Στρέφει την προσοχή του στην Ουάσινγκτον, αφού εξασφάλισε την ανοχή της Ε.Ε. με τις πλάτες της Γερμανίας.
- Του Μιχάλη Ψύλου
«Σκανδαλώδεις» χαρακτηρίζει τις αμερικανικές κυρώσεις στην Τουρκία η ερντογανική «Yeni Safak» λόγω της αγοράς των ρωσικών πυραύλων S-400. Μάλιστα, η τουρκική εφημερίδα προβλέπει «σκληρή αντίδραση από την Τουρκία». Ο αρθρογράφος της εφημερίδας Σαχάπ Καβτσίογλου προειδοποιεί τον νέο πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών Τζο Μπάιντεν ότι «η διατήρηση των συμμαχικών σχέσεων απαιτεί αμοιβαίες θυσίες και η αντίδραση θα οδηγήσει σε αντίδραση, καθώς θα εκλαμβάνεται ως εχθρική στάση». Ο Τούρκος δημοσιογράφος Ζουιφικάρ Ντογάν αναφέρει ότι «κυκλοφορούν φήμες πως η Τουρκία ενδέχεται να πάρει εκδίκηση για την απόφαση αυτή των Ηνωμένων Πολιτειών, απαιτώντας την απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων από την αεροπορική βάση του Ιντσιρλίκ», όπου είναι αποθηκευμένες και 50 αμερικανικές πυρηνικές βόμβες.
Πρόκειται, βέβαια, για μια απειλή την οποία επαναφέρει στο τραπέζι η Αγκυρα κάθε φορά που διαταράσσονται οι σχέσεις της με την Ουάσινγκτον.
Ο Μεχμέτ Μπαρλάς, βασικός αρθρογράφος της «Sabah», υπενθυμίζει επίσης ότι «η Τουρκία έχει επεκτείνει πλέον την εξουσία της σε τρεις ηπείρους» και αυτό πρέπει να το λάβει σοβαρά υπόψη η νέα αμερικανική διοίκηση».
Το ερώτημα, λοιπόν, είναι αν «οι αμερικανικές κυρώσεις και κυρίως η εγκατάσταση του Τζο Μπάιντεν στον Λευκό Οίκο σε 35 μέρες θα αναγκάσει τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να επανεξετάσει την εξωτερική πολιτική του», όπως επισημαίνει η γαλλική εφημερίδα «Le Monde». «Πιο αυταρχικός από ποτέ στο εσωτερικό της Τουρκίας και έχοντας ανοίξει διάφορα πολεμικά μέτωπα στο εξωτερικό, ο Ερντογάν έχει αποστασιοποιηθεί σημαντικά από τους παραδοσιακούς συμμάχους της Αγκυρας -τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρωπαϊκή Ενωση, το ΝΑΤΟ-, προκειμένου να προσεγγίσει τη Ρωσία, γεγονός που έχει προκαλέσει πραγματικό πονοκέφαλο στην Ατλαντική Συμμαχία» τονίζει η γαλλική εφημερίδα.
Εξ ου και η σφοδρή καταδίκη από τον Ρώσο υπουργό Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ της επιβολής αμερικανικών κυρώσεων στην Τουρκία. Βέβαια, τα συμφέροντα του Ερντογάν συγκρούονται όλο και περισσότερο με αυτά της Μόσχας, καθώς οι δύο χώρες βρίσκονται σε αντίθετες πλευρές στη Λιβύη, οι στόχοι τους είναι ανταγωνιστικοί στη Συρία και πρόσφατα η Τουρκία εισέβαλε στον ρωσικό αυλόγυρο, στηρίζοντας στρατιωτικά το Αζερμπαϊτζάν στον πόλεμο εναντίον των αρμενικών δυνάμεων για τον έλεγχο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, στον νότιο Καύκασο. Ωστόσο είναι προφανές ότι η Μόσχα δεν θα ασκήσει πίεση στην Τουρκία, την ώρα μάλιστα που ο Ερντογάν προκαλεί ρωγμές στη Δύση.
Τι θα μπορούσε να κάνει τον Ερντογάν να αλλάξει στάση; Η Ευρωπαϊκή Ενωση, με πρωτοβουλία της Γερμανίας, επιμένει να «χαϊδεύει» για γεωπολιτικούς και οικονομικούς λόγους τον Τούρκο πρόεδρο, μεταφέροντας συνεχώς στις ελληνικές καλένδες το ενδεχόμενο ουσιαστικών κυρώσεων. Αρα μένει μόνο η Ουάσινγκτον. Με την αποχώρηση του προέδρου Τραμπ από τον Λευκό Οίκο, ο Τούρκος πρόεδρος χάνει έναν ισχυρό σύμμαχο, ο οποίος, μάλιστα, είχε δηλώσει και «μεγάλος θαυμαστής του Ερντογάν». Και τέτοιες χάρες ξέρει ο Τούρκος πρόεδρος ότι δεν περιμένει από τον Μπάιντεν. Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, ότι ο Ερντογάν, ως μεγάλος θιασώτης των οθωμανικών παζαριών, δεν θα θελήσει να προσεταιριστεί και τον νέο πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών.
