Οι παλαιοί πεπειραμένοι πολιτικοί λένε ότι ο καλύτερος ανασχηματισμός μιας κυβέρνησης είναι ο πρώτος.
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
Η συγκρότησή της έπειτα από νωπή λαϊκή εντολή. Αυτή είναι η καλύτερη στιγμή κάθε πρωθυπουργού. Με όπλο τη λαϊκή ετυμηγορία καταρτίζει τον κατάλογο του υπουργικού συμβουλίου των ονείρων του. Όλοι οι επόμενοι ανασχηματισμοί έχουν αναγκαστικώς μέσα τους το στοιχείο των ισορροπιών, των συμβιβασμών και των υπολογισμών. Ειδικώς όταν πραγματοποιούνται ένα έτος προ των εκλογών. Καλή ώρα. Ακόμη και αυτοί που ικανοποιούν το αίσθημα της κοινής γνώμης δεν αντέχουν για πολύ στη φθορά του αδυσώπητου πολιτικού χρόνου, ο οποίος στις μέρες μας τρέχει με τις ταχύτητες του διαδικτύου, όχι με τις παλαιές.
Υπό αυτή την έννοια ο σχεδιαζόμενος από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη προσεχής ανασχηματισμός θα εξαντλήσει, ανεξαρτήτως των προθέσεων του κυρίου Μητσοτάκη, τη δυναμική του το αργότερο τρεις μήνες μετά τη Διεθνή Έκθεση. Τα Χριστούγεννα. Δημοσκοπικά μέχρι εκεί φθάνουν στην καλύτερη περίπτωση τα καύσιμα των ανασχηματισμών.
Προφανώς και η κοινή γνώμη ζητά θυσίες για λάθη και παραλείψεις των πρόσφατων καταστροφικών πυρκαγιών, αλλά αυτό που τελικώς κρίνει τις εκλογές δεν είναι οι ανασχηματισμοί, αλλά τα αποτελέσματα της πολιτικής κάθε κυβέρνησης. Οι ανασχηματισμοί, μάλιστα, στο μέτρο που η έκτασή τους πλήττει σε ευρεία κλίμακα τα πρόσωπα που έχουν επιλέξει οι ίδιοι οι πρωθυπουργοί συνιστούν κατ’ ουσίαν έμμεση ομολογία αποτυχίας. Αρα οι αλλαγές πρέπει να γίνονται με φειδώ, όχι σε εύρος τέτοιο που να υποδηλούν ότι η κυβέρνηση απέτυχε. Διότι τότε ενσπείρεται η αμφιβολία για το πολιτικό προσδόκιμο του νέου σχήματος και «σιτίζεται» επικοινωνιακά η αντιπολίτευση. Υπ’ αυτήν την έννοια δεν είναι εύκολη η αποστολή του πρωθυπουργού στο εγχείρημα που σχεδιάζει να πραγματοποιήσει προσεχώς. Είναι ίσως η πρώτη φορά κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησής του που καλείται να σπάσει αβγά και ταυτοχρόνως να κρατήσει την παράταξη ενωμένη στον δρόμο προς τις εκλογές. Μερικές επισημάνσεις:
- Το επιτελικό κράτος ως σύλληψη δεν είναι λάθος. Αντιθέτως. Κάθε δυτική κυβέρνηση που σέβεται τον εαυτό της διαθέτει ένα σώμα υψηλόβαθμων αξιωματούχων που, εκτός της μίζερης καθημερινότητας, έχει μία και μόνο αποστολή: να σκέφτεται και να σχεδιάζει. Χωρίς να συμμετέχει στις τριβές. Τα δε υπουργεία, τα οποία πρέπει να πρωταγωνιστούν στη λήψη κάθε νέου μέτρου -γιατί δεν είναι κομπάρσοι-, οφείλουν να υλοποιούν σύμφωνα με την αποστολή που τους τάσσει το Σύνταγμα. Στην ελληνική του εκδοχή το επιτελικό κράτος δεν σκέφτεται απλώς. Δεν σχεδιάζει απλώς. Δεν μελετά απλώς. Μπλέκεται στα πόδια των υπουργείων ακόμη και σε θέμα καθημερινών χειρισμών. Συντάσσει τα νομοσχέδια και εμπλέκεται στην εφαρμογή τους. Από επιτελικό γίνεται κράτος διαχειριστικό. Θέλει να υποκαθιστά το υπουργείο Εξωτερικών, αν γίνεται. Θέλει να υποκαθιστά το υπουργείο Υγείας, αν γίνεται. Θέλει να υποκαθιστά το υπουργείο Δημοσίας Τάξεως, αν γίνεται. Θέλει να υποκαθιστά το υπουργείο Οικονομικών, αν γίνεται. Θέλει να υποκαθιστά το υπουργείο Υποδομών, αν γίνεται. Υποθετικά τα παραδείγματα. Και, παρά το γεγονός ότι υποκαθιστά και παρεμβαίνει στην πολιτική των υπουργείων και των υπουργών, θέλει από πάνω να τους βαθμολογεί κιόλας! Μα πώς να βαθμολογήσεις κάποιον τον οποίον έχεις καταργήσει και υποκαθιστάς ο ίδιος;
