Ο πολυβραβευμένος συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας Κώστας Χαραλάς παραχώρησε συνέντευξη στο newsbreak.gr και μίλησε για τη λογοτεχνία, την λογοκρισία, τα σχέδιά του για το μέλλον και τη μελισσοκομία, που τον δίδαξε πολλά!
- Από τον Παναγιώτη Λιάκο
Μίνι βιογραφικό
Γεννήθηκα και μεγάλωσα στη Θεσσαλονίκη.
Ανήκω στην Generation X. Σημαντική επισήμανση καθώς η ζωή μου επιβάλλει να επικοινωνώ τόσο με τους ανιόντες boomers όσο και με τους κατιόντες millenniums. Η αποστολή των Αμερικάνων στο Κανταχάρ ήταν πιο εύκολη.
Από μικρή ηλικία είχα επαφή με τον εκδοτικό χώρο. Την Κυριακή έκανα διανομή τύπου. Βοηθούσα την μάνα μου το πρωί στη διάθεση της «Φωνής του Κυρίου» στο ποίμνιο του Αγ. Παντελεήμονα. Το μεσημέρι βοηθούσα τον πατέρα μου να μοιράσουμε «Ριζοσπάστη» στους φίλους του στα κόκκινα καφενεία. Η αλληλοαναίρεση που προέκυψε ήταν το πρώτο μου δομικό στοιχείο σαν παιδί.
Ήμουν ατίθασο αγοράκι στο σχολείο. Καλός μαθητής αλλά τζαναπέτης. 5ήμερη αποβολή με 17.5 βαθμό γενικά δεν παίζει…
Σπούδασα διαφήμιση. Μεγάλο σχολείο. Τι απατεώνες Θέε μου…
Στράφηκα στις τέχνες. Ψηφιδωτό, Μουσική (μέταλ και ρεμπέτικο) Παραγωγή ντοκιμαντέρ, Παιδική λογοτεχνία.
Μετράω: 20 βιβλία, 4 υποψηφιότητες για κρατικά βραβεία. Το πήρα το 2017. 1 βραβείο του κύκλου ελληνικού παιδικού βιβλίου και άλλες φορές υποψήφιος. Αρκετές φορές υποψήφιος για το βραβείο του περιοδικού Διαβάζω (κατόπιν Αναγνώστης). 2 μεταφράσεις στα Κορεάτικα. Τιμητική εθνική εκπροσώπηση στο 4 ΚινοΕυρωπαικό λογοτεχνικό φεστιβάλ στο Πεκίνο το 2018.
Το σπουδαιότερο των έργων μου όμως είναι τα παιδιά μου: η Μελίσσα και ο Μαΐστρος.
Πως αποφασίσατε να ασχοληθείτε με το παιδικό βιβλίο και όχι με άλλο λογοτεχνικό είδος;
Ο ψηλός, κατά κύριο λόγο θα γίνει μπασκετμπολίστας. Ο δυνατός, παλαιστής. Αυτός που αρνείται να μεγαλώσει και να παραδοθεί αλλά ταυτόχρονα έχει και έφεση στον γραπτό λόγο θα γίνει συγγραφέας παιδικών βιβλίων. Τόσο απλά.
Είναι εύκολη η εύρεση εκδότη και κοινού; Τι προσπάθειες απαιτούνται από τον φιλόδοξο συγγραφέα;
Για τους νέους συγγραφείς η αναζήτηση εκδότη είναι πάντα σαν την αναζήτηση του ιερού δισκοπότηρου. Μια επίπονη μακρόχρονη προσπάθεια παράλληλα με την επιστράτευση όλων των αρετών που διαθέτεις.
