Μέγα μέρος του κόστους της έντασης των ανταγωνισμών και των πολεμικών αναμετρήσεων μεταξύ μεγάλων δυνάμεων καταβάλλεται από τους λαούς πιο ανίσχυρων χωρών.
- ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΛΙΑΚΟΣ
Και αυτό το κόστος είναι οικονομικό αλλά και σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο καθώς και στο πεδίο των ελευθεριών των πολιτών. Οταν συγκρούονται οι «μεγάλοι», το κόστος ζωής των «μικρών» αυξάνεται δραματικά, το βιοτικό επίπεδο πέφτει και οι ελευθερίες περιορίζονται, ενώ το κλίμα των έξωθεν παρεμβάσεων γίνεται αισθητό με ασφυκτικό και προσβλητικό για την εθνική αξιοπρέπεια τρόπο.
Αυτό συνέβη στην Ελλάδα, η οποία πεινούσε λόγω του οικονομικού αποκλεισμού που είχε προτείνει στην Αντάντ ο ίδιος ο Βενιζέλος. Στις 8 Ιουνίου η Αντάντ κοινοποίησε τελεσίγραφο στην Ελλάδα (δύο περίπου εβδομάδες πριν από τη μεγάλη πυρκαγιά στο Τατόι, που αποτέφρωσε το δάσος, κόστισε τη ζωή σε αρκετούς στενούς συνεργάτες του βασιλιά Κωνσταντίνου Α’ και παραλίγο να οδηγήσει και τον ίδιο τον μονάρχη στον θάνατο).
Στη φιλοανταντική εφημερίδα «Μακεδονία» της 9ης Ιουνίου του 1916 (σελ. 3) διαβάζουμε τα ακόλουθα για το ανταντικό διάβημα: «Μετά μεσημβρίαν οι πρεσβευταί Γαλλίας κ. Γκιγιεμέν, Αγγλίας κ. Ελλιοτ και Ρωσσίας κ. Ντεμιντώφ μεταβάντες εν σώματι εις το υπουργείον των Εξωτερικών επέδωσαν εις τον κ. Πολίτην, απουσιάζοντος του κ. Σκουλούδη, διακοίνωσιν έχουσαν ως εξής: “Κατ’ εντολήν των Κυβερνήσεων ημών δηλούμεν εις την Ελληνικήν Κυβέρνησιν ότι, ως διεκήρυξαν επισήμως οι Σύμμαχοι, δεν ζητούν την έξοδον της Ελλάδος εκ της ουδετερότητος. Τούτου απόδειξις πασιφανής είναι το γεγονός ότι ζητούσι την γενικήν αποστράτευσιν του Ελληνικού Στρατού. Οι Σύμμαχοι επιθυμούσι να εξασφαλίσωσι την ησυχίαν και την ειρήνην παρά τω Ελληνικώ λαώ.
Αι Κυβερνήσεις της Αντάντ έχουσι πολλάς ευλόγους αιτίας υπονοιών κατά της Ελληνικής Κυβερνήσεως, ήτις παρά την υποσχεθείσαν ουδετερότητα, ηυνόησε τας ενεργείας των ξένων όπως παραπλανήσουν τον ελληνικόν λαόν και δημιουργήσουν οργανώσεις εχθρικάς, ίνα θέσωσιν εις κίνδυνον την ασφάλειαν των Συμμάχων.
Η τη ανοχή της Ελληνικής Κυβερνήσεως κατάληψις υπό των εχθρών του φρουρίου Ρούπελ αποτελεί νέαν απειλήν, ήτις επιβάλλει εις τους Συμμάχους όπως εγείρωσιν αξιώσεις περί εγγυήσεων.
Το Σύνταγμα παρεγνωρίσθη, η ελευθέρα εξάσκησις της καθολικής ψηφοφορίας του ελληνικού λαού παρημποδίσθη, η Βουλή δις διελύθη, διενεργήθησαν εκλογαί εν πλήρει επιστρατεύσει, η δε χώρα υπεβλήθη εις καθεστώς αστυνομικής καταπιέσεως και τυραννίας. Παρωράθησαν αι δίκαιαι παρατηρήσεις των Δυνάμεων, αίτινες εξησφάλισαν την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος. Αι Δυνάμεις θεωρούν την στάσιν της Κυβερνήσεως ως εχθρικήν.
