Στο προηγούμενο άρθρο μας αποδείξαμε ότι η Τουρκία είχε σχέδιο εξόντωσης των Ελλήνων της Πόλης, της Ιμβρου και της Τενέδου από την επομένη της υπογραφής της Συνθήκης της Λωζάννης και αναφερθήκαμε στα σχετικά γεγονότα μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1940.
- Από τον Σάββα Καλεντερίδη
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1950 η κυβέρνηση Μεντερές άρχισε να επεξεργάζεται σχέδιο χειραγώγησης και οριοθέτησης της δράσης των Ελληνικών Κοινοτήτων της Πόλης. Ο ίδιος ο Μεντερές έδωσε εντολή στη διοίκηση του κράτους να εκδώσει μυστικά διατάγματα, υπό τον γενικό τίτλο «Γενικοί Κανονισμοί», για να εμποδίσει τις Ελληνικές Κοινότητες να διεκδικήσουν τις χαμένες περιουσίες τους από τον Φόρο Ευμάρειας (Βαρλίκ). Ενώ είναι σε ισχύ το σχέδιο για τον οικονομικό στραγγαλισμό των ελληνικών κοινοτήτων, που αποτελούσαν ταυτοχρόνως εστίες προστασίας του ελληνισμού της Πόλης, το τουρκικό κράτος άρπαξε την «ευκαιρία» που ζητούσε για να πέσει πάνω και να λεηλατήσει τις ελληνικές περιουσίες, με την εκδήλωση της πρόθεσης της κυβέρνησης Παπάγου να ανακινήσει το Κυπριακό σε επίπεδο ΟΗΕ, το 1954, ζητώντας την αυτοδιάθεση της Κύπρου.
Αυτό σήμανε συναγερμό στο Λονδίνο, το οποίο σκέφθηκε να εφαρμόσει την πολιτική που ξέρει πολύ καλά, του «διαίρει και βασίλευε». Η πολιτική της Αγγλίας ήταν η εξής: Για να αποτρέψει την απώλεια της Κύπρου, η οποία υπήρχαν πολλές πιθανότητες μετά την αυτοδιάθεση να ενωθεί με την Ελλάδα, σχεδίασε την εμπλοκή της Τουρκίας στο Κυπριακό. Έτσι, με την καθοδήγηση της Αγγλίας, η τουρκική διπλωματία, ο τουρκικός στρατός και το τουρκικό πολιτικό κατεστημένο άρχισαν να καταστρώνουν τα δικά τους εθνικά σχέδια για την Κύπρο. Σχέδια που δεν υπήρχαν μέχρι τότε.
Όμως, για να διεκδικήσουν την εφαρμογή αυτών των σχεδίων, έπρεπε να «ευαισθητοποιηθεί» η τουρκική κοινή γνώμη. Το τουρκικό κράτος, λοιπόν, και συγκεκριμένα η Υπηρεσία Πληροφοριών και η Διεύθυνση Ανορθόδοξου Πολέμου, τον Αύγουστο του 1954 ίδρυσε την οργάνωση Kıbrıs Türktür Derneği (Η Κύπρος Είναι Τουρκική), στην οποία συμμετείχαν διευθυντικά στελέχη των μεγαλύτερων εφημερίδων της Τουρκίας. Έτσι, σταδιακά άρχισε να αναδεικνύεται το Κυπριακό στις τουρκικές εφημερίδες, μετατρέποντάς το σε εθνικό θέμα, κάτι που μέχρι τότε δεν συνέβαινε. Την 1η Απριλίου 1955 έχουμε την ίδρυση της ΕΟΚΑ, για να ακολουθήσει κατά βήμα η ίδρυση της τουρκικής αντι-ΕΟΚΑ, της οργάνωσης ΤΜΤ, που ιδρύθηκε και χρηματοδοτήθηκε από τη Διεύθυνση Ανορθόδοξου Πολέμου, η οποία ήταν εξ ολοκλήρου χρηματοδοτούμενη από τις ΗΠΑ και την Αγγλία.
Όσο εντεινόταν ο αγώνας της ΕΟΚΑ εναντίον των Αγγλων στην Κύπρο τόσο αυξάνονταν τα ανθελληνικά δημοσιεύματα στον τουρκικό Τύπο. Αυτά τα δημοσιεύματα κατέστησαν σταδιακά «ετοιμοπόλεμη» την τουρκική κοινή γνώμη να «επιπέσει» με μανία εναντίον των Ελλήνων της Πόλης και των περιουσιών τους. Κι αυτό γιατί στα δημοσιεύματα αναφερόταν ότι οι Ελληνες της Πόλης και το Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι από τους χρηματοδότες της ΕΟΚΑ, κάτι που φυσικά είναι αναληθές. Απλώς, οι Αγγλοι έκαναν αντίδωρο τον Ελληνισμό της Πόλης στους Τούρκους για την πολύτιμη εμπλοκή τους στο Κυπριακό.
