Η Τουρκία είναι πεπεισμένη ότι η παλιά παγκόσμια τάξη καταρρέει κι έχει βάλει πλώρη για έναν αναβαθμισμένο ρόλο στη νέα. Τώρα, το τουρκικό αφήγημα απευθύνεται σε ολοένα μεγαλύτερο παγκόσμιο κοινό. Με αιχμή του δόρατος της προπαγάνδας τον κρατικό μιντιακό όμιλο TRT, που πλέον γίνεται η φωνή του Ερντογάν στην «πίσω αυλή» της Ελλάδας, τα Βαλκάνια.
- του Βασίλη Γαλούπη
Το μεγαλεπήβολο σχέδιο Ερντογάν για να απλώσει πιο παρεμβατικά τα τουρκικά πλοκάμια στα Βαλκάνια ήδη υλοποιείται. Την περασμένη εβδομάδα έγινε η πρώτη παρουσίαση του πρότζεκτ TRT Balkan στα Σκόπια. Τα κεντρικά γραφεία του TRT Balkan λειτουργούν κανονικά πια σε Σκόπια και Σεράγεβο.
Ο κρατικός ραδιοτηλεοπτικός φορέας της Τουρκίας επενδύει σε μια νέα, υπερσύγχρονη ψηφιακή πλατφόρμα ενημέρωσης που θα αξιοποιεί όλες τις δυνατότητες της τεχνολογίας. Οι ραδιοφωνικές εκπομπές που ξεκίνησαν στα Σκόπια είναι μόνο η αρχή. Θα υπάρχουν ειδησεογραφικά portals και τηλεοπτικές παραγωγές από το TRT.
Το πρότζεκτ εκτείνεται σε συνολικά επτά βαλκανικές χώρες: Αλβανία, Σκόπια, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Σερβία, Κροατία, Μαυροβούνιο και Κόσοβο. Η ειδοποιός διαφορά σε σχέση με παρόμοια εγχειρήματα είναι ότι τα προγράμματα και οι ειδήσεις θα μεταδίδονται στη μητρική γλώσσα κάθε χώρας, δηλαδή σε πέντε γλώσσες που αποτελούν την καθομιλουμένη σε αυτά τα επτά κράτη.
Η φιλοδοξία της Άγκυρας, μέσω της ενεργοποίησης της κρατικής ραδιοτηλεόρασης, έχει μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Σε πρώτη φάση, ο Ερντογάν δηλώνει με τον πιο επίσημο τρόπο ότι βρίσκεται στο πλευρό του έντονου μουσουλμανικού στοιχείου στην περιοχή των Βαλκανίων.
Ο πληθυσμός των επτά χωρών αγγίζει τα 22.000.000, με τους μουσουλμάνους να ξεπερνούν το 37% κατά μέσον όρο. Σε κάποιες χώρες εξ αυτών, μάλιστα, οι μουσουλμάνοι αποτελούν την πλειοψηφία: στο Κόσοβο το 97,5%, στην Αλβανία το 59% και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη το 51%. Μεγάλοι μουσουλμανικοί πληθυσμοί, όμως, υπάρχουν και σε Σκόπια (29%), Μαυροβούνιο (19%).
Η δεύτερη στόχευση της Άγκυρας είναι να «μιλήσει» στη γλώσσα κάθε χώρας, αυξάνοντας την πολιτική και κοινωνική επιρροή της Τουρκίας σε μια πολύ ευαίσθητη ζώνη για την Ευρώπη, τις ΗΠΑ, τη Ρωσία, αλλά κυρίως για την Ελλάδα. Από τις 10 χώρες που ανήκουν στη βαλκανική ζώνη, μόνο η Ρουμανία, η Βουλγαρία και η Ελλάδα είναι εκτός του τουρκικού πρότζεκτ, τουλάχιστον μέχρι τώρα.
Η τρίτη στόχευση είναι ίσως και η πιο κρίσιμη. Στις περισσότερες εξ αυτών των χωρών, το μιντιακό σύστημα δεν είναι τόσο ισχυρό, κυρίως οικονομικά. Το TRT μπορεί να έχει πιάσει εδώ και χρόνια το δικό του ενημερωτικό στασίδι σε χώρες όπως η Ιταλία, η Γερμανία, η Γαλλία και η Ρωσία, εκπέμποντας στις γλώσσες τους, όπως και στα αραβικά, όμως κανείς Γερμανός ή Γάλλος δεν θα σπεύσει να ενημερωθεί από ένα τουρκικό ΜΜΕ. Η παρουσία του TRT δεν έχει βαρύτητα σ’ αυτές τις χώρες και απευθύνεται κυρίως στους Τούρκους μετανάστες που θέλουν να ακούν τη φωνή του AKP, του κόμματος του Ερντογάν.
