Πρόκειται για μια συγκλονιστική καταγγελτική, πικρή και ταυτόχρονα σατιρική αφήγηση της διάρρηξης της σχέσης του νεοελλαδικού κράτους αλλά και της κοινωνίας με το αρχαίο παρελθόν μας
- Από τον Παναγιώτη Λιάκο
– Μα στην Αθήνα είμαστε; είπε ο Αισχύλος.
– Να η ακρόπολη!
– Η καϊμένη… είπε ο Σοφοκλής κουνώντας το κεφάλι.
-Μα σα να μην είμεθα στην Αθήνα! Σας το λέω σωστά! Αλλιώτικη μου φαίνεται. […]
-Ναι, έχεις δίκαιο, του απάντησε ο Φειδίας. Αυτή δεν είνε η Αθήνα μας, η Αθήνα πέθανε.
Αυτή εδώ είνε το πτώμα της! Και το πτώμα βρωμά! Η ζωή της έχει φύγει από καιρό, τα δέντρα, τα νερά! Τα ποτάμια της πάψανε να τρέχουν, εκόπηκε η ζωή τους. Δημοσθένης Ν. Βουτυράς, «Ανάσταση Νεκρών», εκδοτικός οίκος Δημητράκου, Αθήνα 1929, σελ. 29-30.
Το αριστουργηματικό διήγημα του Δημοσθένη Ν. Βουτυρά (1872-1958) «Ανάσταση Νεκρών» αξίζει να διαβαστεί από τον μεγαλύτερο δυνατό αριθμό αναγνωστών, να διδαχθεί (ολόκληρο, όχι αποσπασματικά) στα σχολεία και να μεταφερθεί στον κινηματογράφο.
Πρόκειται για μια συγκλονιστική καταγγελτική, πικρή και ταυτόχρονα σατιρική αφήγηση της διάρρηξης της σχέσης του νεοελλαδικού κράτους αλλά και της κοινωνίας με ό,τι μας κάνει και μας δείχνει σπουδαίους και μεγάλους: το αρχαίο παρελθόν μας.
Σ’ αυτό το μοναδικό λογοτεχνικό έργο ο Αισχύλος, ο Σοφοκλής, ο Ευριπίδης, ο Περικλής, ο Φειδίας, ο Αριστοφάνης και ο Όμηρος επιστρέφουν από τον Αδη στην Αθήνα των αρχών του 20ού αιώνα. Η έλευσή τους στον κόσμο των ζωντανών είχε προφητευτεί από έναν αλαφροΐσκιωτο γέροντα, τον Φούλτα, ο οποίος «είχε μαντικιά δύναμη τρομερή».
Αρχικά, η υποδοχή που επιφυλάσσουν οι έκπληκτοι, εκστασιασμένοι απόγονοι σ’ εκείνους τους λαμπρούς προγόνους είναι αποθεωτική. Η πολιτική τάξη, την ίδια στιγμή που αλληλοκατηγορείται για διαφθορά, νεποτισμό και ανικανότητα, βλέπει στην ανάσταση των διάσημων νεκραναστημένων μια ευκαιρία να λύσει τα εθνικά θέματα της χώρας αλλά και για διεθνή… δανεισμό.
Οι αρχαίοι ημών πρόγονοι προθυμοποιούνται να βοηθήσουν την Ελλάδα. Προσπαθούν να δημιουργήσουν νέα έργα, να προσφέρουν νέες ιδέες στους Ελληνες, να τονώσουν το κοινωνικό παρόν με τον ακένωτο πνευματικό θησαυρό του παρελθόντος. Οι προσπάθειές τους δεν θα καρποφορήσουν γιατί ακόμα κι αυτοί πέφτουν θύματα των δαιμόνων που στοιχειώνουν τον συλλογικό βίο: η γραφειοκρατία, η αλαζονεία της εξουσίας, η αδιαφορία του πλήθους για την πολιτισμική κληρονομιά, η επίθεση του υλισμού στο αττικό τοπίο έχουν μετατρέψει την Αθήνα σε σκουπιδότοπο που όζει και απωθεί (κάτι θυμίζει σε όλους μας αυτό). Η νέα Ελλάδα συνήθισε να είναι μια θλιβερή σκιά του εαυτού της και αντιδρά σε κάθε απόπειρα εθνικής επανεκκίνησης.
