Το νέο «χαράτσι» στην ενέργεια έρχεται από το ETS2

Από το 2027 μπαίνει σε ισχύ το νέο Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών ETS2, που για πρώτη φορά θα επιβαρύνει τη θέρμανση των σπιτιών που καίνε ορυκτά καύσιμα και τις οδικές μεταφορές.

Στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι να περιορίσει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα κατά 55%, όμως το τίμημα θα είναι βαρύ για τα νοικοκυριά: ακριβότερα καύσιμα, υψηλότεροι λογαριασμοί και νέα ώθηση στον δείκτη της ενεργειακής φτώχειας.

Ενέργεια και πράσινη μετάβαση με κόστος για τους καταναλωτές

Το ETS2 προβλέπει ότι οι προμηθευτές πετρελαίου, φυσικού αερίου και καυσίμων κίνησης θα πρέπει να αγοράζουν άδειες εκπομπών. Αν και το μέτρο στοχεύει στην πράσινη μετάβαση, στην πράξη το κόστος αυτό θα περάσει στους καταναλωτές. Αυτό σημαίνει πιο ακριβά καύσιμα και θέρμανση για όλους, αλλά κυρίως για όσους δεν έχουν άλλη επιλογή πέρα από το πετρέλαιο ή το συμβατικό αυτοκίνητο.

Η χώρα μας συγκαταλέγεται στις πιο ευάλωτες. Ήδη περισσότερα από ένα στα τέσσερα νοικοκυριά θεωρούνται ενεργειακά φτωχά, δυσκολευόμενα να καλύψουν βασικές ανάγκες θέρμανσης και ηλεκτρισμού. Με την εφαρμογή του ETS2 η κατάσταση αναμένεται να επιδεινωθεί. Σύμφωνα με ανάλυση του The Green Tank και της Facets, η πρόσθετη επιβάρυνση για τα χαμηλότερα εισοδήματα στην Ελλάδα θα φτάσει τα 833 εκατομμύρια έως 1,6 δισ. ευρώ μέσα στην τριετία 2027-2030.

Στην πράξη, οι πιο φτωχές οικογένειες θα αναγκαστούν να ξοδεύουν ακόμα μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματός τους σε καύσιμα και θέρμανση, ή να κόβουν από άλλες ανάγκες. Η εικόνα δεν είναι καλύτερη στις μεταφορές: νοικοκυριά σε απομακρυσμένες περιοχές, όπου η χρήση αυτοκινήτου είναι μονόδρομος, θα δουν το κόστος μετακίνησης να εκτοξεύεται. Έτσι, πέρα από την ενεργειακή, διαμορφώνεται και μια νέα μορφή φτώχειας, η μεταφορική.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το ETS2 αναμένεται να φέρει περίπου 300 δισ. ευρώ σε έσοδα έως το 2032. Η Ελλάδα θα λάβει μερίδιο από το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα, ύψους περίπου 4,78 δισ. ευρώ. Ωστόσο, οι συνολικές ανάγκες για να στηριχθούν τα νοικοκυριά και να γίνουν επενδύσεις εκτιμώνται σε 11,9 έως 15,5 δισ. ευρώ. Το κενό των 10 δισ ευρώ είναι τεράστιο και αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο πολλοί πολίτες να βρεθούν εκτεθειμένοι.

Η εμπειρία δείχνει ότι τέτοιου είδους μέτρα, όταν δεν συνοδεύονται από επαρκή στήριξη, προκαλούν αντιδράσεις. Το παράδειγμα των «Κίτρινων Γιλέκων» στη Γαλλία είναι χαρακτηριστικό. Αντίστοιχα, στην Ελλάδα όπου τα εισοδήματα είναι χαμηλότερα και η ενεργειακή εξάρτηση μεγαλύτερη, ο κίνδυνος κοινωνικής οργής θα είναι ακόμα πιο έντονος.

Εν κατακλείδι το ETS2 έρχεται ως εργαλείο για την κλιματική δράση, αλλά κινδυνεύει να μετατραπεί σε έναν νέο, βαρύ φόρο για εκατομμύρια πολίτες. Ειδικά στην Ελλάδα, όπου οι ανισότητες είναι ήδη έντονες, η εφαρμογή του μπορεί να αφήσει πίσω τους πιο αδύναμους. Χωρίς ουσιαστικά μέτρα στήριξης, η πράσινη μετάβαση θα έχει ένα πολύ ανθρώπινο κόστος, περισσότερα νοικοκυριά στο σκοτάδι και στο κρύο. Οι πράσινοι φόροι σε καύσιμα για θέρμανση και μεταφορές θα πρέπει να ακυρωθούν σε χώρες, όπου ο δείκτης ενεργειακής εξάρτησης και φτώχειας είναι υψηλός, όπως στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης.

Η ενέργεια και η εξάρτηση της χώρας μας

Στην Ελλάδα το 88% περίπου των κατοικιών σήμερα θερμαίνεται με ορυκτά καύσιμα και μόνο το 12% με αντλίες θερμότητας ή άλλα ηλεκτρικά συστήματα. Το 95% των αυτοκινήτων χρησιμοποιούν συμβατικά καύσιμα και μόνο το 5% ηλεκτροκίνητα και υβριδικά.

Το χειρότερο σενάριο είναι τα ενεργοβόρα κτήρια ( Ενεργειακή Κλάση Ζ και Η) να πληρώσουν το μάρμαρο της πράσινης παράκρουσης με βάση τις εκπομπές του CO2, που αναγράφονται στα Πιστοποιητικά Ενεργειακής Αποδοτικότητας (ΠΕΑ ) με δεδομένο ότι ο τόνος CO2 υπολογίζεται από το 2027 να ξεπεράσει τα 100 ευρώ, από τα 70 ευρώ που είναι σήμερα. Αυτό σημαίνει ότι ο ιδιοκτήτης μιας παλιάς κατοικίας θα επιβαρυνθεί ειπλέον με 440 ευρώ τον χρόνο μόνο για την θέρμανση του σπιτιού και άλλα 120 ευρώ για τις μετακινήσεις του. Δηλαδή με το καλημέρα χάνει ένα μισό μηνιάτικο, εξαιτίας των ρητρών εκπομπών.

*Μιχάλης Χριστοδουλίδης Διπλ Μηχανολόγος Μηχανικός Ενεργειακός Επιθεωρητής