Σε βαλκανικές χώρες, όμως, όπως το Μαυροβούνιο, το Κόσοβο, τα Σκόπια, η Βοσνία κ.ά., το μιντιακό τοπίο είναι φτωχό. Ενα ισχυρό TRT, με τις λίρες να ρέουν από τον Ερντογάν, μπορεί να εξελιχθεί σε «παίκτη» με σημαντικό πολιτικό εκτόπισμα σ’ αυτά τα -αδύναμα οικονομικά και ασταθή πολιτικά- κράτη. Ειδικά από τη στιγμή που θα μιλά στη γλώσσα των ψηφοφόρων.
Πέρα από το γνωστό TRT World, κανάλι που εκπέμπει στα αγγλικά, όπως και το ERT World, η Τουρκία έχει κάνει μια άνευ προηγουμένου μιντιακή «επίθεση» στις περιοχές που την ενδιαφέρουν γεωπολιτικά, με κανάλια, ραδιοφωνικούς σταθμούς και ειδησεογραφικά portals, που ανάλογη δύσκολα βρίσκουμε ακόμα και από μεγάλες χώρες.
Το TRT προσφέρει ενημέρωση σε 38 γλώσσες! Ηδη έχει ραδιοφωνικό σταθμό για τους Τούρκους που ζουν στην Ευρώπη. Από το 2009 λειτουργεί το TRT Avaz, που επικεντρώνεται κυρίως σε Καζακστάν, Ουζμπεκιστάν, Κιργιζία, Αζερμπαϊτζάν και Τουρκμενιστάν. Το 2010 βγήκε στον αέρα η αραβική του έκδοση.
Ισχυρό εργαλείο
Είναι φανερό πως για τον Ερντογάν η κρατική ραδιοτηλεόραση αποτελεί ένα ισχυρότατο εργαλείο προπαγάνδας των τουρκικών θέσεων στο εξωτερικό. Εντός Τουρκίας, άλλωστε, ο «σουλτάνος» δεν έχει ανάγκη το TRT, αφού έχει καταφέρει να χειραγωγήσει σχεδόν όλα τα ΜΜΕ της χώρας, ειδικά μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016. Διόλου τυχαία, το 2016 ήταν και η χρονιά έναρξης για το αγγλόφωνο TRT World.
Η επιχείρηση σκληρής τουρκικής διπλωματίας και επηρεασμού των βαλκανικών λαών από τον Ερντογάν θα δημιουργήσει, εύλογα, περαιτέρω εμπόδια στην απόπειρα να περνούν οι ελληνικές θέσεις και γενικότερα στα ελληνικά συμφέροντα.
Το γεγονός, τέλος, ότι δεν προχωρούν γοργά οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Ε.Ε. σε Αλβανία, Σκόπια, Βοσνία, Σερβία, Κόσοβο και Μαυροβούνιο, προκαλώντας κύματα δυσαρέσκειας για την Ευρώπη σ’ αυτές τις χώρες ειδικά μετά τις πρόσφατες αποφάσεις για Ουκρανία και Μολδαβία, είναι βούτυρο στο ψωμί του Ερντογάν. Οι αντιευρωπαϊκές θέσεις του θα ακούγονται ενδεχομένως πιο ευχάριστα πλέον σε ένα τόσο δυσαρεστημένο και απογοητευμένο κοινό.
Η πρεμιέρα στα Σκόπια και το μήνυμα του επεκτατισμού
Η αυλαία των παρουσιάσεων για το TRT Balkan άνοιξε στις 15 Ιουνίου στην Άγκυρα και συνεχίστηκε στα Σκόπια στις 21 Ιουνίου.
«Το TRT Balkan θα αγωνιστεί για δικαιοσύνη στη διεθνή σκηνή και θα είναι η φωνή όσων δεν ακούγονται» δήλωσε από την Αγκυρα ο διευθυντής Επικοινωνίας της τουρκικής προεδρίας Φαχρετίν Αλτούν: «Δεν θεωρούμε την ειρήνη και την ευημερία στα Βαλκάνια κάτι διαφορετικό από τη δική μας ειρήνη και ευημερία».