Πριν 22 χρόνια, όταν τελείωσα το χτένισμα μιας νουβέλας που είχα γράψει, ένα βιβλίο για να θεωρηθεί έτοιμο να υπολογίζεται 1t γράψιμο και 2t χτένισμα, έμενα ακόμη στη Θεσσαλονίκη. Ως άλλος Αλέξανδρος γνώριζα ότι η πόλη δεν μπορεί να χωρέσει τις φιλοδοξίες μου και κατέβηκα στην Αθήνα. Επισκέφθηκα 6 εκδοτικούς οίκους που εκτιμούσα τη δουλειά τους στο παιδικό βιβλίο. Η συγκυρία ήταν καλή για μένα γιατί ο χώρος του παιδικού βιβλίου εκείνη την εποχή ήταν σαν μήτρα έτοιμη να γεννήσει τη νέα γενιά δημιουργών: Αγγελική Δαρλάση, Αλεξάνδρα Μητσιάλη, Αντώνης Παπαθεοδούλου, Κώστας Πούλος λίγα από τα ονόματα που μου έρχονται στο μυαλό. Τη σκυτάλη την πήραμε από τη παλιά φουρνιά των κυριών με τα διπλά επίθετα που με τον παλιακό διδακτισμό της αργοπέθαινε βασανιστικά (βασανιστικά κυρίως για τους αναγνώστες της).. Είχα δύο θετικές προτάσεις από τους 6 εκδοτικούς οίκους που επισκέφθηκα. Επέλεξα τις εκδόσεις Κάστωρ έναντι των εκδόσεων Δομός (αν και θα μου άρεσε τότε 26 χρονών να αποκαλώ τον Χ. Γιανναρά «συνάδελφο»). Το κείμενο που εγκρίθηκε δεν το παρέδωσα τελικά στις εκδόσεις Κάστωρ που με έκανε τελικά ντράφτ γιατί έκρινα ότι δεν με εκπροσωπούσε πια. Αντ’ αυτού τους παρέδωσα το « Ο χορός του Καρχαρία» (short list του τότε έγκριτου περιοδικού ΔΙΑΒΑΖΩ) και αμέσως μετά «Το μυστήριο της Ανομβρίδας» (Βραβείο Κύκλου Ελληνικού παιδικού βιβλίου). Οι εκδόσεις Κάστωρ, με τον Βαγγέλη Παπαδάκη ένα ανήσυχο γαλλοτραφές πνεύμα πίσω από τη μηχανή του οίκου, ήταν γνωστές για τη τολμηρή θεματολογία τους και τις έξοχες εικονογραφήσεις τους.
Η μεταπήδηση αμέσως μετά στις εκδόσεις Πατάκη για να βρω και να με βρούνε μεγαλύτερο αναγνωστικό κοινό ήταν μονόδρομος. Ακολούθησαν οι εκδόσεις Παπαδόπουλος οι εκδόσεις Μεταίχμιο και τώρα οι εκδόσεις Καλέντη. Οι σχέσεις εκδοτών και συγγραφέων πρέπει να είναι τόσο-όσο «μονογαμικές».
Μπορεί κάποιος να βγάλει τα προς το ζην από το βιβλίο σήμερα; Οι συγγραφείς παίρνουν τα νόμιμα και δέοντα δικαιώματα τους από τους εκδότες;
Ξέρω λίγους ανθρώπους που μπορούν να καμαρώσουν ότι προσπορίζονται από τη συγγραφή ή συναφείς ασχολίες (μετάφραση, απόδοση, επιμέλεια). Ίσως όμως και να μην είναι αυτοσκοπός διότι πάντα ελλοχεύει ο κίνδυνος της φίμωσης ή ακόμη χειρότερα της αυτολογοκρισίας μέσα από τις σχέσεις εξάρτησης που αναγκαστικά θα αναπτυχθούν με τους εκδότες.
Όσο αφορά τα πνευματικά δικαιώματα είναι μια πονεμένη ιστορία και αν μιλήσεις με συγγραφείς όλοι έχουν μια τέτοια. Σε γενικές γραμμές ισχύει το ρητό της μαφίας: «Μην ρωτήσεις για να μην σου πουν ψέματα». Εντούτοις υπάρχουν και τίμιοι εκδότες και η αγορά γνωρίζει ποιος είναι ποιος…
Την εποχή του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν μέλλον τα βιβλία;
Αυτή είναι η μια ερώτηση που έχει απαντηθεί χρόνια πριν με την απειλητική έλευση του kindle. Ναι! Όλως περιέργως Ναι! Σε αντίθεση με τα μουσικά άλμπουμ (που ακόμα και αυτά σιγά σιγά επανέρχονται!), τα βιβλία τελικά δεν είναι μόνο ένα φετίχ αντικείμενο που σου αρέσει να το κρατάς στα χέρια, αλλά είναι και ένα αφηγηματικό μέσο ακόμη αναντικατάστατο.
