O αναγνώστης μας Θεόδωρος Τριανταφυλλόπουλος από το Αίγιο είχε την καλοσύνη να μου στείλει σε μετάφραση του Ευάγγελου Νιόνιου μια συνέντευξη που έδωσε τον Μάρτιο του 2019 ο (εκλιπών) Άγγλος φιλόσοφος και συγγραφέας Ρότζερ Σκράτον στη γαλλική εφημερίδα «Le Figaro» (στην Ευγενία Μπαστιέ) με θέμα την Αριστερά και τους λογίους της.
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
Αφορμή αποτέλεσε η κυκλοφορία του βιβλίου του στα γαλλικά για την ελίτ της «Νέας Αριστεράς». Οταν κυκλοφόρησε το βιβλίο και δημοσιεύτηκε η συνέντευξή του, αμφιβολία δεν υπήρχε καμία: Οσα έλεγε ο διάσημος επίμονος συντηρητικός αφορούσαν και την καθ’ ημάς Αριστερά. Όχι μόνο τη γαλλική. Μετά δύο χρόνια όμως και έπειτα από όλα όσα έχουν συμβεί στην πατρίδα μας νομίζω ότι αφορούν και την καθ’ ημάς Δεξιά. Δεν θα επεκταθώ πολύ. Ο ορισμός που δίδει ο Σκράτον για τον συντηρητικό και τον δεξιό πολίτη, η ανάλυση που κάνει για το πώς η υπεράσπιση της κληρονομιάς και της ταυτότητας των εθνών είναι ο μόνος δρόμος για να μπει φραγμός στην ασυδοσία της ανεξέλεγκτης αγοράς και του καταναλωτισμού, η αποκάλυψη που κάνει για το πώς η Αριστερά επινόησε την έννοια του «λαϊκισμού» όταν οι πλειοψηφίες την προσπερνούσαν, όλα αυτά αρκούν για να εξηγήσουν πολλά από όσα συμβαίνουν στην πατρίδα μας τα τελευταία είκοσι χρόνια. Με μια προσθήκη έκπληξη όμως:
Η καθ’ ημάς Δεξιά δανείζεται από την Αριστερά τη λέξη «λαϊκισμός» όταν και αυτή νιώθει αμήχανη κάθε φορά που οι πλειοψηφίες την προσπερνούν. Η Δεξιά επίσης στις ημέρες μας μάχεται την κληρονομιά απεμπολώντας ένα κατεξοχήν όπλο της για τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής και την ενίσχυση της κοινωνικής δικαιοσύνης. Με ορατό τον κίνδυνο να προκύψει στο μέλλον μια μεγάλη Ακροδεξιά σε πολλά μικρά κομμάτια, υπερδιψήφια στο άθροισμά της. Με ορατό τον κίνδυνο επίσης να πραγματοποιηθεί υπό συνθήκες απλής αναλογικής η έξοδος του Μεσολογγίου από τα κόμματα εξουσίας. Αντί άρθρου, λοιπόν, σήμερα… Σκράτον. Ακολουθούν αποσπάσματα από την ενδιαφέρουσα συνέντευξή του η οποία δημοσιεύτηκε με τον τίτλο «“Ευαγγελιστές” χωρίς Θεό, κηδεμόνες του λαού».
«Ο μέσος δεξιός άνθρωπος (όπως εγώ) έχει την αίσθηση ότι ανήκει σε κάτι που κληρονόμησε: έθνος, θρησκεία, έθιμα, οικογένεια. Είναι μια σφαίρα αγάπης. Η Αριστερά αντιστοιχεί σε διαφορετικό τύπο χαρακτήρα. Δεν βλέπει την ταυτότητά της με όρους κληρονομικών προσηλώσεων, αλλά με όρους εμπειριών που επεκτείνουν την ελευθερία και παρέχουν ίσα δικαιώματα σε όλους. (…)
Στη δεκαετία του ’60, η κληρονόμος του μαρξισμού Αριστερά πρότεινε μια στενή σχέση μεταξύ του προσώπου του λόγιου και του λαού. Οι αριστεροί λόγιοι θα οδηγήσουν το προλεταριάτο σε μια συλλογική αντιπαράθεση με την “αστική τάξη”. Ηταν ο ιδρυτικός μύθος της μεταπολεμικής γαλλικής διανοητικής κουλτούρας. Ο μύθος αυτός διαλύθηκε όταν οι λόγιοι ανακάλυψαν ότι η εργατική τάξη δεν τους αγαπούσε.
