13 Οκτωβρίου 1904: Περνάει στην αθανασία ο Ήρωας Μακεδονομάχος, Παύλος Μελάς

Ο Παύλος Μελάς (1870–1904), αξιωματικός του Πυροβολικού, είναι ένας από τους πιο εμβληματικούς ήρωες του Μακεδονικού Αγώνα.

Η δράση και η θυσία του τον κατέστησαν σύμβολο του εθνικού αγώνα για την απελευθέρωση της Μακεδονίας από τον οθωμανικό ζυγό και την προάσπιση του ελληνικού στοιχείου απέναντι σε βουλγαρικές διεκδικήσεις.

Γεννήθηκε στις 29 Μαρτίου 1870, στη Μασσαλία. Καταγόταν από εύπορη οικογένεια, με ρίζες από την Καστοριά και την Ήπειρο.

Εισήχθη στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, από όπου αποφοίτησε ως ανθυπολοχαγός Πυροβολικού.

Παντρεύτηκε τη Ναταλία Δραγούμη, κόρη του πολιτικού Στέφανου Δραγούμη και αδελφή του Ίωνα Δραγούμη.

Παύλος Μελάς: Η συμμετοχή του στον Μακεδονικό Αγώνα

Το 1904, υπό το ψευδώνυμο «Καπετάν Μίκης Ζέζας» (Μίκης, από το όνομα του γιου του Μιχαήλ, που τον φωνάζουν χαϊδευτικά Μίκη και Ζέζας, από το όνομα της κόρης του Ζωής, που τη φώναζαν χαϊδευτικά Ζέζα), μπήκε μυστικά στη Μακεδονία για να οργανώσει και να ενισχύσει τα ελληνικά ανταρτικά σώματα.

Είχε σκοπό να αντιμετωπίσει την αυξανόμενη επιρροή της Βουλγαρικής Εξαρχίας και των κομιτατζήδων που δρούσαν εναντίον των ελληνικών πληθυσμών.

Στις 13 Οκτωβρίου 1904 στη Σιάτιστα (που μετονομάστηκε προς τιμήν του σε Μελάς), περικυκλώθηκε από τουρκικές δυνάμεις και σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια της συμπλοκής.

Ο Βούλγαρος αρχικομιτατζής Μήτρος Βλάχος, προκειμένου να τον βγάλει από τη μέση, ήταν αυτός που ειδοποίησε τις οθωμανικές αρχές. Επί τόπου κατέφθασε ισχυρό στρατιωτικό απόσπασμα, αποτελούμενο από 150 άνδρες και στη συμπλοκή που ακολούθησε, ο Παύλος Μελάς τραυματίστηκε σοβαρά στην οσφυϊκή χώρα και μετά από μισή ώρα άφησε την τελευταία του πνοή.

Το κεφάλι του αποκόπηκε από τους συμπολεμιστές του και τάφηκε στο ναό της Αγίας Παρασκευής στο Πισοδέρι. Το σώμα του παραδόθηκε από τις οθωμανικές αρχές στον μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανό (Καραβαγγέλη) και τάφηκε στον βυζαντινό ναό των Ταξιαρχών στην Καστοριά, όπου αναπαύεται και η κάρά του από το 1950. Στον ίδιο ναό έχει ταφεί και η σύζυγός του Ναταλία, κατ’ επιθυμίαν της.

Ο θάνατός του προκάλεσε έντονη συγκίνηση και αφύπνιση στον ελληνικό λαό και οδήγησε σε πιο συντονισμένες και συστηματικές προσπάθειες για τον έλεγχο της Μακεδονίας.

Ο Παύλος Μελάς αναγνωρίζεται ως σύμβολο του Μακεδονικού Αγώνα. Πόλεις, χωριά, δρόμοι και στρατόπεδα έχουν πάρει το όνομά του.

Η θυσία του αποτέλεσε έμπνευση και ενίσχυσε την εθνική ιδέα στις αρχές του 20ού αιώνα.