Το βήμα της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης είναι εθνικό. Η ίδια η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης είναι εθνική υπόθεση. Όλοι οι πρωθυπουργοί της Μεταπολίτευσης παραδοσιακά αξιοποιούν εθιμικά το βήμα της για να εκφωνήσουν ενώπιον των παραγωγικών τάξεων της χώρας μια ομιλία αντίστοιχη με αυτή που εκφωνεί ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών όταν απευθύνει στην αρχή κάθε νέας χρονιάς στο Κογκρέσο την ετήσια ομιλία του προς το έθνος.
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
Η ομιλία αυτή παραδοσιακά είναι βαριά, έχει πολλούς αριθμούς, οικονομικούς όρους (ΑΕΠ, πληθωρισμός. έλλειμμα, εμπορικό ισοζύγιο, δανεισμός και λοιπά), δεν περιέχει κομματικά συνθήματα και απευθύνεται τόσο προς τους συμμάχους μας και τους εχθρούς μας στο εξωτερικό και τις αγορές όσο και προς το εσωτερικό ακροατήριο.
Οι Έλληνες, νοικοκυριά και επιχειρήσεις, ακούν τον πρωθυπουργό τους και κάνουν τον προγραμματισμό τους. Η ραχοκοκαλιά της ομιλίας είναι κυρίως οικονομική. Αν αναζητήσει κανείς παλαιότερα υποδείγματα από ομιλίες του Κωνσταντίνου Καραμανλή, του Ανδρέα Παπανδρέου, του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη και άλλων πρωθυπουργών της Μεταπολίτευσης, θα διαπιστώσει ότι ξεκινούσαν πάντοτε κάνοντας μια επισκόπηση των παγκόσμιων γεωπολιτικών εξελίξεων. Ακολουθούσε η επισκόπηση των παγκόσμιων μακροοικονομικών τάσεων και, αφού ολοκληρωνόταν η ανάλυση του «πού πάει ο κόσμος;», οι πρωθυπουργοί παρουσίαζαν τα μακροοικονομικά δεδομένα για την πορεία της ελληνικής οικονομίας, τα μικροοικονομικά αλλά και τις θέσεις τους για τα εθνικά θέματα. Σπάνιες ήταν οι φορές που το εθνικό βήμα του Βελλιδείου αξιοποιήθηκε για να προβληθούν προεκλογικά διλήμματα, να σχολιαστούν εσωτερικά θέματα της πολιτικής επικαιρότητας, να επικριθούν πολιτικοί αντίπαλοι και να μετατραπεί ο χώρος από εθνικό κέντρο στην ουσία στην προεκλογική συγκέντρωση ενός κόμματος.
Ιδιόρρυθμες ακροβασίες
Με αυτά τα δεδομένα έχουμε να σχολιάσουμε ότι ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης στην ομιλία του το βράδυ του Σαββάτου στο βήμα της Διεθνούς Εκθεσης Θεσσαλονίκης προέβη σε ιδιόρρυθμες ακροβασίες.
