Τα υπουργεία Εξωτερικών και Εθνικής Αμυνας και η αμερικανική πρεσβεία προσανατολίζονται τελικά σε μικρή αύξηση της παρουσίας των ΗΠΑ σε ελληνικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις, συγκριτικά με τις προ μηνών υψηλές προσδοκίες της κυβέρνησης για ευρύτατη αναθεώρηση της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA), με μεγάλο αριθμό βάσεων και γενναία οικονομική βοήθεια.
- Από τον ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ ΤΑΡΚΑ*
Ο υπουργός Εθνικής Αμυνας Ν. Παναγιωτόπουλος προανήγγειλε, εμμέσως πλην σαφώς, το «μικρό πακέτο» συμφωνίας κατά την πρόσφατη παρέμβασή του σε εκδήλωση του ινστιτούτου CSIS. Ο κ. Παναγιωτόπουλος, αφού προέβλεψε ότι οι διαπραγματεύσεις ίσως ολοκληρωθούν εντός διμήνου, αναφέρθηκε στα εναλλακτικά σενάρια είτε επέκτασης της παρουσίας των ΗΠΑ σε νέες τοποθεσίες είτε περαιτέρω βελτίωσης των υφιστάμενων υποδομών. Κατά την εκτίμησή του, το πιθανότερο είναι να υπάρξει μόνο αναβάθμιση των στρατηγικά επιλεγμένων εγκαταστάσεων που ήδη λειτουργούν σε διάφορες περιοχές της ελληνικής επικράτειας. Σύμφωνα με εγκυρότατες πηγές, οι διαπραγματευτικές ομάδες Ελλάδας – ΗΠΑ συζητούν πλέον επί μονοψήφιου (και μάλιστα μικρού μονοψήφιου) αριθμού εγκαταστάσεων και έργων αναβάθμισής τους, αντί των περισσότερων των 20 τοποθεσιών που συζητούνταν στα τέλη του 2020.
Προς απάντηση της μακράς αμερικανικής λίστας, η ελληνική πλευρά είχε υποβάλει εξίσου μεγάλο κατάλογο αιτημάτων για αξιοποίηση βάσεων -στρατηγικού και διπλωματικού ενδιαφέροντος- στο Αιγαίο, προμήθεια οπλικών συστημάτων και τεράστια αύξηση της οικονομικής και στρατιωτικής βοήθειας από τις ΗΠΑ.
Ωστόσο, αν και οι διμερείς σχέσεις βρίσκονται σε άριστο επίπεδο και ίσως -το φθινόπωρο- υπάρξουν πανηγυρικοί τόνοι με επίσκεψη του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στην Ουάσινγκτον, η ελληνική πλευρά δεν πρόκειται να λάβει τα προσδοκώμενα ανταλλάγματα. Στο παρόν στάδιο συνομιλιών δεν φαίνεται εφικτή ούτε η ένταξη εγγυήσεων ασφαλείας από τις ΗΠΑ στο καθαυτό κείμενο της MDCA ούτε και η έκδοση ξεχωριστής αμερικανικής ανακοίνωσης για ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής. Αντίθετα, παραμένει ανοιχτή η διαπραγμάτευση επί μιας πολιτικής δήλωσης, αντιγράφοντας τη διαδικασία υπογραφής της MDCA του 1990, με επιστολή του τότε πρεσβευτή M. Sotirhos προς τον τότε υπουργό Εξωτερικών Αντ. Σαμαρά. Η επιστολή είχε ενταχθεί, ως συνοδευτικό κείμενο, στην κύρωση της MDCA από τη Βουλή (νόμος 1893/90), αλλά είναι νωρίς να προβλεφθεί αν η αμερικανική πλευρά θα αποδεχθεί κάτι παρόμοιο και φέτος.