Στις 29 Αυγούστου 1955 συγκλήθηκε στο Λονδίνο η περίφημη Τριμερής Ελλάδος – Αγγλίας – Τουρκίας με γενικότερο θέμα την αντιμετώπιση στρατηγικών ζητημάτων στην ανατολική Μεσόγειο, δηλαδή το Κυπριακό. Πραγματικός στόχος της διάσκεψης ήταν η επιβολή λύσης τριπλής κυριαρχίας στην Κύπρο, με τη Βρετανία να διατηρεί την επικυριαρχία, ενώ Ελλάδα και Τουρκία θα διαδραμάτιζαν ένα ρόλο στη διοίκηση του νησιού – όχι όμως προς όφελος των Ελλήνων. Παράλληλα, άμεσος στόχος της Βρετανίας ήταν και η αποτροπή νέας προσφυγής της Ελλάδας στον ΟΗΕ για την Κύπρο, την οποία η Αθήνα προετοίμαζε. Στο μεταξύ, η Τουρκία, πιθανώς ενθαρρυμένη από την πρόσκληση για συμμετοχή στη διάσκεψη, υιοθέτησε μια ρητορική αδιαλλαξίας, ενώ τα δημοσιεύματα του τουρκικού Τύπου συντελούσαν στη δημιουργία κλίματος έντονα ανθελληνικού. Η Τριμερής Διάσκεψη, που ξεκίνησε τις 29 Αυγούστου, οδηγούνταν σε αδιέξοδο, μέχρι που τις 6 Σεπτεμβρίου και πριν λήξει η διάσκεψη έγινε αυτό που σχεδίασε το ίδιο το Λονδίνο, σε συνεργασία με την Αγκυρα.
Τα μεσάνυχτα της 5ης προς 6η Σεπτεμβρίου εξερράγη βόμβα μικρής ισχύος στον κήπο του τουρκικού προξενείου, η οποία προκάλεσε μικρές μόνο ζημιές σε υαλοπίνακες, στην παρακείμενη υποτιθέμενη «οικία του Κεμάλ». Η βόμβα, όπως ομολογούν πλέον οι ίδιοι οι Τούρκοι, μεταφέρθηκε από την Τουρκία από Τούρκο πράκτορα (Ελληνας υπήκοος από την Κομοτηνή) και τοποθετήθηκε από τον Τούρκο κλητήρα του προξενείου.
Στις 4.00 το απόγευμα η τουρκική εφημερίδα «İstanbul Ekspres» κυκλοφόρησε σε έκτακτη έκδοση και δημοσίευσε παραποιημένες ειδήσεις, ώστε να δίδεται η εντύπωση ότι στο σπίτι του «πατέρα των Τούρκων» είχε σημειωθεί τεράστια έκρηξη από βόμβα που είχαν τοποθετήσει οι Ελληνες. Το γεγονός αυτό έδωσε το έναυσμα για την έναρξη των πρωτοφανούς αγριότητας οργανωμένων ανθελληνικών ταραχών στην Κωνσταντινούπολη.
Υπάρχουν τουρκικά δημοσιεύματα που λένε ότι οι τουρκικές μυστικές υπηρεσίες είχαν σημαδέψει με μπογιά τα ελληνικά σπίτια, καταστήματα, βιομηχανίες, βιοτεχνίες, εκκλησίες, ακόμα και νεκροταφεία, για να ξέρουν οι παρακρατικοί αλλά και ο όχλος πού θα χτυπήσουν. Σύμφωνα με τα ίδια δημοσιεύματα, την προηγουμένη των γεγονότων με κρατικά φορτηγά, με σιδηροδρόμους, ταξί, λεωφορεία και πλοία είχαν μεταφερθεί παρακρατικοί, τους οποίους το κράτος εφοδίασε με ρόπαλα, αξίνες, λοστούς, βενζίνη, δυναμίτιδα, ενώ δόθηκε τροφή και κατάλυμα για μία ή δύο ημέρες στους επίδοξους ταραχοποιούς που περίμεναν το σύνθημα της επίθεσης. Μόλις δόθηκε το σύνθημα, ο μαινόμενος τουρκικός όχλος ξεχύθηκε στους δρόμους της Πόλης και άρχισε να λεηλατεί καθετί το ελληνικό. Και, όπως προαναφέραμε, οι «αγανακτισμένοι» Τούρκοι πολίτες δεν έδρασαν αυθόρμητα. Το σχέδιο είχε σχεδιαστεί προσεκτικότατα και με απόλυτη μυστικότητα. Είχαν καταρτιστεί οι κατάλογοι των στόχων σε κάθε συνοικία και σημαδεύτηκαν την κατάλληλη στιγμή τα ελληνικά κτίρια. Επίσης, εκπαιδεύτηκαν οι αστυνομικοί και οι στρατιώτες που θα λάμβαναν μέρος στη λεηλασία με πολιτικά και θα κατηύθυναν το πλήθος.