Τι θα έπρεπε να κάνει η Πολιτεία για να διαμορφώσει μια κουλτούρα φιλαναγνωσίας στο κοινό;
Ένα απλό copy paste από χώρες που τιμούν τη βιβλιοπαραγωγή τους όπως η Γαλλία η Αυστρία και η Γερμανία θα ήταν αρκετά μεγάλη βοήθεια προς την κουλτούρα του βιβλίου στη χώρα μας. Δεν χρειάζεται καν να σκεφτούν κάτι καινοτόμο!
Τα παιδιά πως είναι ως αναγνωστικό κοινό; Τι τα συγκινεί; Τι τους αρέσει; Σε τι μένουν αιάφορα;
Τα παιδιά είναι ένα δυναμικό κοινό και επειδή το συγκεκριμένο κοινό είναι πιο εύκολα μετρήσιμο από το αντίστοιχο ενήλικο, μπορώ να πω με σιγουριά πως ο δεκάχρονος του 2020 δεν είναι ο ίδιος με τον δεκάχρονο του 2000 της χρονιάς που μπήκα στον εκδοτικό χώρο. Οπότε τα ενδιαφέροντα και η συγκινησιακή του σκανδάλη ποικίλλει από εποχή σε εποχή. Στόχος του συγγραφέα είναι να μιλήσει στη σύγχρονη γλώσσα τους, και να νιώσουν τις αγωνίες τους. Όχι ξερά και επιτηδευμένα. Αυτό το καταλαβαίνουν τα παιδιά και σε αποβάλλουν. Το μυστικό είναι να μην έχεις σκοτώσει το παιδί μέσα σου. Να σε εμπιστευτούν και να απογειωθείτε μαζί με φτερά τις σελίδες από ένα ανοιχτό βιβλίο. Στο τελευταίο μου βιβλίο «Μάγια Χουζούρια» καταπιάνομαι με το υπερφορτωμένο πρόγραμμα δραστηριοτήτων και δεξιοτήτων που απαιτεί η μέση ελληνική οικογένεια από τα παιδιά της πέραν του ήδη φορτωμένου σχολικού προγράμματος. Ένιωσα την ανάγκη των παιδιών να φωνάξουν προς τους γονείς τους: « Κουλάρετε… Αφήστε μας να χαζολογήσουμε και λίγο!»
Το παραπάνω προσόν δεν έχει ηλικιακό πλαφόν. Για παράδειγμα δύο ηλικιωμένες κυρίες του παιδικού βιβλίου όπως η Αγγελική Βαρελά και η Αργυρώ Κοκορέλη είχαν αυτή την επαφή. Άλλοι και άλλες που είναι και πολύ νεότεροι δεν το έχουν.
Τα δικά σας αγαπημένα αναγνώσματα;
Λάτρευα την μελλοντολογική ματιά του Ιούλιου Βερν (τι έξυπνος τύπος! Γιορτάζει ολόκληρο μήνα!) την κοινωνική ευαισθησία του Μικαελ Έντε και τον πρακτικό αποκρυφισμό του Έρμαν Έσσε. Αυτοί ήταν οι νεανικοί μου σωτήρες μέσα σε μια εκρηκτική εποχή εύκολου Ντελορικού χρήματος και ψεύτικων φιξαρίσματων που αφάνισαν όχι και λίγους γνωστούς μου μέσα από τις κίβδηλες υποσχέσεις τους (μιλάω για την ηρωίνη και την κομματικοποίηση).
Πρόσφατα περάσατε μια περιπέτεια επειδή διατυπώσατε άποψη που δεν ήταν σύμφωνη με μια ήδη διαμορφωμένη διαδικτυακή ομοθυμία. Μπορείτε να μας την περιγράψετε;
Δεν είμαι ο συγγραφέας που έχεις συνηθίσει. Έχω μια άποψη για κάθε σου «λύση».
Έχω ακόμη περισσότερο το θάρρος και την ανεξαρτησία για να την εκφράζω (δες απάντηση περί προσπορισμού πιο πάνω!).
Το ζήτημα που δημιουργήθηκε με το σχόλιο-νουθεσία προς την κόρη μου με αφορμή το θέμα της Κας Μπεκατώρου, με σόκαρε πραγματικά. Μια τοποθέτηση που έγινε viral εν μέσω βαθιάς καραντίνας και τεράστιας ψυχολογικής πίεσης προς τους έγκλειστους ηλεκτρονικούς αγωνιστές.
20 και πλέον χρόνια ανήκω έμπρακτα στην κουλτούρα της καλλιέργειας της ανάδειξης του διαφορετικού και της αποδοχής του. Εγώ, οι ομότεχνοι μου, το εκδοτικό κατεστημένο όλος ο εν γένει «προοδευτικός» καλλιτεχνικός χώρος.
