Προσωπικώς γνώριζα τον Σταύρο Ψυχάρη πολύ λίγο. Σε δύο συναντήσεις. Η πρώτη έγινε στα γραφεία του «Βήματος», στην οδό Μιχαλακοπούλου, το 2008.
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
Εκεί όπου στο παρελθόν στεγαζόταν το υπουργείο Βιομηχανίας και είχε μόλις μετακομίσει από την οδό Χρήστου Λαδά -όπου γειτόνευε με τη Λέσχη Φιλελευθέρων του Ελευθερίου Βενιζέλου και τα μπαλκόνια των ομιλιών του Γεωργίου Παπανδρέου το 1965- ο Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη (ΔΟΛ). Του πήρα συνέντευξη στο πλαίσιο ενός αφιερώματος που έκανα στον Κωνσταντίνο Καραμανλή για την τηλεοπτική εκπομπή «Αλλη όψη» που είχα τότε στην ΕΡΤ.
Ο Ψυχάρης θεωρούσε τον Καραμανλή τον τελευταίο Πρόεδρο της Δημοκρατίας και μετά τη λήξη της θητείας του το 1995 ουδέποτε επισκέφτηκε ξανά την Ηρώδου Αττικού. Οπως μου εκμυστηρεύτηκε αργότερα η πιστή γραμματέας του Εθνάρχη Λένα Τριανταφύλλη, στην τελευταία του συνάντηση με τον μεγάλο Μακεδόνα στο γραφείο του τού υποσχέθηκε ότι «τώρα που φεύγετε να ξέρετε το εξής: δεν πρόκειται να ξαναπατήσω εδώ μέσα!» Και το τήρησε. Σε εκείνη τη συνέντευξη διάρκειας δέκα λεπτών ο εκδότης τότε του «Βήματος» μίλησε με ασυνήθιστη θέρμη για τον Εθνάρχη.
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής
Ο Πέτρος Μολυβιάτης μάλιστα του είχε στείλει ένα σημείωμα με μερικές σκέψεις του για τον Καραμανλή (συμπληρώνονταν τότε 10 χρόνια από τον θάνατό του) και εκείνος έκανε κάτι ασυνήθιστο για δημοσιογράφο: το διάβασε σχεδόν ολόκληρο ως δήλωσή του! Τόσο πολύ εκτιμούσε τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, τόσο πολύ «πειθαρχούσε» σε αυτόν ακόμη και μετά θάνατον. Και μάλιστα παρά το γεγονός ότι προερχόταν από αριστερή οικογένεια. Ηταν συγγενής του βουλευτή Λαρίσης του ΚΚΕ Κώστα Λουλέ και, όπως έχει αποκαλύψει ο Ριχάρδος Σωμερίτης σε βιβλίο του, ο Ψυχάρης στη μνήμη του πατέρα του ψήφιζε σε κάθε εκλογική αναμέτρηση… ΚΚΕ.
Παρά την πίεση που του άσκησα ωστόσο κατά τη διάρκεια της συνομιλίας μας, αρνήθηκε να αποκαλύψει λεπτομέρειες για την περίφημη άγνωστη συνέντευξη που του είχε παραχωρήσει ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και η οποία δεν έχει δημοσιοποιηθεί μέχρι τώρα. Συνέντευξη στην οποία λέγεται ότι δίδει απαντήσεις και για όλα τα θέματα που αφορούν την πορεία του στην πολιτική. Ακόμη και τα πολύ προσωπικά. Εχω ακούσει τη φήμη μάλιστα ότι μετά την απομάκρυνση του Κωνσταντίνου Καραμανλή από την Προεδρία της Δημοκρατίας το 1985 η συνέντευξη αυτή καταστράφηκε -δεν είναι της στιγμής να πούμε το πώς και το γιατί-, αλλά για να είμαι ειλικρινής δεν πιστεύω ότι ένας δημοσιογράφος του διαμετρήματος του Ψυχάρη θα την κατέστρεφε και δεν θα άφηνε ένα αντίτυπο για την Ιστορία.
