγαζιών», με δέλεαρ έναν πιο ισχυρό πόλο στον εκλογικό χάρτη.
Ανεξάρτητα από τι θα συμβεί με την περίπτωση Σαμαρά, το βέβαιο είναι ότι η αναζήτηση για την ανάδειξη ενός Ελληνα… Τραμπ που με δεξιά αφετηρία θα μπορέσει να εμφανίσει χαρακτηριστικά κυβερνησιμότητας έχει ήδη αρχίσει. Ωστόσο, δεν φαίνεται να είναι μια εύκολη διαδικασία. Και σίγουρα ο δρόμος δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα.
