Δεν προσέθεσε κάτι ιδιαίτερο στο ΠΑΣΟΚ η τηλεμαχία των υποψήφιων αρχηγών στο στούντιο της ΕΡΤ το βράδυ της Δευτέρας. Αν ήθελε να της βάλει κάποιος προκαταβολικά μια ταμπέλα, αυτή θα ήταν… «Χαμηλές Πτήσεις, Υψηλή Μετριότης».
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
Το σύνολο δεν δικαίωσε ως εικόνα τις προβλέψεις των δημοσκοπήσεων ότι το κόμμα αυτό ατενίζει με αισιοδοξία το διψήφιο ποσοστό. Ουδείς εκ των συμμετεχόντων, ασχέτως διακηρύξεων, δεν έδειξε πως έχει το μέταλλο να κάνει ξανά το ΠΑΣΟΚ την κυρίαρχη πολιτική δύναμη της δεκαετίας του 1990 και του 2000, που εμείς οι παλαιότεροι γνωρίσαμε ως πυλώνα του δικομματισμού. Η πολιτική χρειάζεται φλόγα και γωνίες. Όχι μόνο ευγένεια. Η πολιτική χρειάζεται ρήξεις. Όχι μόνο τακτικισμούς εν όψει δεύτερου γύρου. Η πολιτική χρειάζεται να κάνεις τα χιλιάδες μικρά όνειρα των πολλών ένα μεγάλο στο οποίο να χωράνε όλα. Όχι μόνο συμβιβασμούς, «σεις» και «σας». Η πολιτική απαιτείται να μιλά για την καρδιά των προβλημάτων των πολιτών. Όχι να είναι αυτοαναφορική.
Με εξαίρεση δύο πρόσωπα-έκπληξη, θα εξηγήσω αναλυτικώς τους δύο Παύλους, τον Παύλο Γερουλάνο και τον Παύλο Χρηστίδη, ουδείς των λοιπών, κυρίως οι φερόμενοι ως βασικοί διεκδικητές της αρχηγίας Νίκος Ανδρουλάκης και Ανδρέας Λοβέρδος κατάφεραν να μπουν στην καρδιά των προβλημάτων. Ό,τι και να λένε οι υποψήφιοι αρχηγοί του (του ΓΑΠ περιλαμβανομένου), η τηλεμαχία έδειξε ότι καταρχάς το ΠΑΣΟΚ έχει μέλλον ως συμπληρωματική δύναμη του πολιτικού συστήματος. Όχι ως βασικός μέτοχος του δικομματισμού. Εκτός αν η Ν.Δ. το αναστήσει με τα λάθη της. Υπό αυτήν την έννοια, δικαιώνεται η απόφαση του έμπειρου Γιώργου Παπανδρέου να απόσχει από την τηλεμαχία. Θα μίκραινε κι άλλο αν πήγαινε. Άλλωστε ήρκεσε μιάμιση ώρα συζήτησης για να γίνει κατανοητό και στον τελευταίο Ελληνα ότι άξων περιστροφής σε αυτό το κόμμα ήταν, είναι και θα είναι οι Παπανδρέου. Οπως στη Ν.Δ. οι Καραμανλήδες. Τα «τζάκια» του Καλεντζίου και της Πρώτης Σερρών.
Το φάντασμα του Ανδρέα Παπανδρέου και η θητεία του Γιώργου Παπανδρέου ήταν ο άξων γύρω από τον οποίο περιεστράφη η τηλεμαχία. Οι Παπανδρέου ακόμη και στα χειρότερά τους παραμένουν -όπως απεδείχθη- ο άξων περιστροφής αυτού του κόμματος. Οι δε αμφισβητίες τους, Λοβέρδος κυρίως και δευτερευόντως Ανδρουλάκης, δεν είχαν το φως για να νικήσουν έναν απόντα από τους Παπανδρέου. Με συνέπεια να αναδειχθούν σε έκπληξη της τηλεμαχίας και σε νικητές αυτής οι… παπανδρεϊκοί Γερουλάνος και Χρηστίδης. Με όρους κοινωνίας. Με όρους ΠΑΣΟΚ ίσως να κέρδισε και ο Ανδρουλάκης, ο οποίος είναι χαρακτηριστικό επαρχιακό δείγμα του homo pasokus της δεκαετίας του 1980. Με όρους κοινωνίας, όμως, μακράν οι Παύλοι. Κέρδισαν καταρχάς με το «καλημέρα» στην παρουσίαση. Είχαν φως και κυρίως καθαρά βλέμματα. Τα μάτια της εξουσίας και τα μάτια της αμφισβήτησης είναι σχετικά εύκολο να τα διακρίνεις. Τα μάτια της εξουσίας, όπως του Ανδρέα Λοβέρδου, του Χάρη Καστανίδη, εν τίνι μέτρω, και του ευρωβουλευτή Νίκου Ανδρουλάκη, μοιάζουν κουρασμένα. Τους λείπει η σπίθα. Καμιά φορά είναι και χορτασμένα από εμπειρίες. Τα μάτια εκείνων που δεν έχουν ασκήσει εξουσία επίσης φαίνονται. Οι δύο Παύλοι κέρδισαν λοιπόν από την αρχή γιατί είχαν φως και καθαρή ματιά.