Ενώ η ομιλία του είχε διάσπαρτα -αλλά όχι δομημένα- όλα τα χαρακτηριστικά μιας κλασικής ομιλίας πρωθυπουργού από το εθνικό βήμα της Διεθνούς Εκθεσης Θεσσαλονίκης, στην πραγματικότητα με τον τρόπο που αναπτύχθηκαν τα νοήματα που εξέπεμψε αλλά και με τους νεωτερισμούς που μπήκαν εμβόλιμοι στο κείμενό του ούτε ο στόχος για να αποσταλεί εθνικό μήνυμα μέσα έξω επετεύχθη ούτε και το σύνθημα που βρισκόταν ως φόντο στην πλάτη του πρωθυπουργού υπηρετήθηκε. Με αμιγώς εσωκομματικούς όρους όλα έγιναν άψογα. Ο πρωθυπουργός έγινε δεκτός στην είσοδο του Βελλιδείου με το κομματικό σύνθημα της νεολαίας «ΟΝΝΕΔ ΟΝΝΕΔ πρωτοπορία, ζήτω η Νέα Δημοκρατία» (αταίριαστο, όμως, για Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης), όλη η ομιλία του ήταν δομημένη γύρω από το εγώ του (ή εμένα για κυβερνήτη ή τον Τσίπρα), η τηλεοπτική κάλυψη υπηρέτησε τον ίδιο αποκλειστικώς και εξαφάνισε από τα πλάνα την όλη παράταξη (πλην τριών υπουργών και της ηγεσίας των Ενόπλων Δυνάμεων, ο σκηνοθέτης -με οδηγίες- δεν προέβαλε κανέναν από το υπουργικό συμβούλιο του κ. Μητσοτάκη, ούτε καν τον επίσημο προσκεκλημένο από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα – για τους εκπροσώπους παραγωγικών τάξεων και κοινωνικών εταίρων δεν συζητάμε), με τη διαφορά όμως ότι όλο αυτό το σκηνικό δεν παρέπεμπε σε εθνική ομιλία αλλά σε κομματική ομιλία.
Ίσως γι’ αυτό και η Θεσσαλονίκη το Σαββατοκύριακο της Εκθεσης είχε αδειάσει, οι Θεσσαλονικείς έφυγαν στη Χαλκιδική και το κέντρο της κατελήφθη από τους κρατικούς αξιωματούχους των Αθηνών με τα πανομοιότυπα μπλε κοστούμια. Γιατί αυτή η Εκθεση και τα εγκαίνιά της, όπως διεξάγονται, δεν τους ανήκουν και δεν τους περιλαμβάνουν.
Πάει ο καιρός που ήταν εορτή. Η ίδια η μακρά «καστρική» ομιλία άνω της ώρας του κ. πρωθυπουργού (τον άκουσα, αλλά μετά τη διάβασα κιόλας, για να είμαι βέβαιος στο συμπέρασμά μου), παρότι παρουσίασε μια πολύ ενδιαφέρουσα δέσμη μέτρων ύψους 5 δισ. ευρώ για συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες, όπως οι συνταξιούχοι, οι μητέρες, οι φοιτητές, οι ιδιωτικοί υπάλληλοι, εντούτοις, όπως τελικά γράφτηκε και όπως εκφωνήθηκε, απέτυχε να υπηρετήσει τον πολιτικό στόχο της.
Πρώτον, διότι, μολονότι είχε δομή, ο συγγραφέας της ομιλίας του πρωθυπουργού τον έβαλε να κάνει ακατανόητα ζιγκ ζαγκ με τρόπο που σε ορισμένες στιγμές του ακροατήριό του τον έχανε. Γιατί το… ζάλισε. Από τους ΛΟΑΤΚΙ plus ξαφνικά ο κ. Μητσοτάκης μεταπήδησε στην επόμενη παράγραφο στην επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 μίλια στο Ιόνιο Πέλαγος.
Και από τον Ερντογάν και την ισχυρής φόρτισης φράση «νταηλίκι γιοκ» πέταξε στην επόμενη παράγραφο στα προγράμματα στέγης για χιλιάδες νέα ζευγάρια. Από τους μετανάστες και τους πρόσφυγες ξαφνικά στην επόμενη παράγραφο βρέθηκε στη δικαιολόγηση της επισύνδεσης του κινητού του Νίκου Ανδρουλάκη (η συγκεκριμένη αναφορά δεν είχε θέση σε θεσμική ομιλία με οικονομικό περιεχόμενο). Εκεί που τον έβρισκες, ξαφνικά τον έχανες.
Δεύτερον, δεν υπηρετήθηκε ο στόχος της σταθερότητας και του «καπετάνιου κυβερνήτη» λόγω του άγαρμπου τρόπου (και επί της ουσίας και επί της διαδικασίας) με τον οποίο ο κ. Μητσοτάκης μετέτρεψε τις διαφορές κρατών περί την εξωτερική πολιτική σε προσωπικές διαφορές μεταξύ ηγετών, ενώ ο κανόνας είναι ότι στις διεθνείς σχέσεις ποτέ τα εθνικά θέματα δεν μετατρέπονται σε προσωπικά.