Μου έκανε πάντως φοβερή εντύπωση πως ένας δημοσιογράφος αυτής της ισχύος όταν επρόκειτο για τον Κωνσταντίνο Καραμανλή έκανε εκείνη την εποχή ό,τι του υποδείκνυαν ακριβώς ο Αχιλλέας Καραμανλής και ο Πέτρος Μολυβιάτης, τους οποίους σεβόταν απεριόριστα. Ηταν παρών στην τελετή της αποκάλυψης του ανδριάντα του Καραμανλή στην παραλία της Θεσσαλονίκης κατόπιν προσκλήσεως του Αχιλλέως. Τον Μολυβιάτη τον συναντούσε σταθερά κάθε Παρασκευή στην παρέα της Αθηναϊκής Λέσχης μαζί με τον Γιάννη Βαρβιτσιώτη, τον Προκόπη Παυλόπουλο, τον Μιχάλη Σάλλα, τον Γιώργο Αλογοσκούφη, τον Παύλο Ιωαννίδη, τον Στέλιο Παπαδημητρίου και μερικούς ακόμη.
Η δεύτερη φορά που τον συνάντησα ήταν πάλι στο γραφείο του στο «Βήμα», το καλοκαίρι του 2009, όταν έκλεισε ο «Ελεύθερος Τύπος» όπου εργαζόμουν. Με προέτρεψε να τον συναντήσω ένας στενός του φίλος και, παρά το γεγονός ότι λόγω της κεντροδεξιάς μου ταυτότητας θεωρούσα ότι θα αρνείτο να με δει, τελικώς με δέχτηκε. Συζητήσαμε το ενδεχόμενο να μου ανατεθεί να γράφω μεγάλα ιστορικά θέματα παρασκηνίου για την κεντροδεξιά παράταξη, με την προϋπόθεση να μην μπω στα «χωράφια» του τρέχοντος ρεπορτάζ συναδέλφων, και δώσαμε ραντεβού για τον Σεπτέμβριο του 2009. Αλλά τον Σεπτέμβριο προκηρύχθηκαν πρόωρες εκλογές, άλλαξε η κυβέρνηση και κάθε σκέψη εγκαταλείφθηκε.
Αν θέλει κανείς να αξιολογήσει σωστά τη μακρά πορεία του Σταύρου Ψυχάρη στον χώρο του Τύπου, θα πρέπει να κάνει μία διάκριση: να ξεχωρίσει τον ρεπόρτερ δημοσιογράφο από τον εκδότη και μετέπειτα επιχειρηματία Ψυχάρη, ειδικώς από την περίοδο Σημίτη έως τον Τσίπρα. Μιλάμε για δύο διαφορετικές περιόδους.
Ως δημοσιογράφος ρεπόρτερ ο Σταύρος Ψυχάρης διέπρεψε. Αν και δεν ήταν η δημοσιογραφία το πρώτο του επάγγελμα. Ο πατέρας μου τον θυμόταν να ασχολείται με θέματα κτηματαγοράς στην Αίγινα σε πολύ νεαρή ηλικία, πράγμα που επιβεβαίωσα σε συνομιλία που είχα σε ανύποπτο χρόνο με πρόσωπο του οικογενειακού του περιβάλλοντος. Το ένστικτό του, οι γνωριμίες και η επιμονή του για το ρεπορτάζ αναπλήρωναν το έλλειμμά του σε εγκύκλιες γνώσεις.
Την προηγούμενη εβδομάδα προσέφυγα μάλιστα στο βιβλίο του «Οι 70 κρίσιμες μέρες», στο οποίο περιγράφει αναλυτικά με πρωτογενείς πληροφορίες τι ακριβώς συνέβη στην πατρίδα μας από τις 24 Ιουλίου 1974 και μετά (ας το διαβάσει η κυρία Σακελλαροπούλου για να διαπιστώσει τι χρωστά το πολίτευμα στον Κωνσταντίνο Καραμανλή και γιατί είναι ασύλληπτο ολίσθημά της να μην αναφέρεται σε αυτόν στην ετήσια δεξίωση της Προεδρίας για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας). Η προσωπική σχέση που διατηρούσε ο Ψυχάρης με τον Ευάγγελο Αβέρωφ, τον «Βλάχο», όπως τον αποκαλούσε, τον βοήθησε καταλυτικά να αναπαραστήσει και να καταγράψει στις σελίδες του βιβλίου εκείνου τις δραματικές ώρες της αποκατάστασης της Δημοκρατίας και της τραγωδίας της Κύπρου.
