Όσο κι αν μας βολεύει να το ξεχνάμε, η κρίση στην Ουκρανία δεν είναι καθόλου άσχετη με τη διχαστική και έξωθεν επιβληθείσα πρωτοβουλία του Πατριάρχη Βαρθολομαίου να αναγνωρίσει το Αυτοκέφαλο της Ουκρανικής Εκκλησίας, συντείνοντας στην αποξένωση του πολυπληθούς ρωσικού στοιχείου από τις θρησκευτικές δομές της χώρας αυτής.
- Από τον Γιώργο Χαρβαλιά
Η απόφαση αυτή του Πατριάρχη, που αντιμετωπίστηκε με σοβαρή επιφύλαξη ακόμη και από τις πιο νηφάλιες -πλην, όμως, εμβληματικές- μορφές της Ορθοδοξίας, όπως ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος, λειτούργησε βλαπτικά και για τα συμφέροντα της πολυπληθούς ελληνικής κοινότητας, που ταυτίζεται πολύ περισσότερο συναισθηματικά με το ρωσικό στοιχείο, αφού έχει ως μητρόπολη εθνικής αναφοράς τη Μόσχα, όχι το Κίεβο.
Η σημερινή Ουκρανία, εξάλλου, που προβάλλεται ως αγαπημένο pet των Γερμανών, των Αμερικανών και των ακολούθων τους, αποτελεί ένα πολύ περίεργο μείγμα. Διαθέτει μια πολύ σημαντική παρουσία φιλοναζιστών, που αναπολούν τις «ένδοξες» μέρες της συνεργασίας με τα Ες Ες, μια μεγάλη θρησκευτική μερίδα ουνιτών (περίπου το 10% του πληθυσμού), που λογοδοτεί στο Βατικανό, και μια μειονότητα μουσουλμάνων Τατάρων, που διατηρούν προνομιακή σχέση με την Τουρκία. Εξακολουθεί όμως να αποτελεί «μπαξέ» του ευρύτερου ρωσικού αυλόγυρου, και ο Πούτιν έχει διαμηνύσει ότι δεν θα αφήσει αυτό το καθεστώς να αλλάξει με την υπαγωγή της στο ΝΑΤΟ. Για αυτό, άλλωστε, γίνεται και όλη η φασαρία.
Στα επιμέρους του ορθόδοξου δόγματος, δεν είμαι ειδικός, το ομολογώ. Αλλά, υπό το ευρύτερο πρίσμα προάσπισης της παγκόσμιας ειρήνης και βεβαίως των συμφερόντων της ομογένειας στην περιοχή, ο Πατριάρχης όφειλε να έχει αφήσει το ορθόδοξο ποίμνιο στην καθοδήγηση της Ρωσικής Εκκλησίας. Και όχι να συμβάλει σε διχαστικές πρακτικές, που ενισχύουν την απομόνωση του ρωσικού πληθυσμού (και, κατ’ επέκταση, της ελληνικής κοινότητας), επειδή κάποιοι, στην άλλη ακτή του Ατλαντικού, του συνέστησαν να μπει «στο μάτι» της Μόσχας.
Στο σημείο αυτό, λοιπόν, αρχίζω να διερωτώμαι αν ο Βαρθολομαίος έχει επίγνωση της ιστορικής του αποστολής. Προσοχή: Όχι του θρησκευτικού του ρόλου, που δεν αμφισβητείται, αλλά της ιδιαίτερης αποστολής του ως Αρχιεπισκόπου Κωσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης και Οικουμενικού Πατριάρχη.
Φοβούμαι πως, αν είχε έστω στοιχειώδη επίγνωση αυτής της αποστολής, θα είχε σπεύσει πρώτος να αντιδράσει δυναμικά στη βεβήλωση της Αγίας Σοφίας και πρόσφατα της ιστορικής Μονής της Παναγίας Σουμελά. Όχι με χλιαρές επιστολές, που γράφονται για τα μάτια του κόσμου, αλλά με καθιστική διαμαρτυρία έξω από το γραφείο του Ερντογάν.
Ενας άλλος Πατριάρχης θα είχε κινήσει γη και ουρανό για να καταγγείλει διεθνώς τις τουρκικές ασχήμιες εις βάρος όχι της Ελλάδας, αλλά της παγκόσμιας Ορθοδοξίας. Αντ’ αυτού, ο παναγιότατος περιορίζεται σε παρακλητικές ανακοινώσεις, προσβλέποντας στη… μεγαθυμία του πολυχρονεμένου εφέντη. Την ίδια ώρα αγωνίζεται με ζέση για την προστασία του…αργυροπελεκάνου και της μεσογειακής φώκιας, για την αποτροπή της κλιματικής αλλαγής, πιθανόν και για τη διάδοση της «πράσινης» ηλεκτροκίνησης. Καλό είναι κι αυτό, αλλά άσχετο με τη βασική αποστολή του, που είναι η έμπρακτη προάσπιση της Ορθοδοξίας από κάθε είδους επιβουλή. Φοβικότητα και «χαμηλοί τόνοι» δεν νοούνται, όταν μαγαρίζονται μνημεία της θρησκείας και του Γένους με ανεκτίμητο ιστορικό συμβολισμό. Τελεία και παύλα!
