Ο Αντώνης Σαμαράς έχει έρωτα με την ευρύτερη περιοχή της πλατείας Συντάγματος. Σχεδόν 30 χρόνια πριν, νεαρός συντάκτης, τον Ιούνιο του 1993, παρακολούθησα μέσα σε μια μεγάλη αίθουσα με καθρέφτες στο εμβληματικό ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρεταννία» την εξαγγελία της ίδρυσης του κόμματός του, της Πολιτικής Ανοιξης.
Του ΜΑΝΩΛΗ ΚΟΤΤΑΚΗ
Ακόμα ηχούν στα αυτιά μου τα συνθήματα των νεολαίων στα σκαλιά της «Μεγάλης Βρεταννίας»: «Ελλάς, Ελλάς, Αντώνης Σαμαράς». Αυτή τη φορά μετακινήθηκε ένα τετράγωνο πιο εκεί, στον πεζόδρομο της Βουκουρεστίου, στο θέατρο Παλλάς, για να ανακοινώσει μια νέα ίδρυση: Την έναρξη της λειτουργίας του Ιδρύματος «Αντώνης Σαμαράς», στο οποίο θα δωρίσει το πλούσιο αρχείο του. Τυπικά επρόκειτο για τη σηματοδότηση της ολοκλήρωσης μιας πολυτάραχης πολιτικής διαδρομής, διάρκειας 46 ετών, στον δημόσιο βίο.
Οι πολιτικοί ανοίγουν ιδρύματα συνήθως όταν φεύγουν. Το γεγονός, μάλιστα, ότι ο 27χρονος γιος του Κωνσταντίνος Σαμαράς εκινείτο με άνεση υποψήφιου βουλευτή μέσα στο πλήθος των συγκεντρωμένων, ίδιος ο πατέρας του στον τρόπο που χαμογελούσε, χαιρετούσε και αγκάλιαζε τον κόσμο (μακάρι να μην έχει κληρονομήσει τα ελαττώματά του, μόνο τα προτερήματα), ενίσχυε στους μυημένους την άποψη αυτή. Ωστόσο, όσοι ξέρουν καλά τον Σαμαρά -και έχω το προνόμιο, καθώς τον έζησα στα χρόνια της πολιτικής του ερήμου όταν έμεινε το 1996 εκτός Βουλής- γνωρίζουν πως πρόκειται για φενάκη. Για τον Μεσσήνιο ισχύει το απόφθεγμα του Ελευθερίου Βενιζέλου για το πότε πεθαίνει το μικρόβιο του πολιτικού.
Η διάρκεια ζωής του υπερβαίνει τον βιολογικό βίο του. Εισερχόμενος στο Παλλάς (μαζί με τις γραμματείς του Κατερίνα Σινάνογλου, Γεωργία Γκίκα και τον επί του Τύπου Νίκο Τσιούτσια), όπου οι μισοί τουλάχιστον συγκεντρωθέντες ήταν οι ίδιοι ακριβώς που είχα συναντήσει ως συντάκτης 30 χρόνια πριν στη «Μεγάλη Βρεταννία», στην ίδρυση της Πολιτικής Ανοιξης, αισθάνθηκα ότι αυτή η βραδιά (για όσους ξέρουν καλά τα εσωκομματικά της Νέας Δημοκρατίας) θα ήταν καθοριστική. Οι διαρροές από την οδό Δημοκρίτου, όπου και το γραφείο του Σαμαρά, τις προηγούμενες μέρες διέψευδαν ότι θα κάνει εκτεταμένη αναφορά στο θέμα των υποκλοπών, πόσο μάλλον παρουσία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη.