Επί της διαδικασίας δεν υπηρετήθηκε ο στόχος, διότι ξαφνικά, την ώρα που ο κ. Μητσοτάκης σωστά περιέγραψε τις προκλήσεις των Τούρκων, ανέσυρε το «όχι» του Ιωάννη Μεταξά για να έρθει στο ίδιο πολιτικό ύψος με τον πρόεδρο Ερντογάν. Εκφώνησε έτσι, χωρίς όμως να περιγράψει τι έχει προηγηθεί, την περίφημη φράση «όχι, κύριε Ερντογάν, νταηλίκια γιοκ». Οχι, όμως, σε τι; Ο Μεταξάς είπε το «όχι» επί συγκεκριμένου τελεσιγράφου. Εμείς σε ποιο πράγμα λέμε «όχι»; Γενικώς και αορίστως;
Αν διαβάσει κανείς το συγκεκριμένο απόσπασμα της ομιλίας του κυρίου πρωθυπουργού, θα διαπιστώσει ότι το «όχι» αιωρείται και ακούγεται ελαφρώς «ξεκούδουνα», χωρίς επαρκή αιτιολόγηση. Γενικότερα, πάντως, οι Αμερικανοί σύμβουλοι του κυρίου πρωθυπουργού θα πρέπει να είναι εξαιρετικά προσεκτικοί στο πώς εντάσσουν γεγονότα και φράσεις σύμβολα της Ιστορίας μας στις ομιλίες του – την προηγούμενη φορά στις ΗΠΑ έκαναν το ατόπημα να τον βάλουν να παραλληλίσει το Μεσολόγγι με την Ουκρανία.
Και επί της ουσίας, όμως, υπάρχει ένα λάθος στη συγκεκριμένη αναφορά. Ο πρωθυπουργός, μέσα σε προεκλογική περίοδο, μπαίνει στον πειρασμό να προσωποποιήσει τις διαφορές της χώρας με άλλες χώρες, κάνοντας απαξιωτική ονομαστική αναφορά σε ξένους ηγέτες. Κάλεσε το ακροατήριο να… στείλει πίσω τον λογαριασμό της ενέργειας στον Ρώσο πρόεδρο Πούτιν. Χωρίς να πει λέξη για τις ευθύνες των ηγετών της Ε.Ε.! Λαϊκισμός.
Είναι ο πρώτος πρωθυπουργός από τη Μεταπολίτευση ο οποίος κατάφερε -χωρίς βεβαίως να δικαιώνουμε τους απέναντι- να ανοίξει προσωπική βεντέτα με τον πρόεδρο της Τουρκίας και της Ρωσίας. Και ο Σημίτης και ο Καραμανλής και ο Παπανδρέου και ο Σαμαράς και ο Τσίπρας υπήρξαν ως πρωθυπουργοί συνομιλητές του Τούρκου προέδρου και πολλές φορές ανέβασαν, όταν χρειάστηκε, τους τόνους απέναντι στην Τουρκία. Όχι, όμως, στον πρόεδρό της. Και, βεβαίως, δεν του έδωσαν ποτέ ιδιωτικώς σε προσωπικό επίπεδο υποσχέσεις περί απευθείας διαλόγου εφ’ όλης της ύλης, που δεν τήρησαν.