Συνεπώς ζητούν να εφαρμοσθούν αμέσως τα εξής:
1. Η ολοσχερής αποστράτευσις.
2. Η άμεσος αντικατάστασις της Κυβερνήσεως δι’ ετέρας άνευ πολιτικής χροιάς και παραχούσης εγγυήσεις αληθούς ουδετερότητος.
3. Η άμεσος διάλυσις της Βουλής.
4. Η αντικατάστασις εκ συμφώνου μετά των Δυνάμεων των αστυνομικών λειτουργών”».
Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι ο βασικός αστυνομικός λειτουργός του οποίου την αντικατάσταση επιθυμούσε η Αντάντ, ο Ηλίας Χρυσοσπάθης, ο οποίος ήταν επικεφαλής της αστυνομικής φρουράς του βασιλιά, όλως… τυχαίως, απανθρακώθηκε στη μεγάλη πυρκαγιά στο Τατόι και το πτώμα του αναγνωρίστηκε από το χρυσό ρολόι που φορούσε.
Το τελεσίγραφο των Μεγάλων Δυνάμεων έκλεινε με μια ευθεία απειλή: «ΠΩΣ ΘΑ ΕΦΑΡΜΟΣΘΟΥΝ Τ’ ΑΝΩΤΕΡΩ. Εν τέλει της διακοινώσεως οι Πρεσβευταί προσθέτουν τα εξής: Αι Δυνάμεις της Αντάντ ζητούν και επιμένουν όπως εφαρμοσθούν τ’ ανωτέρω ΑΜΕΣΩΣ ΚΑΙ ΑΣΥΖΗΤΗΤΙ ΚΑΙ ΑΜΕΛΛΗΤΙ.
Εν εναντία περιπτώσει θα επαφίεται εις την Ελληνικήν Κυβέρνησιν πλήρης ευθύνη των γεγονότων άτινα θα επακολουθήσουν». Και το πρώτο που επακολούθησε ήταν η πυρκαγιά στο Τατόι.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος όχι μόνο δεν αποδοκίμασε την ευθεία παρέμβαση των ξένων στα εσωτερικά της Ελλάδος, αλλά την αποδέχθηκε ευχαρίστως!
Ο Κωνσταντίνος Γ. Ζαβιτζιάνος, συνιδρυτής του κόμματος των Φιλελευθέρων, στενός συνεργάτης του Ελευθερίου Βενιζέλου, γράφει σχετικά στο αυτοβιογραφικό βιβλίο του «Αι αναμνήσεις του εκ της ιστορικής διαφωνίας Βασιλέως Κωνσταντίνου και Ελευθερίου Βενιζέλου όπως την έζησε (1914-1922)» (τόμος πρώτος, Αθήναι 1946, σελ. 39):
«Ευθύς αμέσως ετέθη επί τάπητος και ευρέως εξητάζετο η νομιμότης της ληφθείσης εν Λονδίνω αποφάσεως, δηλαδή αν αι συνθήκαι του 1827-1830 έδιδον το δικαίωμα εις τας προστάτιδας Δυνάμεις να επεμβαίνουν εις τα εσωτερικά μας πράγματα, άμα ήθελε σημειωθή παραβίασις του πολιτεύματος. Ο Βενιζέλος αμέσως και ανεπιφύλακτα εκηρύχθη υπέρ του δικαιώματος τούτου. Ητο δύσκολον να σιωπήση, αλλ’ ακόμη δυσκολώτερον ν’ αμφισβητήση την ύπαρξιν του τοιούτου δικαιώματος.
Ο Βενιζέλος από έτους και πλέον ήρχισε να φθείρεται. Εις το μεταξύ τούτο εστερήθη πολλών δυνάμεων. Η δημοτικότης του είχε σημαντικά μειωθή. Αι νέαι χώραι κατά πλειοψηφίαν ισχυράν ήσαν πάντοτε πισταί προς αυτόν, αλλ’ εις την παλαιάν Ελλάδα αντεπροσώπευε ασθενή μειοψηφίαν».
Η σχέση εξάρτησης του Ελευθερίου Βενιζέλου από την Αντάντ είχε γίνει αντιληπτή σε όλους, γι’ αυτό η δημοτικότητά του, όπως αναφέρει ο Κωνσταντίνος Ζαβιτζιάνος, είχε σημαντικά μειωθεί.