- Στην πραγματικότητα, δεν έχουμε επιτελικότητα και αποκέντρωση παρά τους εκατό ψηφισμένους νόμους σε χρόνο ρεκόρ, αλλά συγκέντρωση. Συγκέντρωση εξουσίας. Η πείρα μου στο ρεπορτάζ αυτής της κυβέρνησης λέει ότι σε μια σειρά ζητήματα που εξελίχθηκαν σε κρίσεις μικρές ή μεγάλες, από τη φρουρά του τηλεπαρουσιαστού, το ταξίδι Δένδια στην Αγκυρα, τη διαμόρφωση των τιμών στα ράπιντ τεστ, τις σχέσεις με την Εκκλησία, τους πρόσφατους χειρισμούς στις πυρκαγιές και άλλα πολλά πολλά θέματα, το επιτελικό κράτος διεπλάκη, αν δεν συγκρούστηκε, με τα καθ’ ύλην αρμόδια υπουργεία. Τους υφήρπασσε την εξουσία. Και τούτο διότι θεώρησε ότι ο πρωθυπουργός δεν εμπιστευόταν επαρκώς τους υπουργούς του και έπρεπε το ίδιο να φέρει εις πέρας την εκτέλεση των εντολών του. Ερχόμαστε, νομίζω, τώρα στην καρδιά του ανασχηματισμού!
Το ζητούμενο για τον εκάστοτε πρωθυπουργό είναι να τοποθετεί στα υπουργεία επικεφαλής πρόσωπα τα οποία εμπιστεύεται. Εάν δεν τους έχει εμπιστοσύνη, τα ορίζει υπουργούς για λόγους εσωκομματικούς και έπειτα παρατηρεί το επιτελικό του κράτος να ανακατεύεται διαρκώς στα πόδια τους, – αυτό δεν λέγεται κανονική κυβέρνηση. Το μέγα ζητούμενο λοιπόν για τον κύριο Μητσοτάκη είναι να συγκροτήσει σε αυτόν τον ανασχηματισμό κυβέρνηση υπουργών. Όχι κυβέρνηση υφυπουργών και μάλιστα συνδεδεμένων με το επιτελικό κράτος κατά παράκαμψη των υπουργών τους. Το σχήμα αυτό λειτούργησε αποτελεσματικά έως τώρα και δεν είχαμε εκρήξεις χάρη στην υπομονή των υπουργών και χάρη στο γεγονός ότι η πολιτική ατμόσφαιρα που επικρατούσε δεν επέτρεπε να αναδεικνύονται οι αρρυθμίες.
Η ατμόσφαιρα όμως άλλαξε. Εφεξής η πολιτική πίεση θα αυξηθεί και οι υπουργοί πρέπει να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή. Δεδομένου του σταυρού προτιμήσεως των επερχόμενων εκλογών, μάλιστα, ουδείς υπουργός θα είναι διατεθειμένος να σιωπά και να χρεώνεται ευθύνες για πράξεις άλλων. Αρα το πραγματικό πολιτικό ζητούμενο του ανασχηματισμού, πέραν των κλασικών επιλογών -αύξηση της εκπροσώπησης της Κοινοβουλευτικής Ομάδος-, είναι η αποκέντρωση εξουσίας από το επιτελικό κράτος προς τα υπουργεία και τους υπουργούς. Η ανάθεση ευθύνης.
Η εμμονή στη συγκέντρωση έχει τα καλά της, έχει όμως και τον κίνδυνο να χρεώνεται τη φθορά για κάθε ζήτημα που κακοφορμίζει το Μέγαρο Μαξίμου. Και βεβαίως να μη λειτουργεί σωστά, παρά την τακτική σύγκληση του υπουργικού συμβουλίου, η κυβέρνηση. Ιδού η Ρόδος, λοιπόν, ιδού και το επιτελικό κράτος. Εμπιστοσύνη και αποκέντρωση εξουσιών από το Μαξίμου είναι η λύση. Το «αποτύπωμα» του ανασχηματισμού που είπε χθες και ο Γιάννης Οικονόμου.