Ωστόσο, η ατμόσφαιρα και τα μηνύματα άλλα έδειχναν. Ενώ στην αρχή τον χώρο όπου δέσποζε η ελληνική σημαία πλημμύριζαν η μουσική της Ευανθίας Ρεμπούτσικα και η φωνή της Νατάσας Θεοδωρίδου στο υπέροχο τραγούδι «Στα λιμάνια ανάψανε φωτιές» (από την ταινία «Πολίτικη κουζίνα»), αίφνης κατά την είσοδο του Σαμαρά το μυαλό όλων πήγε στον… Κώστα Καραμανλή και στο δείπνο που είχαν οι δύο άνδρες πρόσφατα στην Κηφισιά.
Ο Μεσσήνιος πολιτικός επέλεξε να κάνει είσοδο με ηχητική υπόκρουση το αγαπημένο μουσικό θέμα του Καραμανλή «Αλέξανδρος» σε μουσική Σταμάτη Σπανουδάκη, ο οποίος είναι φίλος και των δύο. Οι δύο άνδρες, Σαμαράς και Καραμανλής, αγκαλιάστηκαν ζεστά και το κοινό τούς καταχειροκρότησε. Ηταν 7.15 μ.μ. Λίγο αργότερα, στις 7.25 μ.μ., έκανε ελαφρώς καθυστερημένος την εμφάνισή του τελευταίος στο Παλλάς ο πρωθυπουργός, ο οποίος διέσχισε τον μακρόσυρτο διάδρομο μέχρι τις πρώτες σειρές των επισήμων αργά αργά, με το πάσο του, δίνοντας χειραψίες στους πάντες, λες και επρόκειτο για τη δική του συγκέντρωση. Ηθελε να κάνει είσοδο ροκ σταρ. Η υποδοχή, όμως, από το κοινό ήταν χλιαρή. Το απαραίτητο χειροκρότημα. Τα δαιμόνια του παρελθόντος ποτέ δεν φεύγουν.
Οταν ο κύριος Μητσοτάκης κάθισε στη θέση του, άρχισαν οι εκπλήξεις. Η παρουσιάστρια της βραδιάς, δημοσιογράφος Μάρθα Λεκάκου, προσφώνησε, μεταξύ άλλων, τον αρχηγό των Ενόπλων Δυνάμεων Κωνσταντίνο Φλώρο, ο οποίος, όπως ακούγεται, υπήρξε θύμα των υποκλοπών. Και κάποιοι προσπαθούν να τον… παραιτήσουν. Το χειροκρότημα που έφτασε στα αυτιά του κυρίου Μητσοτάκη θα πρέπει να ήταν πάρα πολύ ηχηρό και σίγουρα τριπλάσιο σε σύγκριση με αυτό που ακούστηκε για τον ίδιο. Ηταν μήνυμα. Κάτω τα χέρια από τον αρχηγό. Ακόμα πιο ηχηρό ήταν το χειροκρότημα όταν έγινε γνωστό ότι μεταξύ των παρισταμένων ήταν και τα παιδιά των ηρώων των Ιμίων Βλαχάκου, Καραθανάση και Γιαλοψού.
Σείστηκε το Παλλάς. Ακολούθησε στο βήμα η Γεωργία Σαμαρά, πρόεδρος του νέου ιδρύματος. Τριάντα τρία χρόνια στο πλευρό του Αντώνη, πρώτη φορά ακούσαμε τη φωνή της σε δημόσια ομιλία. Πρότυπο αστικής ευγένειας και διακριτικότητας. Ακόμη θυμάμαι την έκπληξη των μελών του συνεργείου της ΕΡΤ στη συνέντευξη που πήρα στον Σαμαρά, στην οικία του επί της οδού Μπενάκη, στην Κηφισιά, όταν η Γεωργία τούς ρώτησε αν θέλουν τον φυσικό χυμό που θα τους στύψει να είναι με το κουκούτσι ή χωρίς! Η κυρία Σαμαρά επιφύλαξε την πρώτη ψυχρολουσία στον πρωθυπουργό, καθώς θύμισε το «ακριβό πολιτικό κόστος» που θέλησε να πληρώσει ο Αντώνης Σαμαράς αποχωρώντας από τη Νέα Δημοκρατία το 1993. Οπως και υπαινιγμοί της για το τι ακριβώς περιέχει το αρχείο Σαμαρά για την κρίσιμη περίοδο 1989-1993. Δοθέντος όμως ότι ο Κυριάκος είχε μια ιδιόρρυθμη σχέση με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, αυτό ήταν μάλλον ένα τροχιοδεικτικό που λογικά δεν πρέπει να τον ενόχλησε ιδιαίτερα. Ωστόσο, όσα ακολούθησαν ίσως και να τον οδήγησαν στη σκέψη ότι δεν θα έπρεπε να παραστεί στα εγκαίνια του Ιδρύματος «Αντώνης Σαμαράς».