Οι αρχαίοι που ήρθαν στον κόσμο των σύγχρονων θα παραμεριστούν, το κράτος θα τους λησμονήσει και θα αναγκαστούν να ψάξουν για δουλειά και οι… Αρχές θα προσφέρουν (όχι για όλους) μια θεσούλα δημοδιδασκάλου σ΄ ένα ανύπαρκτο χωριό. Λίγος καιρός θα περάσει από την ανάσταση των επιφανών νεκρών και ο λαός θα δείχνει ότι τους έχει ξεχάσει, ενώ ο Τύπος θα ξεκινήσει σκληρές επιθέσεις στο έργο τους.
Ο Δ. Βουτυράς, ως βιρτουόζος καλλιτέχνης του λόγου, κινείται με χάρη και άνεση σε διάφορα είδη πεζογραφίας – κι αυτό εδώ θα μπορούσε άνετα να χαρακτηριστεί εκπροσωπούν την επιστημονική φαντασία.
Το «Ανάσταση Νεκρών» κοντεύει να συμπληρώσει αιώνα από την έκδοσή του, αλλά φαίνεται -και είναι- τωρινό, σημερινό. Οσα προκάλεσαν τη συγγραφή τούτου του διηγήματος υπάρχουν ακόμα και μάλιστα εκδηλώνονται εντονότερα. Η ευθυκρισία του Βουτυρά, η διορατικότητά του, η γνώση της επίδρασης των νοσογόνων παραγόντων, που πλήττουν το πνευματικό επίπεδο και την ηθική συγκρότηση των Νεοελλήνων, και η βαθιά αγάπη του για τον αρχαίο ελληνικό κόσμο δημιουργούν στον αναγνώστη το απαραίτητο συναίσθημα της ταύτισης με τους πρωταγωνιστές.
Δύσκολα θα μπορέσει ν’ αποφύγει κάποιος το σφίξιμο της αγωνίας που προκαλούν οι περιπέτειες των αρχαίων που προσπαθούν να επιβιώσουν στον αφιλόξενο νέο κόσμο μας. Πλεονάζουν επίσης η συγκίνηση για τα παθήματα, τις προσδοκίες και τις προσπάθειες των αρχαίων να μας βοηθήσουν, αλλά και η θλίψη για τη δυσπερίγραπτη κατάντια του τόπου και των ανθρώπων. Σε όλα τούτα να προστεθεί και η απέχθεια που θα κατορθώσει να μεταδώσει ο συγγραφέας στους αναγνώστες για τον σαθρό, ανόητο, μικροπρεπή και διεφθαρμένο πολιτικό κόσμο, που κυριαρχεί στο ημιδιαλυμένο κρατίδιο.
Η ανάγνωση του «Ανάσταση Νεκρών» είναι μια ανεκτίμητη πνευματική δωρεά του Δημοσθένη Βουτυρά στις γενιές που έρχονται και φόρος τιμής στις ηρωικές, κολοσσιαίες προσωπικότητες της αρχαιότητας.
ΥΓ.: Ο Βουτυράς, ο οποίος περιέγραψε με τόσο μελανά χρώματα την Αθήνα των αρχών του 20ού αιώνα, της οποίας το κέντρο κοσμούσαν τόσα φινετσάτα νεοκλασικά οικοδομήματα, τι θα έκανε, άραγε, σήμερα βλέποντας μια εικόνα αποχωρητηρίου που αποικίζεται από ισλαμικούς πληθυσμούς;
