Ακώλυτη χρήση διαβατηρίων -και πιθανότατα άλλων ταξιδιωτικών εγγράφων- με την ονομασία «Δημοκρατία της Μακεδονίας» έως το 2030 κατοχυρώνει η ηγεσία των Σκοπίων, παραβιάζοντας το πνεύμα της Συμφωνίας των Πρεσπών και τις καλόπιστες διμερείς σχέσεις, χωρίς αντίδραση από την ελληνική πλευρά.
- Από τον Αλέξανδρο Τάρκα*
Η κυβέρνηση Ζάεφ με ένα -ομολογουμένως- έξυπνο τέχνασμα προμηθεύτηκε στις αρχές Ιανουαρίου 2019 και ελάχιστες ημέρες πριν από την κοινοβουλευτική κύρωση της Συμφωνίας των Πρεσπών στην Αθήνα και στα Σκόπια 240.000 διαβατήρια του λεγόμενου παλαιού τύπου. Η αναγραφόμενη ονομασία παραμένει «Δημοκρατία της Μακεδονίας», σε αντίθεση με τα διαβατήρια νέου τύπου, που θα αναγράφουν «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας».
Η υπόθεση δεν ήταν άγνωστη, καθώς είχε δημοσιοποιηθεί στα μέσα ενημέρωσης, αλλά το καινούργιο στοιχείο είναι ότι τα Σκόπια καταπατούν την άτυπη συμφωνία που ακολούθησε με την κυβέρνηση Τσίπρα περί ταχείας χρήσης των νέων διαβατηρίων και μόνον. Το ίδιο πράττουν από τις πρώτες ημέρες της θητείας της κυβέρνησης Μητσοτάκη, απορρίπτοντας τις επανειλημμένες παραστάσεις σε υψηλό πολιτικό και διπλωματικό επίπεδο. Το ερώτημα που τίθεται είναι γιατί η ελληνική κυβέρνηση, χωρίς να χρειαστεί να διαταράξει τη διμερή προσέγγιση και τη σταθερότητα στα Βαλκάνια, δεν απαιτεί την άμεση κατάργηση των παλαιών διαβατηρίων ως απαραίτητη προϋπόθεση για τη λήψη απόφασης έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ε.Ε. στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 17ης Οκτωβρίου. Η παρούσα περίοδος είναι, προφανέστατα, η ισχυρότερη από ελληνικής διαπραγματευτικής σκοπιάς, αφού ο κ. Ζάεφ «καίγεται» για την ημερομηνία έναρξης. Αν δεν αποφασιστεί, απειλείται με πτώση η κυβέρνησή του. Ενδεχομένως, ο σχεδιασμός προβολής βέτο κατά τις μελλοντικές συζητήσεις των διαπραγματευτικών κεφαλαίων έχει κάποια βάση, αλλά ίσως τότε η ελληνική διπλωματική ισχύς να είναι εξασθενημένη.