«Πιστεύουμε ότι μπορούμε να έχουμε ένα καλό ξεκίνημα με τη διοίκηση του Μπάιντεν» δήλωσε ο Ιμπραήμ Καλίν, εκπρόσωπος του Τούρκου προέδρου, σε τηλεδιάσκεψη που φιλοξένησε το γερμανικό Marshall Fund. «Ο Τζο Μπάιντεν γνωρίζει προσωπικά τον πρόεδρό μας αλλά και τη γεωπολιτική και στρατηγική αξία της Τουρκίας» πρόσθεσε ο Καλίν. Υποστήριξε, μάλιστα, ότι δεν είναι ανυπέρβλητη η κρίση με τους πυραύλους S-400 και πρόσθεσε: «Από τεχνική – στρατιωτική άποψη, αυτό το πρόβλημα μπορεί να λυθεί»…
Ταυτόχρονα ο ίδιος ο Ερντογάν προσπαθεί να δείξει ότι δήθεν δεν υπάρχει και μεγάλο ζήτημα με τις αμερικανικές κυρώσεις. Αναμένεται, επίσης, να τις αξιοποιήσει προσωρινά σε έναν βαθμό, προκειμένου να εξυπηρετήσει την εγχώρια εικόνα του ως «στοχοποιημένου ήρωα». Οταν, μάλιστα, και η αντιπολίτευση αντιμετωπίζει επικριτικά την επιβολή των κυρώσεων για τους S-400. Σε κάθε περίπτωση, ο Τούρκος πρόεδρος προετοιμάζεται εντατικά για την εποχή Μπάιντεν: Εστειλε ως νέο πρεσβευτή στην Ουάσινγκτον τον στενό συνεργάτη του Μουράτ Μερτσάν. Διόρισε, επίσης, πρεσβευτή στο Ισραήλ – μια θέση που ήταν κενή επί δύο χρόνια.
Σε μια προσπάθεια να βελτιώσει τις σχέσεις του με τη Γαλλία, ο Ερντογάν έστειλε νέο πρεσβευτή στο Παρίσι τον Αλί Ονανέρ, ο οποίος ήταν συμμαθητής του προέδρου Μακρόν στην Εθνική Σχολή Διοίκησης στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Η «Hürriyet» δημοσίευσε και φωτογραφίες που τους δείχνουν να κάνουν παρέα.
Ποντάρει στη realpolitik της Δύσης έναντι της Αγκυρας
Ο Ερντογάν γνωρίζει ότι οι σχέσεις της Τουρκίας με την Ε.Ε. και ιδίως με τις Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα είναι ποτέ καλές, όμως ποντάρει στο γεγονός ότι η Δύση μπορεί να τον θεωρεί κυνικό και αυταρχικό, αλλά ταυτόχρονα είναι υποχρεωμένη να ασκεί μια realpolitik έναντι της Αγκυρας. Και ο Εντογάν θα το εκμεταλλεύεται συνεχώς, όσο μάλιστα εξακολουθεί να υπάρχει κενό εξουσίας στην περιοχή της Μέσης Ανατολής λόγω της πολιτικής Τραμπ.
Με τον Μπάιντεν στον Λευκό Οίκο, «η Τουρκία θα πρέπει να συμπεριφέρεται ως σύμμαχος» λέει ο Σόλι Οζέρ, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο πανεπιστήμιο Kadir Has της Κωνσταντινούπολης. «Δεν υπάρχει προφανής λύση σε ορισμένες αμερικανικές και τουρκικές διαφορές και μπορεί να υπάρχουν όρια στο πόσο μακριά μπορεί να φτάσει ο Ερντογάν σε συμβιβασμούς, ακόμα κι αν το θέλει» προσθέτει ο Τούρκος καθηγητής. Αλλωστε, ο Ερντογάν, αν επιθυμεί να επανεκλεγεί πρόεδρος το 2023 και η κυβέρνησή του να διατηρήσει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία, πρέπει να ακούει και τον ακροδεξιό εθνικιστή εταίρο του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, ο οποίος πιθανότατα θα αντισταθεί σε τυχόν παραχωρήσεις προς τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ωστόσο μια σκληρή στάση του Μπάιντεν απέναντι στην Τουρκία θα μπορούσε να πυροδοτήσει εντάσεις και να προκαλέσει κι άλλες ρωγμές στη δυτική συμμαχία. «Εχθρικές ενέργειες εναντίον της Αγκυρας θα την ευθυγραμμίσουν με τις δυνάμεις της Ευρασίας και της Ασίας, όπως η Ρωσία και η Κίνα» προειδοποιεί ο σκληροπυρηνικός απόστρατος Τούρκος ναύαρχος Τσεμ Γκουρντενίζ. «Αυτό θα ήταν αναπόφευκτο, επειδή απειλείται η ίδια η ύπαρξη της Τουρκίας» υποστηρίζει. Σε κάθε περίπτωση, «η “ασυμβίβαστη” στάση της Αγκυρας απέναντι στην Ουάσινγκτον θα μπορούσε να είναι μια τακτική διαπραγμάτευσης» λέει η Ασλί Αϊντίντασμπας, στέλεχος στο European Council on Foreign Relations (ECFR).
«Ο Ερντογάν γνωρίζει ότι ο πιθανός βασικός στόχος της προεδρίας του Μπάιντεν θα είναι να αντιμετωπίσει τη Μόσχα και ότι η Αγκυρα θα μπορούσε να διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο, με κάποιο… τίμημα, φυσικά» προσθέτει.