Πολυσέλιδες εκδόσεις
Ως διευθυντής του «Βήματος» και ως ο άνθρωπος που καθιέρωσε τις πολυσέλιδες κυριακάτικες εκδόσεις, ο Ψυχάρης επίσης παρέδωσε ουκ ολίγες φορές μαθήματα δημοσιογραφίας. Αν θέλει να διαπιστώσει κανείς το κενό του, δεν έχει, όπως μου είπε οικείο του πρόσωπο, παρά να κάνει μία σύγκριση: το τριακοσίων το πολύ λέξεων πρωτοσέλιδο άρθρο του που δημοσιευόταν κάθε Κυριακή στο «Βήμα» και έκανε τον γύρο των πολιτικών γραφείων από το Σάββατο το βράδυ, γινόταν αντικείμενο σχολίων και προκαλούσε σχεδόν πάντοτε ισχυρές πολιτικές αναταράξεις.
Ήταν ο ορισμός της δημοσιογραφικής παρέμβασης. Το χιλίων λέξεων άρθρο της ίδιας εφημερίδας σήμερα δεν παράγει κυματισμό. Και δεν αναπαράγεται.
Άλλο όμως ο Ψυχάρης ως δημοσιογράφος -ποτέ δεν θα διανοείτο να ζητήσει την απαγόρευση της μετάδοσης των πρωτοσέλιδων άλλων εφημερίδων από την επισκόπηση του Τύπου στο Mega Channel, ούτε θα δημιουργούσε προσκόμματα στη διανομή τους ως μέτοχος του πρακτορείου Αργος- και άλλο ο Ψυχάρης ως εκδότης, διευθυντής, επιχειρηματίας. Ως αφεντικό. Ο πρώτος ως δημοσιογράφος ήταν κορυφαίος. Ο δεύτερος ως εκδότης έκανε πολλές φορές κατάχρηση της δυνάμεώς του. Ειδικά στην περίοδο Σημίτη. Δεν είναι η ώρα για να περιγράψουμε πώς ακριβώς και με ποιους τρόπους έκανε κατάχρηση αυτής της δυνάμεως. Ο νεκρός δεδικαίωται κατά τα έργα του, όπως λέει η Εκκλησία μας.
Μόνο που αυτό το «κατά τα έργα του», καμιά φορά το ξεχνάμε. Το κεντροαριστερό «Βήμα» επιτέθηκε ανοίκεια το 1997 στον τότε αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης Κώστα Καραμανλή και τον παρομοίασε με τον κλώνο «Ντόλι», καθώς τότε η επιστήμη είχε επικεντρώσει την προσοχή της στην κλωνοποίηση των προβάτων. Ηταν μία αήθης επίθεση που συνέπεσε με την κριτική Καραμανλή στις ψηφιακές αναθέσεις του ΟΤΕ σε γνωστό επιχειρηματία. Η περίοδος εκείνη επίσης σφραγίστηκε από την άκριτη υιοθέτηση του συνθήματος του Γιάννου Παπαντωνίου «και βούτυρο και κανόνια», που συνδεόταν με την προώθηση της αγοράς ενός γιγάντιου σκανδαλώδους προγράμματος εξοπλισμών από το υπουργείο Αμυνας, το οποίο ακόμη απασχολεί την ελληνική Δικαιοσύνη.