Η υπόθεση των διαβατηρίων προστίθεται, άλλωστε, στη συναίνεση του κ. Ζάεφ και του -πεπειραμένου- υπουργού Εξωτερικών Ν. Ντιμιτρόφ με τους πιο αδιάλλακτους για χρήση σημαιών με τον ήλιο της Βεργίνας και τη μη αντικατάσταση πινακίδων με την ίδια απεικόνιση και την παλαιά ονομασία (όπως έγραψαν η «Εστία» στις 23 Σεπτεμβρίου και η «Real News» στις 29 Σεπτεμβρίου). Είχε προηγηθεί τον Ιούνιο η αποκάλυψη της «δημοκρατίας» περί ευρείας χρήσης του όρου «μακεδονικός/ή» κατά παράβαση της Συμφωνίας των Πρεσπών για ευθυγράμμιση προς την επίσημη ονομασία (άρθρο 1, παρ. 3, εδάφιο ζ). Λόγω των διαμαρτυριών πολλών διπλωματών κατά της τακτικής του ΣΥΡΙΖΑ, είχε απαιτηθεί η αποστολή οδηγιών προς πολλές πρεσβείες μας για την ανάληψη διακριτικής δράσης. Καλά πληροφορημένες, ελληνικές και ξένες, πηγές υπογραμμίζουν τα ακόλουθα για τις μεθοδεύσεις της κυβέρνησης Ζάεφ:
Πρώτον, η δικαιολογία ότι πρόκειται απλώς για την τελευταία προγραμματισμένη παράδοση παλαιάς παραγγελίας είναι ψευδής. Η ανάδοχος γερμανική εταιρία Giesecke & Devrient είχε κερδίσει το συμβόλαιο προμήθειας 1.500.000 διαβατηρίων (και 1.800.000 ταυτοτήτων και 500.000 διπλωμάτων οδήγησης) το 2005 αντί 23.500.000 ευρώ για περίοδο 11 ετών. Ακόμα κι αν υπολογιστεί ως χρόνος έναρξης του συμβολαίου ο Δεκέμβριος του 2006, όταν έγιναν οι πρώτες παραδόσεις, η 11ετία εξέπνευσε πριν από τον Ιανουάριο του 2019!
Δεύτερον, λαμβάνοντας υπόψη τον μικρό πληθυσμό της Βόρειας Μακεδονίας, τον περιορισμένο αριθμό όσων ταξιδεύουν και το γεγονός ότι πλείστα μέλη της αλβανικής μειονότητας έχουν διπλή υπηκοότητα (προτιμώντας τη χρήση μόνον αλβανικού διαβατηρίου), είναι άγνωστο πότε θα εξαντληθεί η προμήθεια των 240.000 τεμαχίων παλαιού τύπου. Η εκδοχή που παρουσιάστηκε στην ελληνική πλευρά, περί έκδοσης νέων διαβατηρίων από το 2020, είναι παραπλανητική και η εξάντληση του αποθέματος ίσως συμβεί στα τέλη 2021 – αρχές 2022. Πάντως, ακόμα κι αν η πρόβλεψη για λήξη έκδοσης των παλαιών διαβατηρίων της «Δημοκρατίας της Μακεδονίας» το 2020 είναι αξιόπιστη, αυτό σημαίνει ότι θα γίνεται ανεμπόδιστη χρήση ως το 2030, αφού η διάρκεια ισχύος τους είναι 10ετής για τους άνω των 27 ετών. Πρακτικά, όσο διαρκούν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις θα χρησιμοποιείται το σκέτο «Μακεδονία».
Τρίτον, η μεταβατική διαδικασία σφράγισης των παλαιού τύπου διαβατηρίων με την ένδειξη «ιδιοκτησία της Βόρειας Μακεδονίας» γίνεται στις εσωτερικές σελίδες και δεν αναιρεί την παλαιά ονομασία.
Τέταρτον, η κυβέρνηση Ζάεφ δεν δεσμεύεται ούτε για τον χρόνο έκδοσης νέων ταυτοτήτων. Το θέμα δεν είναι εσωτερικό, γιατί, όπως συμβαίνει και με τις ελληνικές ταυτότητες, θα χρησιμοποιούνται και για ταξιδιωτικούς σκοπούς με τον όρο «Μακεδονία» σε πολλές χώρες και για άγνωστο χρόνο.
Η έλλειψη αποτελεσματικής αντίδρασης της Αθήνας θα γινόταν κατανοητή, αν υπήρχε βεβαιότητα για παράταση της πολιτικής άλλων εταίρων κατά των ενταξιακών διαπραγματεύσεων των Τιράνων και των Σκοπίων. Ωστόσο, η γερμανική Bundestag άλλαξε στάση προ ημερών, η Γαλλία δεν είναι πλέον τόσο κατηγορηματικά αρνητική και μόνο η Ολλανδία απειλεί με βέτο.
*Εκδότης του περιοδικού «Αμυνα & Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη ΝΑ Ευρώπη
