Εκ πρώτης όψεως ήταν πολύ έξυπνη η τοποθέτηση του πρωθυπουργού κυρίου Μητσοτάκη στην κομματική εκδήλωση της Νέας Δημοκρατίας στο Χαλάνδρι, όταν τέθηκε το επίκαιρο θέμα των ιδεολογιών.
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
Αν και η επίσημη θέση του κόμματος είναι ότι υιοθετεί τον κοινωνικό φιλελευθερισμό ως ιδεολογία της παράταξης, εντούτοις ο αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας, αξιοποιώντας την καθολική αποδοχή που εισέπραξε από την κοινωνία το πρόγραμμα του ψηφιακού μετασχηματισμού του Δημοσίου από τον υπουργό Κυριάκο Πιερρακάκη, διερωτήθηκε αν αυτό είναι δεξιά πολιτική ή αριστερή πολιτική ή μήπως όλα αυτά δεν έχουν σημασία και τελικά αποτελεί προοδευτική πολιτική, θέτοντας έτσι στο τραπέζι το κεντρικό δίλημμα των επόμενων εκλογών, το οποίο, όπως διεφάνη, θα είναι «πρόοδος ή συντήρηση».
Τυπικά ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας είναι απολύτως εντάξει με την ιδεολογική διακήρυξη του 1974, η οποία όριζε ότι η Νέα Δημοκρατία είναι και προοδευτικό και συντηρητικό κόμμα. Ιστορικά επίσης είναι απολύτως εντάξει, γιατί κι άλλοι ηγέτες της παράταξης και σε άλλες ιστορικές περιόδους που κυριαρχούσε η Αριστερά υιοθέτησαν κεντρώα στοιχεία προκειμένου να σπάσουν την απομόνωση της Νέας Δημοκρατίας στα δεξιά του πολιτικού φάσματος. Το έπραξε ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης με τα ανοίγματα στην Αριστερά και την εθνική συμφιλίωση.
Το έπραξε ο Κώστας Καραμανλής με την πολιτική του μεσαίου χώρου. Το έπραξε επίσης ο Αντώνης Σαμαράς, ο οποίος είχε διακηρύξει ότι για τα θέματα της πατρίδας πολιτεύεται ως δεξιός και για τα θέματα της κοινωνικής πολιτικής ως αριστερός.
Η πρωτοτυπία της θέσης που ανέπτυξε στο Χαλάνδρι ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας συνίσταται στα εξής: Πρώτον, με τη θέση του αυτή θέλησε να διακηρύξει το τέλος των ιδεών και το τέλος των διαχωριστικών γραμμών Αριστεράς – Δεξιάς, υιοθετώντας τον νέο άξονα «πρόοδος – συντήρηση», ο οποίος, βεβαίως, έχει κι αυτός ιδεολογικό πρόσημο. Δεν είναι κάτι ουδέτερο.
Η Νέα Δημοκρατία, που είναι και συντηρητικό κόμμα το οποίο διαφυλάσσει πατριωτικές αξίες, διακηρύσσει πλέον ότι δεν αγαπά την έννοια συντήρηση. Στρέφοντας όλη της την προσοχή στη συσπείρωση των «προοδευτικών δυνάμεων», είναι κάτι παραπάνω από προφανές πως επιδιώκει τη συσπείρωση όλων των αστικών κεντρώων δυνάμεων στον εκλογικό της κορμό. Την κατ’ ουσίαν μετατροπή της βασικά σε αστικό κόμμα.
Το ενδιαφέρον είναι πως ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας θα επιχειρήσει να στιγματίσει στην προεκλογική περίοδο ως συντηρητική δύναμη τον πολιτικό του αντίπαλο Αλέξη Τσίπρα, βάζοντας στο τραπέζι της αντιπαράθεσης τις μεταρρυθμίσεις που θεωρεί ότι έχει ανάγκη. Ο πρωθυπουργός δηλαδή θα διεκδικήσει την επανεκλογή του ως ηγέτης των φιλελεύθερων αστών όλης της χώρας, ανεξαρτήτως της προηγούμενης πολιτικής στέγης τους. Τα λαϊκά στρώματα έρχονται σε δεύτερη μοίρα στις προτεραιότητές του, αν και ο ίδιος έχει υπογραμμίσει ότι η Ν.Δ. είναι λαϊκό κόμμα. Λαϊκό κόμμα όμως χωρίς το συντηρητικό κομμάτι της δεν μπορεί να είναι. Και εδώ υπάρχει το πρώτο πρόβλημα στην έξυπνη καταρχάς κεντρώα πολιτική του κυρίου πρωθυπουργού.
Όλο και περισσότεροι πολίτες που ψηφίζουν δεκαετίες Νέα Δημοκρατία και δεν έχουν πρόβλημα να αυτοπροσδιορίζονται ως συντηρητικοί δεν αναγνωρίζουν τους εαυτούς τους στη ρητορεία της παράταξης. Στην πραγματικότητα λοιπόν το δίλημμα «πρόοδος ή συντήρηση» συσπειρώνει μεν τις αστικές δυνάμεις του τόπου, αλλά αφήνει άστεγες τις συντηρητικές δυνάμεις της κοινωνίας που επί πολλές δεκαετίες μένουν πιστές στην παράταξη της Νέας Δημοκρατίας.
Πρόκειται για δίλημμα που διχοτομεί την εκλογική βάση του κόμματος. Η εφαρμογή του άλλωστε είχε ολέθρια αποτελέσματα στις προχθεσινές αρχαιρεσίες για την ανάδειξη διοικητικού συμβουλίου ενός κλάδου που παραδοσιακά στηρίζει τη Νέα Δημοκρατία. Αναφέρομαι στους επαγγελματίες ιδιοκτήτες των ταξί. Η μεταρρυθμιστική παράταξη που στήριξε η οδός Πειραιώς και ανέχεται το άνοιγμα της αγοράς στην Uber εξέλεξε πέντε έδρες στο διοικητικό συμβούλιο, ενώ η λαϊκή παράταξη υπό τον Θύμιο Λυμπερόπουλο εξέλεξε εννέα έδρες.