«Μα, δεν μπορεί να μιλήσει» γιατί θα τον…πάρει σηκωτό ο Ερντογάν, λένε κάποιοι. Ε, ας τον πάρει! Κι ας τον βάλει σε κατ’ οίκον περιορισμό. Ας φανεί, επιτέλους, ο Βαρθολομαίος διωκόμενος. Ας ταλαιπωρηθεί εν ανάγκη, επειδή βρήκε το θάρρος να μιλήσει. Μεγαλύτερη υπηρεσία στην Ορθοδοξία, που αργοσβήνει, δεν θα μπορούσε να προσφέρει. Ανάλογη με αυτήν που κάποιοι άλλοι λαμπροί ιεράρχες προσέφεραν στο παρελθόν, θυσιάζοντας ακόμη και τη ζωή τους.
Οι καιροί, άλλωστε, έχουν αλλάξει. Έτσι και αγγίξει μία τρίχα του Πατριάρχη η Τουρκία, είναι βέβαιο ότι θα προκληθεί τέτοια διεθνής κατακραυγή, που ούτε ο αλαζονικός «σουλτάνος» δεν θα μπορέσει να αγνοήσει. Εδώ για καλλιτέχνες και για δημοσιογράφους γίνεται κακός χαμός στα ξένα μέσα ενημέρωσης. Υπάρχει κάποιος που πιστεύει ότι θα τολμήσει να ρίξει ολόκληρο Πατριάρχη, θρησκευτικό ηγέτη 250.000.000 ορθόδοξων πιστών, στη φυλακή;
Το ερώτημα λοιπόν, που ξανάρχεται στο τραπέζι είναι αν ο Βαρθολομαίος επιθυμεί να ασκήσει τα καθήκοντά του παίρνοντας και προσωπικό ρίσκο ή προτιμά να ζει ασφαλής στη σκιά του τουρκικού κράτους. Δεν του ζήτησε κανείς να παλέψει για τα ιερά και τα όσια του ελληνικού έθνους, όπως θα έκαναν ο Γρηγόριος ο 5ος , ο Χρυσόστομος Σμύρνης, ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός, ακόμη και ο αείμνηστος Χριστόδουλος. Δεν είναι Ελληνας υπήκοος, το καταλαβαίνουμε. Αλλά την Ορθοδοξία οφείλει να την προστατέψει. Και όχι να τη διχάζει.
Δυστυχώς, τα καθεστωτικά μέσα ενημέρωσης, τα ίδια που καθημερινά βυσσοδομούν κατά της Εκκλησίας, χλευάζοντας τη θρησκεία μας, έχουν τον Πατριάρχη στο απόλυτο απυρόβλητο. Φταίει και το γεγονός ότι μοιράζει τίτλους, παράσημα και οφίτσια σε εκλεκτά μέλη της ελληνικής ολιγαρχίας. Αλλά το ζήτημα -ξαναλέω- είναι πόσο εξυπηρετεί τα συμφέροντα της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού η εικόνα του αιχμάλωτου, «βωβού» Πατριάρχη, που βρίσκει τη φωνή του μόνο για να πει «Σκασίλα μου για τους Ρώσους!».
Είναι ομολογουμένως τεράστιος ο συμβολισμός της Κωνσταντινούπολης ως ιστορικού κέντρου μιας μεγάλης Ελλάδας, αλλά, από τη στιγμή που ο Πατριάρχης συμπεριφέρεται ως απλός εντεταλμένος του τουρκικού κράτους και δεν υπάρχει κανένας ορίζοντας αξιοπρεπούς διαδοχής του, θα πρέπει να ξανασκεφτούμε αν ωφελεί η παραμονή του Πατριαρχείου εκεί. Μια ηρωική έξοδος προς την ιστορική μητέρα πατρίδα είναι ίσως προτιμότερη από τον σταδιακό εκφυλισμό ενός θεσμού, ο οποίος αδυνατεί να σταθεί στο ύψος της αποστολής του, αναλώνεται σε ανούσιες θρησκευτικές ίντριγκες, ετεροπροσδιορίζεται και εν τέλει λειτουργεί υπό την πίεση του ωμού τουρκικού εκβιασμού.
