Οι προβληματισμοί που διατύπωσα προχθές για τις δραματικές επιπτώσεις της πανδημίας στην καθημερινή μας ζωή -καθήλωση κατ’ οίκον, συρρίκνωση ανθρωπίνων σχέσεων, κατάργηση κοινωνικών συναναστροφών, ζην διά του διαδικτύου (ι-λάιφ αγγλιστί)- σήκωσαν «σκόνη» μεταξύ των αναγνωστών μας.
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
Δέχτηκα αρκετά μηνύματα, μέιλ αλλά και τηλέφωνα από πολίτες με τους οποίους ανταλλάξαμε σκέψεις. Έχω την εντύπωση -αυτό αποκόμισα από τη… διαβούλευση- ότι όσο παρατείνεται και διαρκεί σε μάκρος η υγειονομική κρίση (ήδη μας προϊδεάζουν για τρίτο σκληρό lockdown με τερματικό σταθμό το θέρος) τόσο θα αναπτύσσεται και θα γιγαντώνεται στις κοινωνίες (και ιδίως στην ελληνική) ένα ρεύμα που θεωρεί ότι μεγάλα κράτη, υπερεθνικοί οργανισμοί, κυβερνήσεις, ιδιώτες επεμβαίνουν «δικτατορικώς» στη ζωή τους χωρίς να καταφέρνουν μάλιστα να την «επαναφέρουν».
Αυτό είναι το επίρρημα που ακούω με μεγάλη συχνότητα εσχάτως, «δικτατορικώς», αυτή τη λέξη χρησιμοποίησε έως και ο αυτόχειρ επιχειρηματίας της εστίασης από τον Βόλο στην τελευταία ανάρτησή του στο facebook: έκανε λόγο για μέτρα που λαμβάνονται με «δικτατορικό τρόπο». Και αν οι μάγοι της επικοινωνίας έκαναν έναν κόπο παραπάνω να ιχνηλατήσουν σωστά την κοινωνία, θα διαπίστωναν ότι ο βασικός κορμός αυτού του ρεύματος που χαρακτηρίζει ιδιωτικώς τις κυβερνήσεις «αποτυχημένες δικτατορίες» είναι οι γυναίκες. Η πλειονότητα των εκλογικών σωμάτων στις δυτικές κοινωνίες.
Η αλήθεια είναι ότι ενώπιον του διλήμματος «προστασία της δημόσιας υγείας με πρόσκαιρο περιορισμό της ελευθερίας ή εκατόμβες» όλες οι κυβερνήσεις της Δύσεως απάντησαν από την πρώτη στιγμή σωστά το πρώτο. Δεν υπήρξε δευτερόλεπτο αμφιταλάντευσης. Μεταξύ ζωής και ελευθερίας επέλεξαν ζωή. Διότι για να υπάρχει ελευθερία πρέπει να υπάρχει ζωή. Δεν ακολούθησαν τη συνταγή των αυταρχικών καθεστώτων της Απω Ανατολής, όπως της Νότιας Κορέας, που με πρόσβαση στα προσωπικά δεδομένα εκατομμυρίων χρηστών κινητών τηλεφώνων πολέμησαν την πανδημία. Ακολούθησαν τον συμβατικό δρόμο.
Η ένταση της πανδημίας όμως, η αναστολή της ζωής σε όλες της τις διαστάσεις, η παράταση του κατ’ οίκον εγκλεισμού και η διαρκής επιβολή μέτρων άνευ διαλόγου επιδρούν στην ψυχολογία των δυτικών κοινωνιών και αλλάζει σταδιακώς τα δεδομένα. Το εποικοδόμημα τρίζει, αμφισβητείται, κλονίζεται. Αυτό το 25% που καταγράφουν παντού στον κόσμο οι δημοσκοπήσεις και περιγράφεται από τις σκοπίμως φορτισμένες λέξεις ως «αρνητές» και (στην Ελλάδα) «ψεκασμένοι» -προκειμένου να στιγματιστούν κοινωνικώς οι φορείς του- «αβγατίζει» κατά το κοινώς λεγόμενον. Δεν αναχαιτίζεται.
Ειδικώς όταν διαπιστώνει ότι αυτό που θεωρεί περιορισμό της προσωπικής ελευθερίας του συνοδεύεται και από γενικότερη συρρίκνωση των ατομικών ελευθεριών, όπως η ελευθερία της διακίνησης των ιδεών, η ελευθερία της πρόσβασης στην πληροφορία, η ελευθερία της έκφρασης, η ελευθερία της πίστης, η ελευθερία του συνέρχεσθαι, η ελευθερία της μετακίνησης και λοιπά.
Και αυτό που δεν γίνεται αντιληπτό από τις κυβερνήσεις είναι ότι κάθε νέο «μεμονωμένο» γεγονός (λογοκρισίες – καρατομήσεις ενοχλητικών δημοσιογράφων) δεν εκλαμβάνεται από τους πολίτες ως «μεμονωμένο» και άντε να πάμε παρακάτω, αλλά καταγράφεται στη συλλογική μνήμη. Το Πάσχα του 2020 είχα αρθρογραφήσει από αυτήν εδώ τη θέση για την «επιβολή της μοναδικής σκέψης» και είχα παρακαλέσει τις πάσης φύσεως εξουσίες «να μην καταπιέζουν την ανθρώπινη φύση».