Δεύτερον, η πρωτοτυπία της θέσης που ανέπτυξε ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας στο Χαλάνδρι περιλαμβάνει ακόμη ένα στοιχείο: τον ισχυρισμό ότι ξεθώριασαν στις μέρες μας οι διαχωριστικές γραμμές Αριστεράς – Δεξιάς. Προσωπικά δεν πιστεύω ότι οι άνθρωποι θα σταματήσουν να αυτοπροσδιορίζονται ως δεξιοί, κεντρώοι, αριστεροί. Αν και η ιδιότητα του κεντρώου όσον αφορά τους πολιτικούς μας στην πατρίδα μας είναι περισσότερο επάγγελμα παρά ιδέα. Αυτό που άλλαξε είναι ότι ο σύγχρονος κόσμος με τις προκλήσεις του και τις αλλαγές του αναγκάζει ανθρώπους που διατηρούν την ιδεολογική τους ταυτότητα να υιοθετούν και απόψεις οι οποίες στο παρελθόν ήταν απολύτως ξένες προς την πολιτική τους φιλοσοφία.
Η κρίση της ελεύθερης οικονομίας της αγοράς έχει οδηγήσει ευρέα συντηρητικά λαϊκά στρώματα που στο παρελθόν υποστήριξαν χωρίς αστερίσκους την ευρωπαϊκή ενοποίηση, την παγκοσμιοποίηση και τον δημοκρατικό καπιταλισμό να πιστεύουν ότι το κυρίαρχο σύστημα και οι δυνάμεις που τα εκπροσωπούν χρειάζονται μεταρρύθμιση και ανατροπές. Οι δεξιοί άρχισαν να αμφισβητούν την παγκοσμιοποίηση με εθνικούς όρους, ενώ οι αριστεροί αμφισβητούν την παγκοσμιοποίηση με οικονομικούς όρους.
Από την άλλη πλευρά, αν κανείς θελήσει να επισκεφθεί συγκεκριμένες περιοχές των Αθηνών, όπου οι μετανάστες είναι πλέον πλειονότητα, θα διαπιστώσει πως πολίτες που αυτοπροσδιορίζονται ως αριστεροί διαφωνούν πλέον οριζοντίως και καθέτως με την ανεκτικότητα όλων των δυτικών κυβερνήσεων απέναντι στα κύματα της παράνομης εισόδου πολιτών άλλων χωρών στην επικράτειά μας.
Κι αν κανείς θελήσει να διακρίνει τι κρύβεται πίσω από τη διαχωριστική γραμμή «σύστημα – αντισύστημα», θα ανακαλύψει το εξής απλό: Στη μία όχθη του ποταμού στέκονται φιλελεύθεροι, αστοί κεντρώοι και συστημικοί αριστεροί των σαλονιών που επωφελήθηκαν από τον δημοκρατικό καπιταλισμό και έφτιαξαν περιουσίες.
Στην άλλη όχθη του ποταμού στέκονται λαϊκοί δεξιοί, ακραίοι δεξιοί, πολίτες από εργατικά και μεσαία στρώματα, οι οποίοι μαζί με αριστερούς λαϊκούς διαμαρτύρονται εναντίον του οικονομικού συστήματος, το οποίο υποστήριζαν για μια ολόκληρη ζωή. Διαπιστώνουν ότι αυτό δεν τους περιλαμβάνει.
Τεράστιο λάθος
Όποιος λέει λοιπόν ότι οι ιδέες τελείωσαν και υιοθετεί απλοϊκά σχήματα φοβάμαι ότι στην καλύτερη περίπτωση κάνει λάθος. Στη χειρότερη, έχει πάρει την απόφαση ότι η κρίση του δημοκρατικού καπιταλισμού που παράγει μεγάλες κοινωνικές ανισότητες οδηγεί πλέον στη δημιουργία καθαρά ταξικών κομμάτων. Κομμάτων στα οποία θα συσπειρώνονται όλοι οι εύποροι αστοί, ανεξαρτήτως εκλογικής συμπεριφοράς στις προηγούμενες δεκαετίες.
Κομμάτων στα οποία θα ενώνονται οι πλειονότητες των φτωχών αριστερών και δεξιών λαϊκών εργατικών στρωμάτων, ακόμη κι αν αυτά έχουν την ταμπέλα της συντήρησης, της Λαϊκής Δεξιάς ή ακόμη και της Ακρας Δεξιάς. Από τη μια πλευρά θα παρατάσσονται οι κοσμοπολίτες, οι ρεαλιστές των εθνικών συμβιβασμών, οι πλούσιοι, οι προοδευτικοί, οι μεταρρυθμιστές.
Από την άλλη πλευρά οι πατριώτες, οι φτωχοί, οι εθνικιστές, όσοι αγαπούν την πατρίδα, όσοι πιστεύουν ότι απαιτείται ισχυρή κρατική παρέμβαση και στο φιλελεύθερο υπόδειγμα. Μόνο που αυτό στην πραγματικότητα δεν είναι το τέλος των ιδεών ούτε το τέλος των διαχωριστικών γραμμών. Είναι ο θρίαμβος των ιδεών και η επαναχάραξη των διαχωριστικών γραμμών. Πώς αυτό θα αποτυπωθεί στις κάλπες του μέλλοντος είναι δύσκολο να μετρηθεί. Πήραμε ήδη μια γεύση από τη Γαλλία, πάντως.