Οι απλοί άνθρωποι ήταν σε θέση να βελτιώσουν τη θέση τους ανεξάρτητα από τις ιδέες αυτών των λογίων, μέσω του κράτους πρόνοιας και της οικονομικής ανάπτυξης, και να γίνουν μικρά αφεντικά και μικροί γαιοκτήμονες. Με την πρώτη ευκαιρία, τα μέλη της εργατικής τάξης εγκατέλειπαν την τάξη τους, τη δουλειά τους στο εργοστάσιο για μικρές επιχειρήσεις και ανεξάρτητη ζωή. Αποτέλεσμα: Η μπουρζουαζία και η εργατική τάξη ενώθηκαν με τα ίδια συμφέροντα. Τρομοκρατημένοι από αυτή την εξέλιξη, οι αριστεροί λόγιοι επινόησαν μια νέα λέξη, “λαϊκισμός”, για να περιγράψουν την αποστροφή των ανθρώπων προς αυτούς. Ο “λαϊκισμός” χρησιμοποιείται για να περιγράψει αυτό που θέλει ο λαός, χωρίς τις υποδείξεις των αριστερών λογίων.
Γιατί οι αριστεροί λόγιοι μισούν τόσο πολύ τον “αστό”;
– Μόνο στη Γαλλία η λέξη “αστός” έχει σχεδόν μεταφυσική σημασία. Ο Φλωμπέρ αφιέρωσε σκληρές σελίδες στους αστούς και ο Μαρξ πήρε τον όρο για να ορίσει τους ιδιοκτήτες του κέρδους. Ολα αυτά κατέληξαν στη δαιμονοποίηση όχι μόνο μιας κοινωνικής τάξης, αλλά όλων των “κανονικών” ανθρώπων που θέλουν να εγκατασταθούν, να παντρευτούν, να κάνουν οικογένεια, να έχουν ένα μικρό σπίτι, ίσως με έναν μικρό κήπο για καλλιέργεια. Οτιδήποτε είναι αθώο και φυσιολογικό έχει γίνει ύποπτο, ειδικά στη Γαλλία. Κανείς δεν ανταπάντησε δείχνοντας την ομορφιά της αστικής ζωής, η οποία συνιστά μια μορφή προόδου του ανθρώπου.
– Η Σιμόν ντε Μπωβουάρ έγραψε: “Η αλήθεια είναι μία, το σφάλμα είναι πολλαπλό. Δεν είναι τυχαίο που η δεξιά εκφράζει τον πλουραλισμό”. Έχει η Αριστερά πρόβλημα με τον πλουραλισμό;
Υπάρχει ένα μεγάλο παράδοξο στην Αριστερά: ο ηθικός σχετικισμός συνδυάζεται με τον σεχταρισμό. Ολα είναι σχετικά, αλλά είναι απολύτως αληθές ότι όλα είναι σχετικά. Και αν δεν συμφωνείτε με αυτό το αξίωμα, αμαρτάνετε. Μ’ αυτόν τον τρόπο μπορούμε να κερδίζουμε έδαφος χωρίς να μπούμε στον κόπο να επιχειρηματολογήσουμε. Πίσω από τον σχετικισμό κρύβεται ένας απολυταρχισμός. Στην πραγματικότητα, δεν ξέρουν τι λένε, σκέφτονται: “Ολα όσα σκέφτεστε είναι σχετικά”.