Αλλά επειδή αυτό είναι κάτι καθαρά υποκειμενικό, το σημαντικότερο που ανέδειξε στη δική μου αντίληψη των πραγμάτων νικητές της τηλεμαχίας με όρους κοινωνίας τους Γερουλάνο και Χρηστίδη ήταν η φρεσκάδα των διατυπώσεών τους και η επικέντρωσή τους στα πραγματικά προβλήματα του τόπου, για τα οποία κανείς δεν μιλά με ενσυναίσθηση. Ο Χρηστίδης, που έμοιαζε με τον Τσίπρα του 2008, περιέγραψε μέσα σε δέκα δευτερόλεπτα το Δημογραφικό. «Ούτε μία γέννηση σε 17 χωριά στο Τρίγωνο του Εβρου εδώ και έναν χρόνο!» σημείωσε με απογοήτευση, αναφερόμενος στην ερημοποίηση της υπαίθρου και τον αφελληνισμό. Κάτι που έθιξε όχι με τον ίδιο συναισθηματισμό και ο κάποτε φίλος Ανδρέας Λοβέρδος.
Ο Χρηστίδης μίλησε επίσης με εξαιρετική απλότητα για τη γυναίκα που προσλαμβάνεται υπό τον όρο ότι δεν θα μείνει έγκυος και για τον εργαζόμενο που αμείβεται με 3,5 ευρώ την ώρα. «Κάτι δεν πάει καλά στον τόπο!» παρατήρησε. Ενώ σε άλλο σημείο «κάρφωσε» κάποιον συνυποψήφιό του με τη φράση «η σοσιαλδημοκρατία δεν ζυμώνεται με αναμμένα πούρα στο τζάκι». Εξαιρετικός και στο επιχείρημα για το ενδεχόμενο να ψηφίσουν νεοδημοκράτες για αρχηγό του ΠΑΣΟΚ. «Τι νόημα έχει να ψηφίσει στις εκλογές μας ο πρώην υπουργός της Ν.Δ. Θανάσης Γιαννόπουλος, όταν στις εθνικές εκλογές θα ψηφίσει και πάλι Δεξιά;» διερωτήθηκε. Υπήρξε, τέλος, πολύ ειλικρινής με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αποκαλύπτοντας ότι χωρίς αυτά δεν θα ήταν υποψήφιος. «Η δημοκρατία είναι σαν τον έρωτα, πρέπει να έχει διάρκεια» παρατήρησε, για να υπογραμμίσει τη σημασία τους. Στην πραγματικότητα ο νεαρός βέβαιος αυριανός βουλευτής (τον οποίο γνώρισα προ πενταετίας έξω από το γραφείο του Αντώνη Λιβάνη, ο οποίος ευλόγησε την εμπλοκή του στην πολιτική σκηνή) ήταν ο Ανδρουλάκης στη θέση του Ανδρουλάκη. Έτσι έπρεπε να μιλήσει ο Νίκος. Αλλά έτσι μίλησε ο Παύλος. Εκπληξη ήταν επίσης ο ώριμος Παύλος Γερουλάνος.
Δεν θα περίμενε κανείς από έναν εύπορο γόνο φιλοβασιλικής οικογένειας, ο οποίος το 2004, ως σύμβουλος του Γιώργου Παπανδρέου, καθόταν οκλαδόν στο πάτωμα του τηλεοπτικού σταθμού Alter για να εξηγεί με αμερικανιές την υποψηφιότητα του φίλου του, ότι θα μεταμορφωνόταν 17 χρόνια μετά σε έναν αξιόπιστο αμφισβητία του συστήματος. Αν ο Χρηστίδης κέρδισε τη μάχη των εντυπώσεων, ο Γερουλάνος κέρδισε τη μάχη της ουσίας. Και τούτο διότι -με την επικουρία του ασυμβίβαστου Χάρη Καστανίδη που χρόνια γνωρίζω και πολύ εκτιμώ- μίλησε ευθέως (όχι αναλυτικά, αλλά μίλησε) για το πρόβλημα δημοκρατίας που αντιμετωπίζει η Ελλάς. Για τα διαπλεκόμενα συμφέροντα.
