Επείγουσα πρωτοβουλία για τη διασφάλιση σταθερότητας στα δυτικά Βαλκάνια αναλαμβάνει ο Γάλλος πρόεδρος Εμ. Μακρόν με τη σύγκληση ειδικής διάσκεψης των ηγετών της περιοχής στις 23 Ιουνίου, εν όψει και της συνόδου κορυφής της Ε.Ε. της επόμενης ημέρας.
- Από τον ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ ΤΑΡΚΑ*
Η Αθήνα, η οποία τηρείται ενήμερη για την προετοιμασία της διάσκεψης, προσπαθεί να τη συνδυάσει -ή και ταυτίσει- με τα ελληνικά σχέδια για συνάντηση των Βαλκάνιων ηγετών στη Θεσσαλονίκη εντός του Ιουνίου, αλλά τίποτε δεν έχει ακόμα οριστικοποιηθεί.
Το Παρίσι αμφιταλαντεύεται μεταξύ μίας διάσκεψης ευρείας σύνθεσης, με συμμετοχή των ηγετών των 27 μελών της Ε.Ε. και των Βαλκάνιων ομολόγων τους, και μιας περιορισμένης σύνθεσης με συμμετοχή μόνον του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, της Κομισιόν, της γαλλικής προεδρίας και των βαλκανικών χωρών.
Η πρωτοβουλία του προέδρου Μακρόν στοχεύει στην ανάσχεση της επιδεινούμενης κατάστασης στην -συχνά χαρακτηριζόμενη- «πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης». Κοινή εκτίμηση της Ε.Ε. και των ΗΠΑ είναι ότι τα δυτικά Βαλκάνια απειλούνται αφενός από τη ρωσική διείσδυση και αφετέρου από κοινωνική αναταραχή λόγω των συνεπειών του πολέμου στην Ουκρανία (ακρίβεια, ελλείψεις τροφίμων, πρώτων υλών, καυσίμων κ.λπ.).
Η μεγαλύτερη ανησυχία εκφράζεται για τα Σκόπια και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, όπου το πολυεθνικό μόρφωμα, που ιδρύθηκε με τη Συμφωνία του Ντέιτον για τον τερματισμό του γιουγκοσλαβικού εμφυλίου το 1995, πνέει πλέον τα λοίσθια. Ωστόσο, εκ των πραγμάτων, η γαλλική πρωτοβουλία ανακινεί και το ζήτημα της σύγκλησης των διακυβερνητικών διασκέψεων της Ε.Ε. με την Αλβανία και τα Σκόπια για τη λεπτομερειακή δρομολόγηση των ενταξιακών διαδικασιών τους. Το ζήτημα των διακυβερνητικών, που καθυστερούν από το 2020, είναι άμεσου ελληνικού ενδιαφέροντος για τρεις, κυρίως, λόγους:
Πρώτον, επειδή πλέον εμφανίζεται πολύ πιθανή η αποσύνδεση του «πακέτου» των υποψηφιοτήτων Τιράνων και Σκοπίων (το, διπλωματικώς λεγόμενο, decoupling) λόγω των σοβαρών αντιρρήσεων της Βουλγαρίας στην προώθηση της υποψηφιότητας των Σκοπίων. Ο Αλβανός πρωθυπουργός Ε. Ράμα απαιτεί άμεση σύγκληση διακυβερνητικής μόνο για τη χώρα του, απορρίπτοντας τις εκκλήσεις Ελλήνων και Ευρωπαίων συνομιλητών του για την υιοθέτηση πιο συνετής στάσης λόγω του κινδύνου αποσταθεροποίησης στα Σκόπια, όταν διαπιστωθεί η κατάρρευση του ευρωπαϊκού ονείρου τους. Η αποσταθεροποίηση θα ενισχύσει το εθνικιστικό κόμμα VMRO, το οποίο, παρά μερικές μετριοπαθείς δηλώσεις του ηγέτη του Χρ. Μίτσκοσκι, παραμένει αντίθετο στη Συμφωνία των Πρεσπών. Άλλωστε, οι Πρέσπες εγκρίθηκαν στη γειτονική χώρα με σκοπό περισσότερο το ευρωπαϊκό όνειρο και λιγότερο την επίλυση του ονοματολογικού.