Ο Σταύρος Ψυχάρης, από τον Σημίτη και μετά, δεν τα πήγαινε καλά (πλην του Αντώνη Σαμαρά, με τον οποίο είχε διαχρονικές σχέσεις λόγω Αβέρωφ) με κανέναν πρωθυπουργό. Με τον Καραμανλή συγκρούστηκε χωρίς αποτέλεσμα, μόνο προς το τέλος της θητείας του βελτιώθηκαν οι σχέσεις του ΔΟΛ με το τότε Μαξίμου. Το «καρεδάκι» στην πρώτη σελίδα του «Βήματος» αμέσως μετά την υπογραφή της συμφωνίας Καραμανλή – Πούτιν στην Κωνσταντινούπολη για τον ρωσικό αγωγό τον Ιούνιο του 2007 την ημέρα που ξεσπούσε η πρώτη μεγάλη φωτιά στην Αττική θα είναι εκεί για να θυμίζει πάντοτε πώς κάποιοι προειδοποιούν πρωθυπουργούς να μην ακολουθούν ανεξάρτητες πολιτικές. «Το παιχνίδι είναι μεγάλο και η χώρα είναι μικρή» προειδοποιούσε τότε ο Ψυχάρης τον Καραμανλή. Τον Αύγουστο, δύο μήνες μετά, άγνωστοι κατέκαψαν ολόκληρη την Ελλάδα! «Μικρή»…
Ο Γιώργος Παπανδρέου
Τον Γιώργο Παπανδρέου τον ανέχθηκε, αλλά στο τέλος ο πρώην πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ τον κατήγγειλε ότι μετείχε, μαζί με τραπεζίτες και πολιτικούς, στο σχέδιο πτώσης του από την πρωθυπουργία μετά τις Κάννες, επειδή δεν ρύθμιζε τα δάνεια του ΔΟΛ. Με τον Αλέξη Τσίπρα και την περίφημη ιστορία της «γάτας Ιμαλαΐων» που παρέστη στη μυστική συνάντησή τους μπήκε η ταφόπλακα. Η σύγκρουση Ψυχάρη – ΣΥΡΙΖΑ ήταν ασύλληπτη. Επική. Του έγιναν έλεγχοι στο «πόθεν έσχες». Του δημεύθηκε η περιουσία. Βγήκε στο σφυρί πολυτελές ακίνητό του στο Πόρτο Χέλι. Λέγεται ότι οι έλεγχοι που έγιναν στην περιουσιακή του κατάσταση επί ΣΥΡΙΖΑ μείωσαν πάνω από 10.000.000 ευρώ την περιουσία που απέκτησε όλα αυτά τα χρόνια από την ενασχόλησή του με τα εκδοτικά πράγματα. Τόσα κατέβαλε στην Εφορία.
Ο θρύλος λέει μάλιστα ότι ηγέτης / ηγέτιδα μεγάλης ευρωπαϊκής χώρας ζήτησε τότε από τον Αλέξη Τσίπρα ως προαπαιτούμενο για τις δόσεις των Μνημονίων να εξοντώσει τρεις φιλοδυτικούς «ολιγάρχες», μεταξύ αυτών και τον Σταύρο Ψυχάρη. Πράγμα το οποίο τελικώς συνέβη -είμαι σίγουρος πως, αν ο Αλέξης ερωτηθεί, θα πει «δεν θυμάμαι»-, αλλά δεν οφείλεται αποκλειστικά στον ΣΥΡΙΖΑ. Ο τραπεζικός δανεισμός του Δημοσιογραφικού Οργανισμού Λαμπράκη -με εγγύηση τον… αέρα, όπως αποκάλυψε οικείος του στην Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής για τα ΜΜΕ- είχε ξεπεράσει κάθε όριο και έδειχνε τη σταδιακή μείωση της επιρροής του στην ελληνική κοινωνία και στο κεντρικό πολιτικό σύστημα.
Η αποτίμηση λοιπόν είναι ξεκάθαρη. Ως δημοσιογράφος ο Ψυχάρης υπήρξε μεγάλος ρεπόρτερ. Τα κοφτά κείμενά του δημιούργησαν σχολή γραφής. Ως εκδότης – επιχειρηματίας δεν κατάφερε να ξεπεράσει τον Χρήστο Λαμπράκη και επί των ημερών του ο ΔΟΛ άλλαξε χέρια. Ως αφανής πολιτικός παράγων, καλύτερα ας μην το συζητήσουμε τώρα. Τα συλλυπητήριά μου στον υιό του Ανδρέα.