Τα ρεπορτάζ των φιλικών του μέσων ενημέρωσης «περί ασκήσεων ενότητας των κορυφαίων» δεν μπορούν να εξαφανίσουν όσα ελέγχθησαν και όσα συνέβησαν προχθές το βράδυ στο Παλλάς. Ο Σαμαράς δεν ήταν καθόλου ευγενικός πίσω από τις γραμμές.
Αποδόμησε στο σύνολο σχεδόν την πολιτική του Κυριάκου Μητσοτάκη αλλά και των υπουργών του, καθώς επιφύλαξε σοβαρές αιχμές για τον Νίκο Δένδια, για τη Νίκη Κεραμέως, ακόμη και για τον Αδωνι Γεωργιάδη. Ο Χρύσανθος Λαζαρίδης, ο οποίος επιμελείται τις ομιλίες Σαμαρά, αποδόμησε χειρουργικά κεντρικές επιλογές της κυβερνητικής πολιτικής και όσο ο Σαμαράς στηλίτευε φανερά απελευθερωμένος (όπως έδειχνε) τις πτυχές αυτές, το πλήθος, το πατριωτικό δεξιό πλήθος, χειροκροτούσε με πάθος. Ειδικά στα σημεία για τους ΛΟΑΤΚΙ και το Μεταναστευτικό. Ενας πίσω μου πρέπει να φώναξε δυνατά καμιά δεκαριά φορές «μπράβο» και «πες τα».
Η Αριστερά αυτή τη φορά δεν ήταν στο στόχαστρο της ομιλίας του πρώην πρωθυπουργού. Ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ ούτε ο Τσίπρας. Με εξαίρεση τη συγγνώμη που τους κάλεσε να ζητήσουν ο πρώην πρωθυπουργός για την υπόθεση της Novartis, η Αριστερά απουσίαζε από το λεξιλόγιο του Σαμαρά. Για να μην πω ότι στο πλαίσιο των γνωστών υπερβάσεών του, εν όψει του προεδρικού έτους 2025, της έκανε και άνοιγμα στην αρχή της ομιλίας του, επισημαίνοντας ότι το αριστούργημα «Αξιον Εστί» προέκυψε από τη συνεργασία ενός αριστερού, του Μίκη Θεοδωράκη, με έναν δεξιό, τον Οδυσσέα Ελύτη. Ενώ δεν παρέλειψε να κάνει αναφορά ακόμα και στα λιανοτράγουδα του αγαπητού στο ΚΚΕ Γιάννη Ρίτσου, που μελοποίησε επίσης ο Θεοδωράκης.
Τον κεντρικό πυρήνα της ομιλίας Σαμαρά διαπερνούσε ένα αόρατο νήμα: πως η πολιτική του τρέχοντος πρωθυπουργού -«σημερινό» τον αποκάλεσε- Κυριάκου Μητσοτάκη για τους υδρογονάνθρακες (καθυστέρησε η εξόρυξη λόγω πράσινης ατζέντας), για το Σκοπιανό (μακεδονική γλώσσα), για το Αλβανικό (πώς έπρεπε να έχει απαντήσει στον Ράμα), για τους ΛΟΑΤΚΙ (γονέας Α και γονέας Β), για το Δημογραφικό (προσβλητική η άποψη πως θα το λύσουν οι μετανάστες), για την Παιδεία (ύστερα από κάθε μεταρρύθμιση, κάτι χάνεται), για τα επιδόματα (εθισμός), για το «καλάθι του νοικοκυριού» (δεν αρκεί) και, βεβαίως, για τις υποκλοπές (εκτροπή, αν) απέχουν από την ιδεολογική φυσιογνωμία και την ταυτότητα της Νέας Δημοκρατίας.