Παράλληλα, δεν κρίνεται εφικτή ούτε η αύξηση της οικονομικής βοήθειας, την οποία ορισμένοι παράγοντες του υπουργείου Εθνικής Αμυνας και του ΓΕΕΘΑ υπολόγιζαν, πριν από μερικούς μήνες, ως και σε δισεκατομμύρια (!), αντιγράφοντας -μη συγκρίσιμες- ρυθμίσεις της συνεργασίας των ΗΠΑ με χώρες της Μέσης Ανατολής και του πρώην Συμφώνου της Βαρσοβίας. Όσοι είχαν τέτοιες σκέψεις αγνοούσαν προφανέστατα την πολιτική των ΗΠΑ ή έλαβαν τοις μετρητοίς τις επικοινωνιακές διαρροές του Μεγάρου Μαξίμου για υπερ-προνομιακούς διαύλους με τον πρόεδρο Τζο Μπάιντεν και τον προκάτοχό του Ντόναλντ Τραμπ.
Είχαν δημοσιευτεί μέχρι και φωτογραφίες «κρυπτοτηλεφώνου» που χορηγήθηκε στο Μαξίμου, δήθεν λόγω ειδικής σχέσης, ενώ η πραγματικότητα είναι πως η αμερικανική πλευρά δεν εμπιστεύεται τα ελληνικά τηλεπικοινωνιακά δίκτυα, λόγω της χρήσης εξοπλισμού και υπηρεσιών από «μη ασφαλείς προμηθευτές», όπως οι κινεζικές Huawei και ZTE. Όμως, ακόμα κι αν υπήρχε προνομιακή σχέση και ο Λευκός Οίκος, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και το Πεντάγωνο όντως επιθυμούσαν τη χορήγηση δισεκατομμυρίων ή εκατοντάδων εκατομμυρίων, δεν υπήρχε περίπτωση έγκρισής τους από τις Επιτροπές Πιστώσεων και Εξωτερικών Σχέσεων στο Κογκρέσο. Η νομοθεσία των ΗΠΑ εντάσσει την Ελλάδα στις αναπτυγμένες χώρες της Ε.Ε. και είναι χαρακτηριστικό ότι προ μηνών δεν υπήρξε νομοθετική έγκριση ούτε για μόλις 3.000.000 δολάρια, στο πλαίσιο της νέας νομοθεσίας για την ανατολική Μεσόγειο. Επίσης, κρίνεται μεγάλη η βοήθεια των 200.000.000 δολαρίων, που χορηγήθηκε τα τελευταία χρόνια υπό τη μορφή παραχώρησης πλεονάζοντος υλικού (ελικόπτερα ΟΗ-58 Kiowa κ.λπ.).
Ασφαλώς, η διαπραγμάτευση δεν έχει ολοκληρωθεί και η Αθήνα διαθέτει κάποια περιθώρια πίεσης προς ικανοποίηση επιμέρους αιτημάτων τις προσεχείς εβδομάδες. Το κύριο συμπέρασμα πάντως είναι ότι χάθηκε μια μεγάλη ευκαιρία ουσιαστικής στήριξης από τις ΗΠΑ, καθώς το Μέγαρο Μαξίμου (και όχι τα υπουργεία Εξωτερικών και Εθνικής Αμυνας) έκανε λανθασμένες επιλογές.
Λίγο μετά τις εκλογές του 2019 προτιμήθηκε η ετήσια μόνο ανανέωση της MDCA με επέκταση δικαιωμάτων χρήσης από τις ΗΠΑ στις βάσεις Σούδας, Στεφανοβικίου Μαγνησίας και Μαραθίου Χανίων και στον λιμένα Αλεξανδρούπολης, ενώ ήταν ρεαλιστικότατη η επιδίωξη συνολικής επαναδιαπραγμάτευσης. Ο κ. Μητσοτάκης φέρεται ότι έκρινε τότε πως «υπάρχει καιρός για διαπραγμάτευση με περισσότερα ανταλλάγματα αργότερα», αλλά η πραγματικότητα του 2021 τον διαψεύδει.
* Εκδότης του περιοδικού «Αμυνα & Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη ΝΑ Ευρώπη
