Πηγαίνοντας το Σαββατόβραδο για να παρακολουθήσω στο Μέγαρο Μουσικής την ταινία του Κώστα Γαβρά «Ενήλικοι στην Αίθουσα» (η οποία, ως γνωστόν, βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Γιάνη Βαρουφάκη) είχα στο μυαλό μου εδραιωμένη την πεποίθηση ότι:
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
• ο Τσίπρας άφηνε τον Γιάνη κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων να υψώνεται ως χαρταετός και να συγκρούεται με τους Ευρωπαίους προς τέρψιν του κοινού, αλλά στο τέλος εμφανιζόταν ο ίδιος και μάζευε την καλούμπα,
• ο Βαρουφάκης είχε ως στρατηγικό στόχο να κυκλοφορήσει νέο νόμισμα στην Ελλάδα, και όχι να αναδιαρθρώσει το χρέος, κάτι που ο Τσίπρας πληροφορήθηκε μέσω της ΕΥΠ. Ο Ντάισελμπλουμ τον κατηγορούσε ότι η τακτική του στη διαπραγμάτευση είναι «άγνοια με αυτοπεποίθηση», αλλά ο Γιάνης ήξερε καλά τι ήθελε,
• Μέρκελ και Τσίπρας κατάλαβαν ότι οι υπουργοί των Οικονομικών τους συνεννοήθηκαν για την έξοδο της Ελλάδος από το ευρώ και στην κρίσιμη στροφή τούς πέταξαν έξω από το παιχνίδι.
Η Ελλάς έμεινε στην ευρωζώνη και το 82% των Ελλήνων τάσσεται σήμερα υπέρ του ευρώ.
Ο Κώστας Γαβράς μάς ζήτησε πριν από την έναρξη της προβολής να αφήσουμε τις σκέψεις μας στην άκρη και να δούμε την ιστορία του χωριστά. Με φόντο το σημερινό περιβάλλον ασφαλείας, βεβαίως!
Το επιχείρησα. Από τα πρώτα λεπτά της ταινίας όσα έβλεπα με οδήγησαν σε ένα πρόωρο συμπέρασμα: αυτά που παρακολουθούσα ήταν τόσο μακρινά και τα έχουμε αφήσει τόσο πίσω, ώστε έμοιαζαν με ένα κακό όνειρο. Όχι με φιλμ. Επίσης, αντελήφθην ότι αυτή η ταινία στο σύνολό της είναι -άθελά της- μια ταινία κατά του λαϊκισμού. Όχι υπέρ αυτού. Και, κατά τούτο, ο Κώστας Γαβράς προσφέρει στην πατρίδα.
Τα 2/3 αυτών που θα τη δουν δεν έχουν διαβάσει το βιβλίο. Θα σχηματίσουν εικόνα από το φιλμ, το οποίο όμως είναι ανισοβαρές στους χαρακτήρες. Ο Λούλης ως Βαρουφάκης και ο Τάρλοου ως Τσακαλώτος, τέλειοι. Τον Μπουρδούμη όμως, που έχει υποδυθεί τον Παπαμιχαήλ σε σίριαλ, αδύνατον να τον δεις ως Τσίπρα. Ως πρωθυπουργό. Ο χαρακτήρας του δεν αποδίδεται. Και αυτό καταλήγει εν τέλει υπέρ του νυν προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ. Η προσφορά του Γαβρά, όμως, είναι διπλή: φωτίζει την ατμόσφαιρα των Eurogroup και δείχνει πόσο μακριά ήταν αυτή η Ευρώπη των χαρτογιακάδων από τα όνειρά μας. Φωτίζει όμως και πόσο απαράσκευη ήταν η ομάδα ΣΥΡΙΖΑ για το είδος της σύγκρουσης που επέλεξε.
Ο Γαβράς περνά… πριονοκορδέλα τον Νίκο Παππά (το υπουργείο τού χρηματοδότησε την ταινία!), εμφανίζοντάς τον ως έναν λαϊκό τύπο με απλοϊκή σκέψη, που υβρίζει ακατάπαυστα. Εις ό,τι αφορά τα κεντρικά πρόσωπα, υπερτονίζεται ο ρόλος του Βαρουφάκη, ο οποίος εμφανίζεται ως πρωθυπουργός και ο Τσίπρας ως ο… υπουργός του. Όλοι ξέρουμε ότι μετά την επίσκεψη Τσίπρα στο Βερολίνο ο νάρκισσος τέθηκε εκτός διαπραγμάτευσης. Λείπουν, δυστυχώς, από την ταινία πλάνα από την καθοριστική συνάντηση Μέρκελ – Τσίπρα άνευ Βαρουφάκη και διάλογοι από τη Σύνοδο Κορυφής.