Στιγματίζετε την υπερβολικά συστηματική κριτική του καπιταλισμού. Αλλά δεν πρέπει η αντίθεση στην εμπορευματοποίηση του κόσμου να ανησυχεί τον συντηρητικό;
-Είμαι συντηρητικός επικριτής της καταναλωτικής κοινωνίας, του υλισμού και της φετιχοποίησης των εμπορευμάτων. Αλλά, σε αντίθεση με την Αριστερά, νομίζω ότι αυτό είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης και δεν μπορούμε να το καταστρέψουμε, αλλά μόνο να το ελέγξουμε, να βάλουμε όρια και να θέσουμε υψηλότερους σκοπούς. Το μεγάλο λάθος της Αριστεράς είναι ότι πιστεύει ότι, επειδή δεν μας αρέσει κάτι, μπορούμε να το ανατρέψουμε με μια μονοκοντυλιά. Δεν μας αρέσει η ιδιοκτησία που οδηγεί σε καταχρήσεις: πρέπει να την καταργήσουμε. Αυτό δημιουργεί γκούλαγκ. Δεν είναι δυνατόν να απαλλάξουμε τους ανθρώπους από την επιθυμία να καταναλώνουν, επειδή σ’ αυτή την επιθυμία βασίζεται κάθε οικονομία. Αυτό που πρέπει να γίνει είναι μια διάκριση μεταξύ όσων μπορούν να υπαχθούν στην αγορά και όσων όχι. Μπορείτε να πουλήσετε τον καρπό της εργασίας σας, αλλά όχι τα παιδιά σας, το σώμα σας ή το φύλο σας. Υπάρχει κάτι σωστό στην αριστερή κριτική της καταναλωτικής κοινωνίας: ότι όλα δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως αγαθά, ότι υπάρχουν πράγματα που έχουν μια τιμή εκ φύσεως. Πολλοί δεξιοί συμφωνούν με αυτό. Εκτός από το ότι η Αριστερά προσφέρει ως εναλλακτική λύση στον καπιταλισμό μια ουτοπία που δεν έρχεται ποτέ, εκεί που η Δεξιά βλέπει στην κληρονομιά φυσικούς προμαχώνες στην παντοδύναμη αγορά. Η Αριστερά καταστρέφει με τον προοδευτικό ακτιβισμό της τα τελευταία εμπόδια που εξακολουθούν να αντιτίθενται στην αγορά. Πιστεύω, λοιπόν, ότι οι μόνες δυνατότητες που μας επιτρέπουν να αντιταχθούμε στον υλισμό είναι πνευματικού χαρακτήρα.
– Έχετε διοριστεί από τη βρετανική κυβέρνηση επικεφαλής μιας επιτροπής για την ομορφιά στην αγγλική αρχιτεκτονική. Ποιο ρόλο παίζει η ομορφιά στη διαίρεση σε Δεξιά – Αριστερά;
– Νομίζω ότι μια συγκεκριμένη Αριστερά εχθρεύεται την ομορφιά όταν την έχουμε συνηθίσει. Το να φορέσετε τα καλά σας την Κυριακή, να έχετε όμορφα έπιπλα, να προτιμάτε κλασικές γεύσεις, όλα αυτά είναι ύποπτα. Τα τερατώδη κτίρια κοινωνικών κατοικιών που χτίστηκαν σε ολόκληρο τον 20ό αιώνα είναι αισθητικές καταστροφές που προκαλούν μεγάλη κοινωνική και ηθική δυστυχία. Η άνεση έχει αντικαταστήσει την ομορφιά, η οποία δεν είναι μετρήσιμη. Η υπαγορευόμενη από το συγκεντρωτικό κράτος ομοιομορφία μερικές φορές έκρυβε σιωπηρά την καταδίκη της αστικής αρχιτεκτονικής».