Σε καιρούς ύποπτους, αλλά ολιγότερο πιεστικούς. Είχα γράψει τότε διατυπώνοντας αμφιβολίες για τους πρώτους περιορισμούς στην ελευθερία μας (20/4/2020) τα εξής: «Ιδού λοιπόν ο νέος άνθρωπος της εποχής: O Ηοmo Coronovirus. Μη σκέφτεσαι, μη μιλάς, μη διαφωνείς, μη μετακινείσαι, μην πιστεύεις, μην κοινωνάς, στοιχίσου πίσω από τη μοναδική σκέψη. Φάγαμε τα νιάτα μας να καταγγέλλουμε τη Σιγκουρίμι, τη Στάζι και την ΚGB για τις παρεμβάσεις τους στις ‘‘Ζωές των άλλων’’, καμαρώναμε για την ανωτερότητα της Δυτικής Δημοκρατίας και το αποτέλεσμα ήταν ποιο; Να γίνουμε εμείς Σιγκουρίμι, εμείς Στάζι, εμείς KGB κατά τη διάρκεια του βίου μας. Οι κοινωνίες μας. Ζητώ ταπεινά να σκεφτούμε το εξής: Μήπως οι θεωρίες συνωμοσίας για τον Μπιλ Γκέιτς, το τσιπάκι, το 5G, το τέλος του κόσμου, καθετί το ανορθολογικό, απίθανο και μεταφυσικό κυριαρχούν στα μυαλά των ανθρώπων γιατί καταργήσαμε την ελεύθερη σκέψη και εξορίσαμε τη λογική από τις τηλεοράσεις και τα ραδιόφωνα;»
Φοβάμαι πως η αίσθηση αυτή της καταπίεσης (δεν θα ταξιδεύεις αν δεν έχεις κάνει το εμβόλιο – πώς όμως ταξίδευες ως τώρα;) αυξάνεται στη Δύση αλλά και στην πατρίδα μας, η οποία γίνεται αποδέκτρια των εντολών της Δύσεως. Μαζί με τους τρελούς ανταμώνουν τώρα (σιωπηρώς) στο ρεύμα της αμφισβήτησης και οι λογικοί. Μαζί με τους αγραμμάτους και οι γραμματιζούμενοι. Ετερόκλητες κοινωνικές ομάδες χαμηλού αλλά και υψηλού μορφωτικού επιπέδου, άλλες κατά βάση νομοταγείς, άλλες όχι αποξενώνονται από τις κυρίαρχες εξουσίες. Αποσπώνται. Αποσχώνται.
Και αποξενώνονται, αποσπώνται, αποσχώνται διότι δεν αντέχουν να επιβάλλεται στη ζωή τους ένας ιδιώτης και όχι ένα ξένο κράτος ως εισβολεύς, όπως συνέβαινε στο παρελθόν. Το κράτος το πολεμάς με εκλογές, αυτόν πώς; Αντιδρούν γιατί φοβούνται, με τόσα που διαβάζουν στο διαδίκτυο για τους αλγόριθμους που εφαρμόζονται επί των κεφαλών τους, ότι τα προσωπικά τους δεδομένα γίνεται βορά εταιριών.
Ο Σνόουντεν και ο Ασάνζ μοιάζουν πρόσκοποι στα μάτια τους με τις αποκαλύψεις τους σε σύγκριση με αυτά που υποθέτουν ότι συμβαίνουν. Οι πλέον καχύποπτοι βλέπουν την πανδημία ως μια τεράστια μπίζνα για τη βίαιη ανακατανομή του ήδη ανίσως κατανεμημένου πλούτου του πλανήτη. Υποθέτουν, βασίμως βεβαίως, ότι το σχέδιο δεν τους περιλαμβάνει ούτε αυτή τη φορά! «Και ο ορθολογισμός, πού πήγε ο ορθολογισμός;» θα με ρωτήσετε. Θα σας απαντήσω, αν προηγουμένως μου πείτε «πού βρίσκονται οι ηγεσίες».
Οι ενάρετες ηγεσίες. Εάν έχεις ενάρετες ηγεσίες, έχεις και ορθό λόγο. Αν οι ηγεσίες του πλανήτη δεν πείθουν, ποιος θα πειστεί από τον ορθό λόγο; Οι ηγεσίες, όταν κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα των τραπεζών, τα κατάφεραν μια χαρά. Τώρα που πρέπει να κάνουν κάτι για τις ζωές εκατομμυρίων πολιτών δεν τα καταφέρνουν όμως. Αντιθέτως, μολονότι δηλώνουν κοσμοπολίτισσες, συμπεριφέρονται με εθνικισμό, τον οποίο κατά τα λοιπά καταγγέλλουν! Η πρόεδρος της Κομισιόν Φον ντερ Λάιεν, μητέρα πολλών παιδιών, υποστήριξε προσφάτως ότι η πανδημία θα οδηγήσει σε κρίση κοινωνικής συνοχής. Οσο περνά ο καιρός και παρατηρώ το τοπίο γύρω μου, φοβάμαι ότι η πανδημία θα οδηγήσει σε κάτι παραπάνω: σε κρίση δημοκρατίας. Εκατομμύρια πολίτες τη βλέπουν πλέον ως κάτι άλλο. Μισητό. Ήδη πριονίζουμε το κλαδί πάνω στο οποίο καθόμαστε.
