- Της Δήμητρας Μακρή
Στο παρά πέντε για τις ανάγκες των Ελλήνων αγροτών ανακοινώθηκε η Κοινή Διακήρυξη ανάμεσα στα υπουργεία Εξωτερικών της Ελλάδας και της Βουλγαρίας σε συνεργασία με τα υπουργεία Περιβάλλοντος και Ενέργειας και Αγροτικής Ανάπτυξης. Μια διακήρυξη που έρχεται να ρυθμίσει τη διαχείριση των υδάτων του ποταμού Άρδα. Πρόκειται για έναν παραπόταμο του Έβρου, μήκους 272 χλμ. εκ των οποίων τα 241 βρίσκονται επί βουλγαρικού εδάφους και τα υπόλοιπα επί ελληνικού. Οι δυο χώρες μέχρι και τον Ιούλιο του 2024 καλύπτονταν από μια Συνθήκη διάρκειας 60 ετών και η οποία ρύθμιζε τη ροή των υδάτων του ποταμού. Η Ελλάδα βάσει αυτής της συμφωνίας του 1964 άρδευε περί των 220.000 στρεμμάτων στην περιοχή του Έβρου κι έτσι εξηγείται ότι η Κοινή Διακήρυξη έρχεται στο παρά πέντε, καθώς οι αγρότες που βασίζονται στη ροή των υδάτων αρχίζουν τώρα να τα χρησιμοποιούν περισσότερο. Τις πρώτες μέρες, όμως, του Μαΐου οι δύο πλευρές συμφώνησαν να συνεχιστεί ανεμπόδιστα η λειτουργία του αρδευτικού συστήματος, όπως αναφέρει η εφημερίδα «Θεσσαλονίκη».
Μια συμφωνία που έχει οικονομική, περιβαλλοντική και γεωστρατηγική αξία. Η οικονομική της αξία έγκειται στην ανεμπόδιστη συνέχεια της αγροτικής παραγωγής – των καλλιεργειών ρυζιού, βαμβακιού και κηπευτικών- της διατροφικής ασφάλειας αλλά και της αποφυγής προβλημάτων στην περίπτωση ανομβρίας ή και χαμηλής στάθμης των υδάτων. Εξίσου μεγάλης σημασίας είναι η περιβαλλοντική αξία της συμφωνίας για την προστασία του ευαίσθητου και μοναδικού οικοσυστήματός της. Η γεωστρατηγική, τέλος καθώς αποδεικνύει τη σημασία της εύρεσης λύσης μέσω διαπραγμάτευσης, καλής γειτονίας και διακρατικής διαχείρισης των υδάτινων πόρων ειδικά σε μια περιοχή που δεν είναι πάντα δεδομένος ο διάλογος. Αντίστοιχες συμφωνίες με τη Βουλγαρία επιδιώκει και η Τουρκία.
Οι όροι
Η Βουλγαρία θα παρέχει επαρκή ποσότητα νερού για μια περίοδο πέντε ετών και θα συνεχίσει να παρέχει όγκους νερού μέσω του συστήματος του καταρράκτη Άρδα για την ίδια χρονική περίοδο. Η Ελλάδα αναλαμβάνει την υποχρέωση να αρχίσει σε εύλογο χρονικό διάστημα – όταν τα ύδατα του Άρδα δεν θα χρησιμοποιούνται για γεωργικές εργασίες- να εκσυγχρονίσει το υφιστάμενο ή να χτίσει καινούριο φράγμα σκοπεύοντας στην ανεξαρτητοποίησή της. Αυτό που θα ρυθμίζεται, ωστόσο, σε ετήσια βάση θα είναι το ποσό της αποζημίωσης το οποίο θα λαμβάνει η Βουλγαρία για την υπηρεσία συσσώρευσης, αποθήκευσης και ρυθμιζόμενης παροχής όγκων νερού.
Ο Βούλγαρος πρωθυπουργός
Ο πρωθυπουργός της χώρας, Ρόζεν Ζελιάζκοφ απάντησε σε ερώτηση στην ώρα του πρωθυπουργού στη βουλγαρική Βουλή, η οποία κατατέθηκε από τον Άντζελ Σλάβτσεφ, βουλευτή του εθνικιστικού κόμματος Βαζράζντανε. Ο Ζελιάζκοφ ανέφερε πως η ετήσια αποζημίωση είναι η καλύτερη λύση καθώς οποιαδήποτε άλλη, που θα εξαρτούσε τη συμφωνία με άλλα διμερή θέματα, θα μπορούσε να ήταν πιο επιζήμια για τα βουλγαρικά εθνικά συμφέροντα. Επίσης υπογράμμισε ότι «δεν υπάρχουν στις σχέσεις μεταξύ γειτόνων θέσεις κυρίαρχου και υποδεέστερου». Απαντώντας τέλος αν χάνει με τη συμφωνία πολύτιμους φυσικούς πόρους είπε ότι «η φυσική ροή ενός ποταμού δεν μπορεί να σταματήσει στα σύνορα ανάμεσα σε δύο κράτη. Αυτό είναι ένα θέμα φύσης και βαρύτητας». Αμφότερες οι χώρες εξάλλου αναγνωρίζουν τη σημασία των υδάτων και της προστασίας τους ειδικά λόγω κλιματικής κρίσης.
Οι προηγούμενες συμφωνίες
Αξίζει να αναφερθεί πως η προηγούμενη συμφωνία βασιζόταν σε πολεμικές αποζημιώσεις της Συνθήκης του Παρισιού του 1947 ανάμεσα στις νικήτριες χώρες και τις συμμάχους της χιτλερικής Γερμανίας: Βουλγαρία, Ιταλία, Ουγγαρία Ρουμανία, Φινλανδία. Επίσης, ότι η Συμφωνία του 1964, μία από τις 12 που υπέγραψαν τότε Ελλάδα και Βουλγαρία, εντασσόταν στο πλαίσιο εξομάλυνσης των μεταπολεμικών ελληνοβουλγαρικών σχέσεων και καταβολής των πολεμικών επανορθώσεων που επιδικάστηκαν στη Βουλγαρία βάσει της Συνθήκης Ειρήνης των Παρισίων του 1947, τις οποίες ωστόσο η Βουλγαρία αρνούνταν ουσιαστικά να καταβάλλει στην Ελλάδα έως και το 1964. Επίσης, αξίζει να προστεθεί ότι αν και οι 12 συμφωνίες υπεγράφησαν από την κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου, η ιδέα να συνδεθεί η καταβολή των προβλεπόμενων αποζημιώσεων με «ζητήματα υδροοικονομίας» ανήκε στον υπουργό Δημοσίων Έργων Σόλωνα Γκίκα της κυβέρνησης Κωνσταντίνου Καραμανλή που είχε ήδη ξεκινήσει τις διαπραγματεύσεις με τη βουλγαρική πλευρά.
