Ανυπόστατο το λεγόμενο τουρκολιβυκό μνημόνιο κατανόησης – Απομένει να δούμε βέβαια τις επιμέρους λεπτομέρειες της συμφωνίας Ελλάδας-Αιγύπτου για την ΑΟΖ. Και μην ξεχνάμε ότι «ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες».
Όμως ένα είναι βέβαιο: Δύσκολα μπορεί να αμφισβητήσει κανείς το ότι η υπογραφή της, πέρα και έξω από την έκταση της ΑΟΖ που καλύπτει, οδηγεί σε μια ιστορική επιτυχία για την Ελλάδα: Την ακύρωση στην πράξη του λεγόμενου τουρκολιβυκού μνημονίου κατανόησης. Μια ματιά στους ήδη γνωστούς χάρτες δείχνει ότι η συμφωνία Ελλάδας-Αιγύπτου περιλαμβάνει χώρους που επιχείρησε να «καπαρώσει» ο Ερντογάν με το τουρκολιβυκό μνημόνιο κατανόησης, πράγμα που σημαίνει ότι για την Ελλάδα και την Αίγυπτο ο «μνημόνιο» αυτό είναι ανύπαρκτο.
Αυτό δήλωσε ρητώς και ο ΥΠΕΞ Νίκος Δένδιας: «Η συμφωνία Ελλάδας και Αιγύπτου είναι το απολύτως αντίθετο του παράνομου, άκυρου και νομικά ανυπόστατου μνημονίου κατανόησης μεταξύ Τουρκίας και Τρίπολης. Μετά την υπογραφή της σημερινής συμφωνίας το ανύπαρκτο μνημόνιο Τουρκίας-Λιβύης έχει καταλήξει εκεί όπου ανήκει από την πρώτη στιγμή, στον κάλαθο των αχρήστων».
Με τον τρόπο αυτό, όπως άφηνε να φανεί καθαρά η δήλωση Δένδια, η Ελλάδα πλέον και αν κληθεί -όποτε κληθεί- να συζητήσει με την Τουρκία περί ΑΟΖ θα ξεκινήσει από τη σημερινή βασική θέση: Για την Ελλάδα και την Αίγυπτο το τουρκολιβυκό μνημόνιο κατανόησης είναι ανυπόστατο, δεν παράγει έννομα αποτελέσματα και δεν μπαίνει στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης.
Cairo: FMs @NikosDendias & S. #Shoukry sign Agreement on the Delimitation of Exclusive Economic Zone between #Greece ?? & #Egypt ??
Κάιρο: Οι ΥΠΕΞ Ν. Δένδιας & S.Shoukry υπογράφουν τη Συμφωνία Οριοθέτησης ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας ?? & Αιγύπτου ?? pic.twitter.com/8UyUe8nUr1
— Υπουργείο Εξωτερικών (@GreeceMFA) August 6, 2020
Εδώ αξίζει να υπενθυμίσουμε το ότι σήμερα η Ελλάδα κάνει πράξη τη θέση που υιοθετήθηκε από την πρώτη στιγμή της υπογραφής του τουρκολιβυκού μνημονίου, δηλαδή στις 27.11.2019. Ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, με ειδική νομική τεκμηρίωση, είχε δηλώσει, στις 29.11.2019, ότι το μνημόνιο μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης είναι ανυπόστατο και δεν παράγει έννομα αποτελέσματα. Την ίδια δήλωση έκανε την μεθεπόμενη μέρα και ο ΥΠΕΞ Νίκος Δένδιας, σε πλήρη συνεννόηση με τον Προκόπη Παυλόπουλο. Λίγες μέρες μετά, στις 10.12.2019, στο Συμβούλιο των ΥΠΕΞ της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο Νίκος Δένδιας επιτύγχανε να μπει στα συμπεράσματα ότι το τουρκολιβυκό μνημόνιο είναι ανυπόστατο. Τέλος, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 12.12.2019 υιοθετήθηκε πλήρως η ίδια θέση που από τότε είναι επίσημη θέση και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τέλος, ας θυμηθούμε ότι πριν ένα περίπου μήνα, στις 9.7.2020, ο τέως ΠτΔ Προκόπης Παυλόπουλος μίλησε για το θέμα αυτό σε διαδικτυακή εκδήλωση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Δημοσίου Δικαίου. Ήταν μια εκτεταμένη και πλήρης νομική τεκμηρίωση που είχε τίτλο «το νομικώς ανυπόστατο του τουρκολιβυκού μνημονίου και οι εντεύθεν νομικές συνέπειες στο πεδίο του Διεθνούς και του Ευρωπαϊκού Δικαίου» Για την ιστορία παραθέτουμε τα κεντρικά σημεία της ομιλίας του Προκόπη Παυλόπουλου:
«Στις 27-11-2019 υπογράφηκε -και δημοσιοποιήθηκε στις 28-11-2019- στην Κωνσταντινούπολη, μεταξύ του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του φερόμενου ως πρωθυπουργού («επικεφαλής της Κυβέρνησης Εθνικής Συμμαχίας») της Λιβύης Φαγέζ αλ Σαράζ, το λεγόμενο «τουρκολιβυκό μνημόνιο κατανόησης», με βασικό στόχο, κατά το περιεχόμενό του, την συνεργασία Τουρκίας και Λιβύης «για τον καθορισμό θαλάσσιων διαδικασιών» και, στην πραγματικότητα, για την μεταξύ τους οριοθέτηση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ).