Ο Παύλος Γερουλάνος το περιέγραψε εξαιρετικά απλά για να το καταλάβει και ο τελευταίος: Οπου υπάρχει συγκέντρωση εξουσίας, εκεί συγκεντρώνεται και ο πλούτος. Ο Καστανίδης (ο οποίος στην αρχή ήταν βαρύς αλλά μετά λύθηκε κάπως) ήταν πιο συγκεκριμένος: Μίλησε ξεκάθαρα για «σκάνδαλο» Novartis, με τον παρακείμενο Λοβέρδο να σιωπά, και θύμισε ότι ο ίδιος παραιτήθηκε από την κυβέρνηση Σημίτη όταν εκείνη υπαναχώρησε σε νομοσχέδιο που κατήρτισε ως υπουργός Μεταφορών για την ίδρυση ανεξάρτητης Αρχής ανάθεσης των δημοσίων έργων. Αφησα τελευταίους τους δύο διεκδικητές: Ο Ανδρέας Λοβέρδος παριστάνει τον παπανδρεϊκό ενώ δεν είναι. Παιδί του Κώστα Σημίτη και του Ευάγγελου Βενιζέλου είναι. Δεν ήταν κακός. Αλλά κατά βάση πρόβαλλε το πρότυπο ενός συντηρητικού πολιτικού, ο οποίος είναι κατά της Συμφωνίας των Πρεσπών, δηλώνει «πατριώτης», τάσσεται κατά της αυστηροποίησης των ποινών του Ποινικού Κώδικα, δεν άφησε ούτε μία προσωπική αιχμή κατά του Κυριάκου Μητσοτάκη και διακηρύσσει την αντιπάθειά του προς τον Αλέξη Τσίπρα. Πλέον αυτών χαρακτήρισε εμμέσως τον Γιώργο Παπανδρέου «νεόγερο» (ελαφρώς ρατσιστικό για ένα κόμμα με μεγάλο μέσο όρο ηλικίας ψηφοφόρων) και δεν τόλμησε να τον καταγγείλει ονομαστικά για τη Συμφωνία των Πρεσπών.
Με όσα είπε ο κύριος Λοβέρδος, αν δεν είχε τις γνωστές εκκρεμότητες, θα μπορούσε -θεωρητικώς ομιλώ- να ενταχθεί απευθείας στη Ν.Δ. του Αδωνη Γεωργιάδη. Ο Νίκος Ανδρουλάκης ήταν ακόμη μία φορά σφιγμένος – όπως είχα επισημάνει προ καιρού σε σημείωμά μου για τον ίδιο, όταν ακόμη ζούσε η Φώφη Γεννηματά. Προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ παπανδρεϊκών και εκσυγχρονιστών, αλλά με δυσκολία κρύβει την αντιδεξιά πολιτική του ταυτότητα.
Τάχθηκε μεν υπέρ του προοδευτικού Κέντρου και υπέρ ενός «Νέου Ελσίνκι», από τη μία, αλλά, από την άλλη, κατηγόρησε προσωπικώς τον κύριο Μητσοτάκη ότι εκπροσωπεί τους λίγους. Δεν παρέλειψε δε να εκφράσει τον θαυμασμό του για την «προοδευτική Αριστερά του ΕΑΜ», εξαιρώντας τη σημερινή ηγεσία της για προφανείς λόγους. Στις τοποθετήσεις του διέκρινα υπολανθάνοντα αντιμητσοτακισμό, καλώς κρυπτόμενο. Γέλασε σαν μικρό παιδί όταν ο μεγαλύτερος Καστανίδης τον επαίνεσε για τη «λιγνιτική» ερώτηση που του υπέβαλε, ενώ απάντησε ικανοποιητικά στην ερώτηση για την απουσία του από τη Βουλή.
Θύμισε τα παραδείγματα των σοσιαλιστών Κόστα και Σάντσεθ που εξελέγησαν πρωθυπουργοί χωρίς να είναι βουλευτές (αυτά μόνο στον Νότο της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και της Ελλάδος γίνονται!). Στην πραγματικότητα όμως -τελική αποτίμησις- και ο Λοβέρδος και ο Ανδρουλάκης έχασαν την ευκαιρία να εκπέμψουν ηγετικότητα -αν την έχουν- προ κενής εστίας. Με τον Παπανδρέου απόντα. Με συνέπεια τα παπανδρεϊκά αουτσάιντερ Γερουλάνος – Χρηστίδης και επικουρικώς ο Καστανίδης να νικήσουν τα… φαβορί, ίνα αποδειχθεί ότι ξέρει άριστα ο δήθεν «χαοτικός» ΓΑΠ να στρώνει το παιχνίδι.
Επιμύθιον: Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής συνήθιζε να λέει ότι «αρχηγός δεν γίνεται αυτός που λέει ότι θα γίνει αρχηγός, αλλά αυτός που οι άλλοι λένε ότι θα γίνει αρχηγός». Με όρους κοινωνίας, οι άλλοι μας είπαν προχθές -δείτε και τις αυξομειώσεις στις τηλεθεάσεις όταν μιλούσε κάθε υποψήφιος- ποιος δεν θα γίνει αρχηγός. Ποιος θα γίνει αρχηγός θα μας το πει όμως η βάση του ΠΑΣΟΚ. Εμείς οι απέξω δεν γνωρίζουμε! Απλώς καταγράφουμε τα ημερομήνια.
