Στη διασταύρωση των οδών Ερμού και Καραϊσκάκη, την εποχή του Όθωνα, εγκαθίσταται ο Εβραίος έμπορος Νώε Γιουσουρούμ, μια από τις πλέον χαρακτηριστικές φυσιογνωμίες του 19ου αιώνα. Άνοιξε εμπορικό κατάστημα, στην οδό Καραϊσκάκη 1 και Ερμού, το οποίο πουλούσε μεταχειρισμένα ρούχα και υποδήματα. Στην ίδια περιοχή, η οποία ονομαζόταν «Τα εβραίικα», υπήρχαν και άλλα εμπορικά καταστήματα με φθηνά εμπορεύματα, παλαιοπωλεία κ.λπ. Η οικογένεια Γιουσουρούμ -στα εβραϊκά σημαίνει «άνθρωπος του Θεού»- αμέσως μετά την Επανάσταση του 1821 πέρασε από τη Σμύρνη στην Κύθνο και από εκεί στην Αθήνα.
Στις αρχές του 20ού αιώνα η οικογένεια ανήγειρε και το δικό της νεοκλασικό στη γειτονική συνοικία του Θησείου. Εξάλλου, λίγο παρακάτω, στην οδό Μελιδώνη, υπήρχε η εβραϊκή συναγωγή που σώζεται έως τις ημέρες μας. Σύνηθες ήταν το φαινόμενο στη διασταύρωση των οδών Ερμού και Αθηνάς, όπου ήταν τα πρακτορεία, οι επαρχιώτες να ρωτούν πού βρισκόταν το κατάστημα του Γιουσουρούμ, για να αγοράσουν φθηνά μεταχειρισμένα ρούχα. Από τότε καθιερώνεται η χρήση της ονομασίας «Γιουσουρούμ», λόγω της ύπαρξης του εμπορικού καταστήματος του ομώνυμου Εβραίου εμπόρου.
Δεν είναι λίγοι αυτοί που, όταν πρόκειται να επισκεφθούν το Μοναστηράκι και την πλατεία Αβησσυνίας, συνήθως τα πρωινά της Κυριακής, λένε ακόμη «πάμε για ψώνια στο Γιουσουρούμ». Μετά τον θάνατο του Νώε Γιουσουρούμ, το εμπορικό κατάστημα το διατήρησε ο γιος του Ηλίας, ο οποίος διετέλεσε και αντιπρόεδρος του Σωματείου Παλαιοπωλών κατά την περίοδο 1890-1920. Μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους οι Γιουσουρούμ άνοιξαν το περίφημο «Κατάστημα Συμμαχικών Ειδών» στην οδό Ερμού 84, όπου παλαιότερα υπήρχαν μεγάλοι στάβλοι.
Όπως και άλλοτε γράψαμε, το Γιουσουρούμ, το Δημοπρατήριο, καθιερώθηκε και επισήμως το 1912 όταν εκδόθηκε βασιλικό διάταγμα «περί ασκήσεως κατά τας Κυριακάς του επαγγέλματος των εν Αθήναις πωλητών παλαιών σιδηρικών και ενδυμάτων». Λόγω της καθιέρωσης της Κυριακής ως αργίας, το υπουργείο Εσωτερικών αναγκάστηκε να εκδώσει το διάταγμα ώστε να λειτουργεί το Δημοπρατήριο τις Κυριακές, από 9 το πρωί έως 2 το μεσημέρι. Υπήρχε μάλιστα και φύλακας, ο οποίος μόλις μεσημέριαζε χτυπούσε το κουδούνι του ρυθμικά υπενθυμίζοντας τη λήξη λειτουργίας του παζαριού.
Παζάρι και στον Πειραιά
Το παράδειγμα των Αθηνών λίγους μήνες αργότερα (Σεπτέμβριος 1912) ακολούθησε και ο Πειραιάς. Εκεί πωλούνταν μεταχειρισμένα στρατιωτικά είδη, χρήση που καθιερώθηκε στην περιοχή και ίχνη της σώζονται έως τις ημέρες μας.
Ήταν τέτοια η επίδραση του Γιουσουρούμ στη ζωή της πόλης ώστε αποτέλεσε, όπως ήταν φυσικό, και θέμα επιθεώρησης. Ο πολυτάλαντος Κώστας Μπέζος σε ένα από τα νούμερά του ανέφερε: «Δημοπρατήριο και Γιουσουρούμης / με δέκα γρόσα και άλλα τόσα / μου ράβει κοστούμι / με φόδρα μετάξι / και όσοι με βλέπουν / μου λένε εν τάξει»!
Οι άνδρες της οικογένειας -κλάδοι της οποίας υπάρχουν και σήμερα- διακρίθηκαν στους πολέμους. Τόσο το 1912-13 όσο και το 1940 μέλη της διακρίθηκαν για την αγάπη προς την πατρίδα και τη μαχητικότητά τους. Η οικογένεια Γιουσουρούμ διακρινόταν για τη ζωντάνια, την εργατικότητα αλλά και την κοινωνικότητα των μελών της, αμφοτέρων των φύλων.
Στη γειτονιά που κατοικούσαν και όπου ανήγειραν και το σπίτι τους, στο Θησείο, ήταν από τις πλέον αγαπητές οικογένειες. Εξωστρεφείς και με εμφανή τα στοιχεία της αλληλεγγύης, διοργάνωναν θαυμάσιες γιορτές και οι κάτοικοι μιλούσαν για το εβραίικο σπίτι με τους πολλούς γάμους! Αυτή η γεμάτη ζωντάνια και δημιουργικότητα οικογένεια έζησε το δράμα του φασισμού και μέλη της δολοφονήθηκαν από τους ναζί.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 δραστηριοποιούνταν ακόμη ο Γαβριήλ Χαΐμ Γιουσουρούμ, ο οποίος είχε εξελιχθεί σε άριστο και εξαιρετικά φερέγγυο έμπορο των Αθηνών, συνεχίζοντας να ασχολείται οργανωμένα και με την πώληση νομισμάτων.