Είναι απογοητευτικό να διαπιστώνεις ότι κάποιοι φορείς της κουλτούρας του διαφορετικού τελικά ΔΕΝ ανέχονται διαφορετικές απόψεις από τις δικές τους και ότι σε απειλούν μάλιστα με εξαφάνιση από τον εκδοτικό χώρο αν δεν συνταχθείς με τη δική τους παπική άποψη.
Αυτό ήταν απελευθερωτικό μεν, γιατί οι μάσκες πέφτουν και όλοι αποκαλύπτονται.
Απογοητευτικό δε, γιατί η προσπάθεια μου σε αυτόν τον αγώνα ένιωσε μερικώς ματαιωμένη καθώς ο συγκεκριμένος χώρος έδειξε να λειτουργεί εργαλειακά, και υποκριτικά.
Δεν σταματάω όμως εκεί.
Η απόσπαση νέων διακρίσεων το τελευταίο διάστημα, ‘Χρυσή λίστα elniplex 2020” για «Μάγια Χουζούρια» από τις εκδόσεις Μεταίχμιο και πρόσφατη υποψηφιότητα μου για το Κρατικό βραβείο 2019 για το βιβλίο μου «Πιο όμορφος και από σένα» από τις εκδόσεις Καλέντης αποδεικνύει ότι ο χώρος του βιβλίου οφείλει να προστατεύει την πολυφωνία και δεν παίρνει στα σοβαρά τέτοιου είδους απειλές από ανακόλουθους χαρακτήρες.
Τα σχέδια σας για το μέλλον σε εκδοτικά-συγγραφικά ή άλλα θέματα;
Σχέδιο που έχω θέσει σε λειτουργία εδώ και χρόνια είναι να μπω μέσα στις σελίδες των βιβλίων μου. Να είμαι περισσότερο ο ήρωας παρά ο συγγραφέας. Να ξέρετε όλη η δράση βρίσκεται εκεί! Πάει καλά αυτό!
Θα συνεχίσω μέχρι να βαρεθώ και να μεταπηδήσω ξανά στην πλευρά αυτού που χειρίζεται την πλοκή.
Ασχολείστε με τη μελισσοκομία. Τι σας έχει διδάξει;
Η ενασχόληση μου με τη φύση και τους μηχανισμούς της είναι προφανώς αφύπνιση γονιδιώματος! Πως αλλιώς ένα παιδί της πόλης που δεν έχει μάθει τίποτα άλλο έξω από τα συνηθισμένα, καταλήγει να φτάσει στο συμπέρασμα ότι «θα πάω να μείνω εκεί όπου οι άλλοι κάνουν τις διακοπές τους!» Η τυχαία ανεύρεση του ησυχαστηρίου μου στην Β. Εύβοια πραγματοποιήθηκε ταυτόχρονα σε μια εποχή όπου έβρεχε δανεικά ευρώ. Η διαδικασία της παραγωγής το να λερώσεις τα χέρια σου δηλαδή, σου δίνει μια ποιότητα που αρκεί να έχεις συλλέξει έστω και μια ντομάτα από τον κήπο σου για να τη συλλάβεις. Η κοινωνία των μελισσών είναι άρτια δομημένη και αυτό με βοηθά να ανταπεξέλθω σε έναν χαοτικό από κάθε άποψη περιβάλλον. Η αποκόμιση του μελιού, είναι για μένα ένα λειτούργημα σε ένα ξινό και πικρό κατά τα άλλα κόσμο. Η ενασχόληση μου 15 χρόνια τώρα με βιολογικούς τρόπους παραγωγής με έκανε να σκεφτώ πιο καθαρά τους αμαρτωλούς μηχανισμούς εκτροφής-διακίνησης-κατανάλωσης. Η στροφή σε καθαρές τροφές παράλληλα με τον σεβασμό προς τον παραγωγό και το περιβάλλον καθώς και η αποφυγή τροφικής φύρας με έκανε να επενδύσω στο όραμα της Ουσίας (ousia.gr). Αυτό είναι το επόμενο όραμα που θέλω να υπηρετήσω.
Μια συμβουλή για επίδοξους συγγραφείς: Να γράφετε για εσάς και όχι για άλλους. Οι άλλοι έχουν έναν ολόκληρο στρατό να γράψει για αυτούς…