Η μετάδοσης των ειδήσεων και των προγραμμάτων στις επτά χώρες θα γίνεται στη γλώσσα των Σκοπίων, στα σερβικά, στα κροατικά, στα αλβανικά και τα βοσνιακά. Τα περιεχόμενα των παραγωγών του TRT θα αξιοποιούνται και από τις πλατφόρμες των YouTube, facebook, twitter, Instagram και TikTok.
«Το TRT Balkan είναι ένα ακόμη βήμα ώστε η φωνή της Τουρκίας να ακουστεί σε όλο τον κόσμο» είπε ο γενικός διευθυντής του TRT, Ζαχίντ Σομπάτσι, υπό το βλέμμα του προέδρου της Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης της Τουρκίας, Μουσταφά Σεντόπ.
Στις 27 Ιουνίου έγινε η παρουσίαση του εγχειρήματος στα Σκόπια. Η νέα πλατφόρμα ξεκίνησε τη ραδιοτηλεοπτική ζωή της με στόχο, όπως ανακοινώθηκε, να καλύψει τα θέματα που απασχολούν τους βαλκανικούς λαούς και την περιοχή.
Το «παρών» στην εκδήλωση στα Σκόπια έδωσαν ο γενικός διευθυντής του TRT, Σομπάτσι, ο πρέσβης της Τουρκίας, Σεκίζκοκ, ο πρόεδρος του Δ.Σ. του TRT, Αχμέτ Αλμπαϊράκ, καθώς και Σκοπιανοί πολιτικοί, αλλά και εκπρόσωποι τουρκικών ιδρυμάτων και οργανώσεων της χώρας.
«Το TRT είναι η φωνή της Δημοκρατίας της Τουρκίας, του τουρκικού κόσμου, της καρδιάς μας και όσων δεν ακούγονται. Θα παρακολουθείται με ενδιαφέρον και προσοχή τόσο από τους Τούρκους όσο και από άλλους αδελφικούς λαούς στα Βαλκάνια» δήλωσε ο Σομπάτσι.
Τόνισε ακόμα ότι «το TRT Balkan θα συμβάλει στις ισχυρές πολιτικές, εμπορικές, εκπαιδευτικές και πολιτιστικές σχέσεις μεταξύ των χωρών μας, αλλά και στην καταπολέμηση της παραπληροφόρησης, που είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν τα ΜΜΕ σήμερα».
Ο Τούρκος πρέσβης στα Σκόπια, Χασάν Σεκίζκοκ, ανέφερε ότι «με αυτόν τον τρόπο, το TRT Balkan έχει προσθέσει νέο χρώμα και φρέσκια πνοή στο πολυπολιτισμικό κλίμα των Βαλκανίων».
Επίδειξη δύναμης – επιρροής με όχημα τη θρησκευτική και τη μιντιακή διπλωματία
Τα τελευταία χρόνια η Τουρκία δίνει τεράστια ποσά για ειδησεογραφικά και ψυχαγωγικά ΜΜΕ που υποστηρίζονται από το κράτος και απευθύνονται σε ξένο κοινό, με στόχο τη διαμόρφωση απόψεων αλλά και τη νομιμοποίηση των δικών της στόχων εξωτερικής πολιτικής.
Η τουρκική αγορά Μέσων Ενημέρωσης θεωρείται μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες παγκοσμίως, με ετήσια ανάπτυξη 11,4% και χρηματιστηριακή αξία άνω των 11,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Τα ΜΜΕ, όμως, δεν είναι το μοναδικό όχημα του Ερντογάν για να αλώσει τα Βαλκάνια. Μέχρι πρόσφατα οι προσπάθειες της Άγκυρας επικεντρώνονταν κυρίως στην Ευρώπη. Η Τουρκία παραδοσιακά θεωρούσε τον εαυτό της προστάτη των Τούρκων σε χώρες όπως η Γαλλία, το Βέλγιο και η Γερμανία.
Ο Ερντογάν, όμως, άρχισε να έχει μεγαλύτερα σχέδια. «Η Τουρκία προσπαθεί να τοποθετηθεί ως ο κύριος προστάτης όλων των μουσουλμάνων» λέει η Σινέμ Αντάρ, ερευνήτρια στο Γερμανικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων και Υποθέσεων Ασφάλειας.
Η πολιτική Ερντογάν έχει ήδη λειτουργήσει στα Βαλκάνια. Η Τουρκία ανταγωνίζεται σκληρά πλέον τα πετροδόλαρα του Κόλπου και των Αράβων -που κι αυτοί θέλουν να έχουν επιρροή στους Βαλκάνιους μουσουλμάνους- για τη συμπάθεια των Βόσνιων, των Αλβανών και των Κοσοβάρων.