Το γεγονός ότι ο Σαμαράς δεν δίστασε να καυτηριάσει τα πολιτικά του παιδιά Κεραμέως και Γεωργιάδη για τις πολιτικές τους δείχνει και τη διάθεσή του. Οσα δε είπε για την υπόθεση των υποκλοπών ήταν στην πραγματικότητα σχεδόν ταυτόσημα με όσα είπε ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής στα Ανώγεια τον περασμένο Αύγουστο. Τελικά είχε νόημα το δείπνο μεταξύ των δύο ανδρών στην Κηφισιά, δεν πήγε άδικα ο κόπος του Καραμανλή να πείσει τον τότε διστακτικό Σαμαρά ότι πρέπει να μιλήσει για το απόρρητο, καθώς με την υπόθεση αυτή ατιμάζεται ολόκληρη η παράταξη.
Οταν, μάλιστα, ο κύριος Σαμαράς, φερόμενο θύμα παρακολούθησης, έκανε τη συγκεκριμένη αναφορά για τις υποκλοπές με τις λέξεις «απόρρητο», «εκτροπή», «εξηγήσεις», «ταυτότητα Νέας Δημοκρατίας» η σιγή και η παγωμάρα που επικράτησαν στο ακροατήριο ήταν μοναδικές. Ολοι αισθάνθηκαν ότι πρόκειται για μια μοναδική στιγμή. Καθώς δύο πρώην πρωθυπουργοί και εγγυητές της ενότητας του κόμματος ένωσαν τις φωνές τους γι’ αυτό που αποκάλεσαν ζήτημα δημοκρατίας. Πιέζοντας τον εν ενεργεία πρωθυπουργό να πάρει ξεκάθαρη θέση για το ζήτημα.
Ο κύριος Μητσοτάκης αναχώρησε από την αίθουσα του Παλλάς (όπου προσεχώς θα ανέβουν «Η τρελή του Σαγιό» και «Η αυλή των θαυμάτων»), έχοντας πλήρη εικόνα του πώς αισθάνεται για την πολιτική του το δεξιό πατριωτικό ακροατήριο, που αποτελεί και τον πυρήνα της εκλογικής βάσης του κόμματος. Αναχώρησε επίσης από την αίθουσα αποκομίζοντας την αίσθηση ότι με τα λάθη τα οποία έχουν διαπραχθεί στο πρόσφατο παρελθόν δεν έχει πια κάρτα Μπιάνκα από τους σιωπηλούς επί έξι χρόνια προκατόχους του, οι οποίοι κλιμακώνουν τις παρεμβάσεις τους. Πρόκειται για μια νέα πραγματικότητα.
Όσο για τον Αντώνη Σαμαρά; Ο ίδιος παρακολούθησα την ομιλία του έχοντας δίπλα μου τον Ντούσαν Μπάγεβιτς (φίλο του από τα παλιά όταν τον βοήθησε στην πολιτογράφησή του ως υπουργός Εξωτερικών) και τον αντιπρόεδρο του ΕΒΕΑ Νίκο Βασιλείου. Ρώτησα τον «πρίγκιπα του Νερέτβα» εάν πρόκειται να προπονήσει ξανά ομάδα. Χαμογέλασε. Αγέρωχος απάντησε ότι «έχει έρθει η ώρα της συνταξιοδότησης». Κοίταξα προς το βήμα από όπου κατερχόταν εκείνη τη στιγμή ο Αντώνης Σαμαράς. Δεν θα μπορούσα να πω ακριβώς το ίδιο για εκείνον.
