Η αποκάλυψη (από τον Σωτ. Σιδέρη στο omegapress.gr) του non paper των ΗΠΑ για τον τερματισμό υποστήριξης στο σχέδιο του αγωγού EastMed φωτογραφίζει μία μεγάλη στρατηγική ήττα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής.
- Από τον
Αλέξανδρο Τάρκα*
Γιατί μπορεί μεν το έργο να ήταν ανεδαφικό, λόγω του αβάστακτου οικονομικού κόστους και των ανυπέρβλητων τεχνικών δυσκολιών σε μια τεράστια υποθαλάσσια έκταση, αλλά ο EastMed ήταν ένα από τα ελάχιστα θέματα διακομματικής ταύτισης απόψεων στην Αθήνα. Πέρα από τον αμερικανικό αιφνιδιασμό, χρήσιμο είναι να αξιολογηθούν και ορισμένες άγνωστες πτυχές που εξηγούν πώς και γιατί η χώρα βρέθηκε ενώπιον εκπλήξεως. Επί της ουσίας, κατέρρευσε το αφήγημα όλων των ελληνικών κυβερνήσεων, από το 2013 έως σήμερα, για την κατάκτηση ηγεμονικής θέσης στο ενεργειακό παίγνιο από την περιοχή της Κύπρου και του Ισραήλ μέχρι τα Βαλκάνια και την Ιταλία.
Η πρώτη πτυχή, που θα ήταν χρήσιμο να διερευνηθεί, είναι η στάση της ηγεσίας και των γενικών διευθύνσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Τον Απρίλιο του 2019, η Κομισιόν έκανε ένα μεγάλο βήμα, εντάσσοντας τον EastMed στα Σχέδια Κοινού Ενδιαφέροντος (PCI) και εγκρίνοντας χρηματοδότηση 34.500.000 ευρώ για τις τεχνικές μελέτες. Όμως αρκετές πηγές βεβαιώνουν ότι από το καλοκαίρι του 2020 οι Βρυξέλλες αφενός ολιγώρησαν ως προς άλλες αναγκαίες κινήσεις και αφετέρου ταυτίστηκαν με την άποψη της Ουάσινγκτον ότι ένα τόσο αμφίβολο έργο δεν αξίζει το κόστος διακινδύνευσης έντασης ή και πολεμικών εμπλοκών μεταξύ Ελλάδας – Τουρκίας και Κύπρου – Τουρκίας. Είναι βάσιμες οι πληροφορίες ότι η Κομισιόν λίγο πολύ προσδοκούσε το αμερικανικό non paper, ώστε να απεμπλακεί από την αντιπαράθεση για τους υδρογονάνθρακες στην ανατολική Μεσόγειο και τις αξιώσεις για την επιβολή κυρώσεων στην Άγκυρα.
Δεύτερη αφανής πτυχή είναι η αντίδραση των ΗΠΑ έναντι της συνεργασίας Ελλάδας – Γαλλίας και της γενικότερης ανάμειξης του Παρισιού στις υποθέσεις της Μεσογείου. Αρκετοί συνωμοσιολόγοι στην Αθήνα έκαναν λόγο, τον Σεπτέμβριο του 2021, για -υποτιθέμενη- παρασκηνιακή συναίνεση ή ανοχή της Ουάσινγκτον έναντι της ελληνογαλλικής Συμφωνίας Στρατηγικής Σχέσης και της προμήθειας των φρεγατών Belharra ως αντάλλαγμα κατευνασμού της οργής του προέδρου Εμ. Μακρόν για τη συμφωνία AUKUS. Ακόμα και αν υπήρχε ελάχιστο ψήγμα αλήθειας σε αυτή τη θεωρία, το non paper την καταρρίπτει απόλυτα. Γιατί μεγάλο μέρος του αμερικανικού εγγράφου αφιερώνεται στο γνωστό ερευνητικό σκάφος «Nautical Geo», που είχε μισθωθεί από την κοινοπραξία του EastMed.