Η Τουρκία χρηματοδοτεί το Ισλάμ στο εξωτερικό για να επεκτείνει το κύρος και τη δύναμή της. Η διπλωματία των τζαμιών και η απόπειρα του Ερντογάν να εμφανιστεί ως αρχηγική μορφή του Ισλάμ ωθούν τον Τούρκο πρόεδρο σε επεκτατικές, όσο και πολυδάπανες, κινήσεις. Σε αυτό το πλάνο εντάσσεται και το άνοιγμα προς τα Βαλκάνια, μια από τις πιο κρίσιμες γεωπολιτικά περιοχές του πλανήτη.
Η Τουρκία ήταν αυτή που χρηματοδότησε το τεράστιο τζαμί δίπλα στο κτίριο της Βουλής στα Τίρανα, αλλά και την αποκατάσταση ισλαμικών κτισμάτων σε Βοσνία και Κόσοβο. Η Διεύθυνση Θρησκευτικών Υποθέσεων της Τουρκίας (Diyanet) εκτιμά ότι έχει βοηθήσει στο χτίσιμο πάνω από 100 τζαμιών και σχολείων σε 25 χώρες, αρκετές εκ των οποίων βαλκανικές. Υπολογίζεται ότι τα έργα έχουν κοστίσει τουλάχιστον 200.000.000 δολάρια.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Τουρκικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Γκρατς και συνεργάτη του Κέντρου Διεθνών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, Κερέμ Οκτέμ, «τελικός στόχος είναι η διεκδίκηση νέων εδαφών, η ιδέα δηλαδή ότι η Τουρκία θα πρέπει να αποτελέσει τον ηγέτη ολόκληρου του μουσουλμανικού κόσμου».
Συνολικά, το Diyanet διευθύνει τα 900 τζαμιά της Τουρκίας στη Γερμανία και άλλα 1.000 περίπου σε όλο τον κόσμο, από τα Σκόπια μέχρι το Μέριλαντ των ΗΠΑ. Εχει περί τα 117.000 άτομα προσωπικό, λαβυρινθώδη δομή, παραρτήματα σε 145 χώρες και μπάτζετ που ξεπερνά κατά πολύ αυτά των περισσότερων τουρκικών υπουργείων. «Μια επίθεση κατά του Diyanet είναι επίθεση κατά του κράτους» είχε προειδοποιήσει πρόπερσι ο ο Τούρκος πρόεδρος.
Σύμφωνα με την τουρκική στατιστική υπηρεσία, ο προϋπολογισμός του Diyanet έφτανε το 2019 τα 17 δισ. ευρώ. Διαθέτει πάνω από 2.017 ακίνητα, θυγατρική (Komas A.S.) που κατασκευάζει από τζαμιά και σχολεία μέχρι ξενοδοχεία, ενώ έχει απαλλαχθεί από φόρους. Βγάζει εκατομμύρια ακόμα και από θρησκευτικές εκδηλώσεις και προσκυνήματα ανά τον κόσμο. Σε αυτές τις εκδηλώσεις διοργανώνει τη σφαγή περί των 450.000 ζώων τον χρόνο. Από το κρέας και μόνο υπολογίζεται ότι έχει κέρδη 52.400.000 ευρώ.
Αυτό είναι το TRT
- Το TRT διαθέτει επί του παρόντος κανάλια και ξένα γραφεία σε 27 χώρες και απευθύνεται άμεσα σε κοινό άνω των 250.000.000 ανθρώπων.
- Μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες παγκοσμίως χώρες στην αγορά Μέσων Ενημέρωσης θεωρείται η Τουρκία, με ανάπτυξη άνω του 11% και χρηματιστηριακή αξία 11,6 δισ. δολ.
- Το νέο εγχείρημα του TRT Balkan προορίζεται για βαλκανικό κοινό άνω των 22.000.000 ανθρώπων.
- Περισσότερα από 200.000.000 δολάρια έχει δαπανήσει τα τελευταία χρόνια η Τουρκία για το χτίσιμο τουλάχιστον 100 τζαμιών και σχολείων σε 25 χώρες, ανάμεσά τους και αρκετές βαλκανικές
- Σε 145 χώρες, ανάμεσά τους και οι περισσότερες βαλκανικές, έχει παραρτήματα το Diyanet, που βρίσκεται υπό τον άμεσο και απόλυτο έλεγχο του Ερντογάν.