Δεύτερον, ανάλογα με τη σύγκληση -ή μη- διακυβερνητικής για τα Σκόπια, θα μπορούσε να επιταχυνθεί ή να καθυστερήσει η κύρωση από τη Βουλή των Ελλήνων των εφαρμοστικών μνημονίων για την ένταξη των Σκοπίων στην Ε.Ε. και την ίδρυση διμερούς επιτροπής οικονομικής συνεργασίας. Ο πρωθυπουργός Κυρ. Μητσοτάκης επεδίωκε φανατικά την κύρωση, αλλά ανέστειλε τις διαδικασίες υπό τον φόβο εσωκομματικής αντίδρασης. Προσχώρησε δε και ο ίδιος -πρόσκαιρα- στην άποψη αναστολής της κύρωσης ως αντίδραση σε δήλωση, τον Ιούνιο του 2021, του τότε πρωθυπουργού Ζ. Ζάεφ περί συμμετοχής της ομάδας ποδοσφαίρου της -σκέτης- «Μακεδονίας» στο Euro.
Τρίτον, παρά τη συμπόρευση Ελλάδας – Βουλγαρίας στην αντιμετώπιση των συνεπειών του πολέμου στην Ουκρανία (ειδικά όσον αφορά το φυσικό αέριο), δεν δικαιώνονται οι προβλέψεις ότι o κ. Μητσοτάκης μπορεί να πείσει τον ομόλογό του, Κίριλ Πέτκοφ, για αλλαγή της στάσης της Σόφιας έναντι των Σκοπίων. Οι απαιτήσεις για τερματισμό του αλυτρωτισμού των Σκοπίων, πρόβλεψη εδαφίου περί «Μακεδόνων Βουλγάρων» στο Σύνταγμα των Σκοπίων και τήρηση των πολιτικών, οικονομικών και διοικητικών «Κριτηρίων της Κοπεγχάγης» για την ένταξη στην Ε.Ε. έχουν διακομματική απήχηση. Ισχύει, επίσης, το σχετικό ψήφισμα της βουλγαρικής Βουλής του Οκτωβρίου 2019. Αν επιχειρηθεί ακύρωση του ψηφίσματος, τότε η Ε.Ε. θα βρεθεί ενώπιον της κωμικοτραγικής κατάστασης να πυροδοτεί την αποσταθεροποίηση ενός μέλους της στον βωμό της πρόληψης της αποσταθεροποίησης ενός υποψήφιου μέλους!
Παράλληλα, η κατάσταση παρακολουθείται στενά και από την αμερικανική διπλωματία. Εγκυρες πηγές αναφέρουν ότι το Στέιτ Ντιπάρτμεντ επισημαίνει πως η ουκρανική κρίση καθιστά επείγουσα τη συνδρομή προς όλες τις χώρες των δυτικών Βαλκανίων, κρίνοντας πως το επόμενο βήμα των Σκοπίων και της Αλβανίας προς την ενταξιακή διαδικασία στην Ε.Ε. θα δείξει σε ολόκληρη την περιοχή και άλλες χώρες ότι αποδίδει η σκληρή δουλειά για μεταρρυθμίσεις. Η Ουάσινγκτον προωθεί εξάλλου -εμφατικά- την άποψη πως διμερείς διαφορές, όπως η τρέχουσα Σόφιας – Σκοπίων, πρέπει να παραμεριστούν μπροστά στην ανάγκη κοινής αντιμετώπισης των νέων δεδομένων λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.
* Εκδότης του περιοδικού «Αμυνα & Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη ΝΑ Ευρώπη