Α. Το «τουρκολιβυκό μνημόνιο» της 27.11.2019 στερείται στοιχειώδους νομικού κύρους, τόσο λόγω του τρόπου σύναψής του κατ’ ευθεία παράβαση των διατάξεων της Σύμβασης της Βιέννης, όσο και λόγω της κατάφωρης παραβίασης ουσιωδών διατάξεων της «Σύμβασης του Montego Bay» του 1982, ως προς την οριοθέτηση ΑΟΖ. Ειδικότερα, το «τουρκολιβυκό μνημόνιο» έχει συναφθεί κατά παράβαση κανόνων «θεμελιώδους σημασίας» του εσωτερικού Δικαίου της Λιβύης, ήτοι χωρίς την σύμπραξη της Βουλής των Αντιπροσώπων του Κράτους αυτού, ακόμη δε περισσότερο με ρητή δήλωση του Προέδρου της περί μη αναγνώρισης του «μνημονίου» τούτου. Κατά την ορθή δε ερμηνεία των διατάξεων του άρθρου 46 παρ. 1 της Σύμβασης της Βιέννης, σύμφωνα και με την νομολογία του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, η ως άνω πλημμέλεια καθιστά το «τουρκολιβυκό μνημόνιο» νομικώς ανυπόστατο και ανίκανο να παραγάγει έννομα αποτελέσματα στο πεδίο της Διεθνούς Κοινότητας, άρα και έναντι της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Β. Πολλώ μάλλον όταν η συνέπεια αυτή απορρέει, έναντι της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και κατ’ εφαρμογή της αρχής «res inter alios acta» κατά την νομολογία του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης. Επιπλέον, και κατ’ ουσίαν αυτή την φορά, το «τουρκολιβυκό μνημόνιο» επιχειρεί οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης παραβιάζοντας τόσο κατάφωρα ουσιώδεις, εν προκειμένω, διατάξεις της «Σύμβασης του Montego Bay» του 1982 -πρωτίστως ως προς την ΑΟΖ του Καστελορίζου, της Καρπάθου, της Ρόδου και της Κρήτης- όπως αυτές έχουν ερμηνευθεί από την νομολογία του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, ώστε συνιστά πρωτόγνωρο αρνητικό παράδειγμα παραβίασης του Διεθνούς Δικαίου και της Διεθνούς Νομιμότητας. Με την έννοια ότι η ανοχή του και, πολύ περισσότερο, η αναγνώρισή του από την Διεθνή Κοινότητα και τον ΟΗΕ θέτει σε μέγιστο κίνδυνο το κύρος και την αποτελεσματικότητα του Διεθνούς Δικαίου και, στην συγκεκριμένη περίπτωση, του Δικαίου της Θάλασσας κατά την «Σύμβαση του Montego Bay» του 1982.
Γ. Από την πλευρά της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει, ευθύς εξ αρχής, καταστεί σαφές ότι το «τουρκολιβυκό μνημόνιο», υπό τ’ ανωτέρω δεδομένα, είναι νομικώς ανυπόστατο και δεν παράγει έννομα αποτελέσματα. Άκρως χαρακτηριστικά και αντιπροσωπευτικά προς αυτή την κατεύθυνση είναι τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 12ης Δεκεμβρίου 2019, σύμφωνα με τα οποία το «τουρκολιβυκό μνημόνιο» πάσχει από βαρύτατες νομικές πλημμέλειες, αφού παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων Κρατών, δεν συνάδει με το Δίκαιο της Θάλασσας και, ως εκ τούτου, δεν μπορεί να παραγάγει έννομα αποτελέσματα.
Δ. Η θέση αυτή Ελλάδας και Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι οριστική και αμετάκλητη, πράγμα που σημαίνει ότι το «τουρκολιβυκό μνημόνιο» δεν μπορεί, στο ευρύτερο πεδίο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Έννομης Τάξης, ν’ αποτελέσει βάση οιασδήποτε συζήτησης ως προς την οριοθέτηση της Ευρωπαϊκής ΑΟΖ, πολύ δε περισσότερο ν’ αποτελέσει, αμέσως ή εμμέσως, βάση για οιασδήποτε μορφής διαπραγμάτευση κατά την εκ μέρους της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης διαδικασία οριοθέτησης της Ελληνικής και της Ευρωπαϊκής ΑΟΖ στον χώρο του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου.
Με αυτή την θέση και αυτό τον τρόπο αντίδρασης, η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτρέπει αποτελεσματικώς και τον κίνδυνο το «τουρκολιβυκό μνημόνιο» να δημιουργήσει άκρως αρνητικό προηγούμενο εφαρμογής του Δικαίου της Θάλασσας για την οριοθέτηση ΑΟΖ στον ευρύτερο Ευρωπαϊκό θαλάσσιο χώρο».