Η μετατροπή της εξωτερικής πολιτικής σε διεθνή συνδικαλισμό για ελληνική εσωτερική κατανάλωση είναι επικίνδυνη υπόθεση. Είναι επικίνδυνο παιχνίδι. Κι αν έχουμε να διδαχτούμε κάτι από τη μνήμη της Μικρασιατικής Καταστροφής, είναι ακριβώς αυτό: πώς αξιοποιήθηκε ο μεγαλοϊδεατισμός από τρίτους με συνέπεια να τον πληρώσει ακριβά η χώρα. Οι νουνεχείς πραγματικοί κεντρώοι, στους οποίους απευθύνεται ο κύριος πρωθυπουργός, δεν νομίζω ότι θα εκτίμησαν αυτή την έξαρση διεθνούς λαϊκισμού με προσωπικές αναφορές κατά ξένων ηγετών από το βήμα της Διεθνούς Εκθεσης Θεσσαλονίκης.
Ούτε βέβαια, για να επανέλθω στο εσωτερικό παιχνίδι, οι νουνεχείς κεντρώοι θα εκτίμησαν την αξιοποίηση του βήματος της Διεθνούς Εκθεσης Θεσσαλονίκης ως εφαλτήριο για την προβολή του διλήμματος «ή τον Τσίπρα ή εμένα». Αυτά τα διλήμματα δεν εκφωνούνται στο Βελλίδειο Συνεδριακό Κέντρο, αλλά λίγο παρακάτω, στην πλατεία Αριστοτέλους. Δεν είναι η Εκθεση παράρτημα κανενός κόμματος, για όσο τουλάχιστον ζει με αυτή τη μορφή. Και, βεβαίως, επειδή ο κύριος πρωθυπουργός υποστήριξε στην ομιλία του ότι τώρα κοντεύουμε να γίνουμε Ευρώπη, δεν είναι και πολύ ευρωπαϊκό η μετάδοση μιας ομιλίας που εξαφανίζει τα διακεκριμένα πρόσωπα του ακροατηρίου και τα προβάλλει μόνο ως θολό φόντο της παρουσίας ενός ηγέτη.
Ο κ. Μητσοτάκης, στην πολύ ενδιαφέρουσα από απόψεως οικονομικών μέτρων ομιλία του, με τα οποία σίγουρα θα ικανοποιήσει κρίσιμες κοινωνικές ομάδες (αλλά δεν έδωσε πειστικές απαντήσεις για το πώς θα αντιμετωπίσει την ενεργειακή κρίση), επέλεξε να χρησιμοποιήσει ως κατακλείδα μία φράση του θείου του συνταγματολόγου Νίκου Αλιβιζάτου, του αείμνηστου φιλελεύθερου Γιώργου Θεοτοκά, ο οποίος αποκήρυττε τον φανατισμό και διακήρυσσε πως δεν είναι ωραίο να προσπαθούμε να δικαιώσουμε τις θεωρίες μας όταν κάνουμε κάτι. Πράγματι είχε δίκιο ο Θεοτοκάς. Αλλά στα «Τετράδια ημερολογίου» του, που γράφτηκαν κι αυτά μέσα στον πόλεμο (εκδόσεις Εστία), είχε γράψει και ακόμη μία ενδιαφέρουσα φράση: «Φοβάμαι τα χαλασμένα μυαλά στην Ελλάδα. Οι υστερικοί, οι ανισόρροποι, οι σχιζοφρενικοί έχουν εδώ περισσότερη απήχηση και περισσότερες ευκαιρίες να επιβληθούν, παρά σε άλλους τόπους, πιο κατακαθισμένους».
Θυμάμαι αυτή τη σκέψη του και ανατρέχω στην «τσακισμένη» σελίδα 137 των «Τετραδίων» του κάθε φορά που κάτι περίεργο και ανορθολογικό κάνει την εμφάνισή του στη δημόσια σφαίρα. Και δυστυχώς όλα όσα συμβαίνουν στην πατρίδα μας εσχάτως, με συνέπεια να την έχουν μετατρέψει σε απέραντο φρενοκομείο με την ευθύνη όλων των πολιτικών δυνάμεων, κάνουν τη ρήση του Θεοτοκά επίκαιρη παρά ποτέ. Ας την έχει υπόψη του ο κύριος πρωθυπουργός, μπορεί να του είναι χρήσιμη σε κάποια επόμενη ομιλία.