Επιπλέον του γεγονότος ότι το συγκεκριμένο πλοίο είναι γαλλικών συμφερόντων, το Παρίσι είχε υποστηρίξει τις έρευνές του νοτιοανατολικά της Κρήτης και νοτιοδυτικά της Κύπρου ως μέσο περιορισμού των επεκτατικών σχεδίων και ενεργειών της Τουρκίας. Στη διάρκεια διπλωματικών επαφών, η γαλλική πλευρά εκτιμούσε ότι η παρενόχληση του «Nautical Geo» από το τουρκικό πολεμικό ναυτικό αποκάλυπτε τη βούληση της Άγκυρας για περικύκλωση της Ελλάδας και της Κύπρου, εδραίωση του τουρκολιβυκού μνημονίου και εξοβελισμό των ευρωπαϊκών ενεργειακών ομίλων.
Παράλληλα, έγκυρες πηγές κάνουν λόγο για διαβουλεύσεις μεταξύ του κ. Μακρόν και της τότε καγκελαρίου Ανγκ. Μέρκελ που κατέληξαν στην (από σπάνια ως πρωτοφανή) εκτίμηση του Βερολίνου ότι οι τουρκικές κινήσεις κατά του «Nautical Geo» έπρεπε να τερματιστούν άμεσα. Η αμερικανική «απάντηση», μέσω του non paper, στην ελληνογαλλική συνεργασία είναι επί λέξει: «Tα γεγονότα των τελευταίων μηνών με το “Nautical Geo” αποδεικνύουν ότι το έργο (του EastMed) έχει την πραγματική δυνατότητα να οδηγήσει σε αύξηση των εντάσεων, η οποία δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντα των χωρών της περιοχής». Αφού το non paper -αυτονόητα- καταδικάζει τις τουρκικές ενέργειες παρενόχλησης, προσθέτει ότι «ωστόσο είναι δύσκολο να γίνει η υπόθεση ότι η ερευνητική εργασία του “Nautical Geo” ήταν αναγκαία, όταν οι κυβερνήσεις (των χωρών) της περιοχής δείχνουν να κατανοούν ότι το σχέδιο αυτού του αγωγού δεν είναι οικονομικά βιώσιμο».
Η τρίτη αθέατη πτυχή του non paper αφορά την προαναφερθείσα φράση περί κατανόησης από τις κυβερνήσεις της περιοχής. Ασφαλώς, θα ήταν αδιανόητο να υποστηρίξει κανείς ότι η ελληνική κυβέρνηση συμμερίστηκε επισήμως τις εκτιμήσεις περί μη βιωσιμότητας ή ανάγκης εγκατάλειψης του EastMed. Δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να οδηγεί σε τέτοιο συμπέρασμα. Ωστόσο, οι ΗΠΑ και άλλες χώρες σίγουρα αξιολόγησαν, σαν δεύτερες σκέψεις της κυβέρνησης, ορισμένες περίεργες αναφορές μελών της. Ειδικά σε ιδιωτικές συζητήσεις με ξένους αξιωματούχους ακούγονταν ελληνικές απόψεις ότι η εκμετάλλευση υδρογονανθράκων αποτελεί αντίληψη του παρελθόντος και ότι η μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας καθιστά ανούσια την αντιπαράθεση με την Τουρκία για τα υποθαλάσσια κοιτάσματα φυσικού αερίου. Πρόκειται για ακατανόητες μελλοντολογικές θεωρίες που προφανέστατα εκμεταλλεύτηκε, σε παρόντα χρόνο, ο Τούρκος πρόεδρος Ρ.Τ. Ερντογάν για την εξασφάλιση μίας νίκης μέσω Ουάσινγκτον.
* Εκδότης του περιοδικού «Άμυνα & Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη ΝΑ Ευρώπη