Οι πρώτες συγκεντρώσεις και ομιλίες ξεκίνησαν κατά τις 4.30 το απόγευμα, ενώ οι πρώτες ταραχές πρέπει να άρχισαν γύρω στις 5.30. Επιθέσεις εναντίον των Ελλήνων και των περιουσιών τους έλαβαν χώρα και στην ευρωπαϊκή και στην ασιατική πλευρά της Κωνσταντινουπόλεως, αλλά και στις νήσους Χάλκη και Πρίγκηπο από Τούρκους που μεταφέρθηκαν εκεί με πλοιάρια. Με στρατιωτική πειθαρχία κινούμενος ο τουρκικός όχλος, ο οποίος ανερχόταν σε δεκάδες χιλιάδες άτομα, κινήθηκε κατά παντός ελληνικού στοιχείου. Η λεηλασία των ελληνικών περιουσιών κράτησε εννέα ώρες, μέχρι που κηρύχθηκε στρατιωτικός νόμος.
Σε αυτό το διάστημα καταστράφηκαν ολοσχερώς 1.004 σπίτια, ενώ άλλα περίπου 2.500 υπέστησαν εκτεταμένες ζημιές. Καταστράφηκαν επίσης 4.348 καταστήματα, 27 φαρμακεία, 26 σχολεία, 5 πολιτιστικοί σύλλογοι, οι εγκαταστάσεις 3 εφημερίδων, 12 ξενοδοχεία, 11 κλινικές, 21 εργοστάσια, 110 ζαχαροπλαστεία και εστιατόρια, 73 εκκλησίες, ενώ συλήθηκαν πάρα πολλοί τάφοι σε δύο κοιμητήρια, καθώς και οι τάφοι των πατριαρχών στη Μονή Βαλουκλή. Επίθεση δέχτηκαν επίσης ένας μικρός αριθμός αρμενικών και εβραϊκών περιουσιών, ορισμένες αρμενικές εκκλησίες και μια εβραϊκή συναγωγή. Τουλάχιστον 30 Ελληνες σκοτώθηκαν και εκατοντάδες άλλοι κακοποιήθηκαν βάναυσα. Σε περίπου 2.000 υπολογίζονται από τους κύκλους της ομογένειας οι βιασμοί, αν και επισήμως καταγγέλθηκαν μόνο 200. Ιδιαίτερο μίσος έδειξαν κατά των ιερωμένων, αφού πολλοί από αυτούς ξυλοκοπήθηκαν αγριότατα, και άλλοι γυμνώθηκαν και διαπομπεύθηκαν, εξαναγκαζόμενοι να φωνάζουν «Η Κύπρος είναι τουρκική». Οι υλικές ζημιές που προκλήθηκαν ανέρχονται στο ποσό των 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων.
Και όλα αυτά έγιναν χωρίς να υπάρχει ο φόβος από την τουρκική πλευρά ότι θα υποστεί τις συνέπειες των πράξεών της από την αντίδραση του ελληνικού κράτους. Μια αντίδραση που δεν ήλθε ποτέ, γιατί -εκτός των άλλων- οι… σύμμαχοι δεν ήθελαν να διαταραχθεί η τάξη στη ΝΑ πτέρυγα του ΝΑΤΟ. Έτσι εξοντώθηκε ο Ελληνισμός της Πόλης, χωρίς να κουνηθεί η Αθήνα, κάτω από τη μύτη της Αγγλίας και των ΗΠΑ. Έκτοτε το σχέδιο συνεχίστηκε και συνεχίζεται μέχρι και σήμερα, μέχρι να ξεριζωθεί και ο τελευταίος Κωνσταντινουπολίτης, όπως θα δούμε σε επόμενο άρθρο μας.