Όσον αφορά τον Τσίπρα όμως, παρά την υπονόμευση του χαρακτήρα του σε καρικατούρα από τον Μπουρδούμη (που δεν ευθύνεται), σημειώνω το εξής: Αν και στόχος του Βαρουφάκη είναι να τον εκδικηθεί που τον χρησιμοποίησε ως χρήσιμο ηλίθιο, ο Γαβράς δεν τον συντρίβει. Τον τραυματίζει βαριά, αλλά δεν τον συντρίβει. Τον τραυματίζει με χορογραφία σε δύο σκηνές, όχι με λόγια.
Τη συγκλονιστική σκηνή που ο Τσίπρας λέει στον Βαρουφάκη πως «θα πάμε στο Γουδί, αν επιμείνουμε» δεν την αναπαριστά, βάζει σφήνα έναν διάλογο. Αντιθέτως, τον εμφανίζει να κάνει γελοίες πιρουέτες, εκτείνοντας τα πόδια ως μπαλαρίνα, για να εξηγήσει πώς είναι το συναίσθημα να νιώθεις ξιφίας που σε ψαρεύουν στις διαπραγματεύσεις – μία σε τραβάνε, μία σε αφήνουν. Επίσης, με ένα -μάλλον άστοχο ως προς το ύφος της ταινίας- χορευτικό αλά Βαγγέλης Σειληνός ο Γαβράς δείχνει τον Τσίπρα ως κλοτσοσκούφι μεταξύ Ευρωπαίων ηγετών στη σύνοδο των 17 ωρών. Η Μέρκελ, Ρένα Βλαχοπούλου; Λάθος.
Ωστόσο ο κ. Γαβράς επέτυχε το ακατόρθωτο: ισορρόπησε το 32% του νυν ΣΥΡΙΖΑ με το 4% του Βαρουφάκη. Θα δουν την ταινία όλοι! Το είπα αυτό στον κ. Γαβρά μετά το πέρας της ταινίας και έδειξε χαρούμενος από την επισήμανσή μου. Χαμογέλασε… αρκαδικά έως τα αυτιά. Και πώς αλλιώς! Με λίγα μέσα σε μια παραγωγή χαμηλού κόστους συμπύκνωσε τον χρόνο και αφήνει κάτι να το βλέπουμε για να μην το ξανακάνουμε. Το γραφείο του δημάρχου Αθηναίων στην Κοτζιά χρησιμοποιήθηκε ως «γραφείο πρωθυπουργού», αίθουσες του Μεγάρου Μουσικής ως «Εurogroup», η οικία Βαρουφάκη ως «οικία Βαρουφάκη». Με τα ψέματα έγινε η ταινία.
Παρατήρησα πώς προσετέθησαν και λεπτομέρειες που δεν θυμάμαι να έχει το βιβλίο. Τον Τσίπρα να του μιλά σε face time. Τον Τσίπρα να πετά αγανακτισμένος ευρωπαϊκές εφημερίδες στα σκουπίδια. Τον Τσίπρα κολλημένο στον τοίχο να ακούει ηχογραφημένο Σόιμπλε. Αγνωστες ατάκες του Τσακαλώτου. Από την ταινία λείπουν η Βουλή (ήταν το επίκεντρο) και ο λαός. Ο παλμός της εποχής. Εκτυλίσσεται κυρίως σε αποστειρωμένο περιβάλλον γραφείων. Λείπει και η σκηνή με το τηλεφώνημα Σόρος σε Βαρουφάκη – Τσίπρα. Αποδίδεται, τέλος, αφαιρετικά το επεισόδιο εις βάρος Βαρουφάκη στο Γιάντες, στα Εξάρχεια. Οι διαμαρτυρόμενοι εμφανίζονται σιωπηλοί, ως χορός αρχαίας τραγωδίας. Ο Γαβράς προστατεύει τον ήρωά του.
Όσον αφορά τον κ. Βαρουφάκη, τέλος: Μετά τη λήξη της προβολής στην αίθουσα Τριάντη (ευχαριστώ την Εύα Νάθαινα και τον executive producer Κώστα Λαμπρόπουλο για την πρόσκληση) πέτυχα τον Γιάνη στο αίθριο.
Του είπα τα εξής:
«Ξέρετε τις απόψεις μου και τις διαφωνίες μου για το πρόσωπό σας. Αλλά η ταινία είναι συνεισφορά στη νεότερη ιστορία μας…»
Αν και συννέφιασε αρχικά, χαμογέλασε και μου απάντησε:
«Ευχαριστώ πολύ. Τι νόημα θα είχε η ζωή, αν δεν είχαμε τις διαφωνίες μας!»
Πράγματι. Συμπερασματικά: Η ταινία Γαβρά δεν είναι όλη η ιστορία, είναι όμως μέρος της ιστορίας και πρέπει να τη δούμε. Δείχνει τι κινδύνους διατρέχει ένας λαός όταν δεν είναι ενήλικοι στη διακυβέρνηση. Είναι, τελικά, μια ταινία κατά του λαϊκισμού!
ΥΓ.: Ο Γιάνης κάνει γενναίο πολιτικό άνοιγμα με την ταινία του στον Ευκλείδη Τσακαλώτο και στη νέα πρόεδρο της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ… Το καταγράφω!
