Στις 20 Απριλίου του 1989 δύο φοιτητές του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, ο υπογράφων και ο βουλευτής της Ν.Δ. Ευριπίδης Στυλιανίδης, δημοσιεύσαμε στον θρυλικό «Οικονομικό Ταχυδρόμο» του Γιάννη Μαρίνου μια μελέτη που είχαμε ήδη υποβάλει στις αρχές της ίδιας χρονιάς (ως μέλη της ΔΑΠ-ΝΔΦΚ) στην Επιτροπή Προγράμματος της Ν.Δ.
Ο τίτλος της ήταν «Γιατί λέμε “ναι” στα ιδιωτικά πανεπιστήμια» και η ανταπόκριση που είχε βρει έως εκείνη τη στιγμή στο εσωτερικό του κόμματος ήταν από χλιαρή έως εχθρική.
Κρατισμός δεν υπήρχε μόνον στην Αριστερά, κρατισμός υπήρχε και στη Ν.Δ. Κορυφαία στελέχη του κόμματος, δικηγόροι, καθηγητές Νομικής, που αξιοποιούσαν την πανεπιστημιακή έδρα ως πρόσθετο κύρος για την επαγγελματική τους πορεία, αντιδρούσαν με το άνοιγμα της επετηρίδας. Και επιχειρούσαν να υποβαθμίσουν την πρόταση των άγνωστων νεαρών.
Η δημοσιότητα που έλαβε όμως ήταν αρκετή για να μας απαντήσει ο ίδιος ο πρόεδρος του κόμματος Κωνσταντίνος Μητσοτάκης -κάπου στο αρχείο μας έχουμε την ιδιόχειρη επιστολή του ως πολιτικό κειμήλιο- και να περιληφθεί πρώτη φορά στο προγραμματικό πλαίσιο της Ν.Δ. αναφορά για την ίδρυση μη κρατικών μη κερδοσκοπικών ΑΕΙ.
Αν και δύο φορές από τότε η Ν.Δ. απέτυχε (το 2007 εξαιτίας του βέτο Βενιζέλου στον Γιώργο Παπανδρέου, το 2019 εξαιτίας του καθυστερημένου ΣΥΡΙΖΑ) να αναθεωρήσει το άρθρο 16, η πρωτοβουλία μας εκείνη είναι μερικά από τα πράγματα για τα οποία τολμώ να πω ότι καμαρώνουμε στη ζωή μας. Πολλώ δε μάλλον όταν την πρότασή μας αυτή τη θέσαμε στη βάσανο της ψηφοφορίας της Γενικής Συνέλευσης των Φοιτητών Νομικής Θράκης και κερδίσαμε με ψήφους 83-75. Οπως κερδίσαμε τότε και την ψηφοφορία για το Erasmus, από το οποίο επωφελήθηκαν διανύοντας μέρος των σπουδών τους σε ευρωπαϊκά ΑΕΙ 10.000.000 Ελληνόπουλα – όπως με ενημέρωσε προ τριετίας ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και παλαιός φίλος Μαργαρίτης Σχοινάς.
Θυμήθηκα με συγκίνηση αυτή μας την πρωτοβουλία (έχει λάβει και μορφή βιβλίου υπό τον τίτλο «Κόντρα στη δικτατορία των μετριοτήτων», εκδόσεις Σιδέρης, 2007) ακούγοντας χθες, 34 ολόκληρα χρόνια μετά, από το βήμα του Κοινοβουλίου τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη να εξαγγέλλει μετά τη συνεργασία του με τον αρμόδιο υπουργό Παιδείας Κυριάκο Πιερρακάκη την άμεση ίδρυση των μη κρατικών ιδιωτικών πανεπιστημίων παραπέμποντας στο άρθρο 28 του Συντάγματος. Υιοθετώντας κατά βάση μια παλαιά πρόταση του Προκόπη Παυλόπουλου, με βάση την οποία δεν απαιτείται αναθεώρηση του άρθρου 16 αλλά αυστηρή αξιολόγηση και πιστοποίηση όλων των ΑΕΙ, δημόσιων και ιδιωτικών, από την Ανεξάρτητη Αρχή Διασφάλισης Ποιότητας. Το πώς χάθηκε η ευκαιρία της αναθεώρησης το 2019 το ξέρουμε. Ο ΣΥΡΙΖΑ!
Αν και σήμερα ο Τσίπρας λέει ότι, αν πρόκειται για το Χάρβαρντ και την Οξφόρδη, γιατί όχι, ο ΣΥΡΙΖΑ φταίει. Εχει αξία όμως να θυμηθούμε πώς χάθηκε και η ευκαιρία του 2007. Τότε που πρώτος ο πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής εκκίνησε τις διαδικασίες αναθεώρησης του Συντάγματος, με αιχμή την αναθεώρηση των άρθρων 16 περί Ανώτατης Εκπαίδευσης και 24 περί Περιβάλλοντος (το πέμπτο τμήμα του Συμβουλίου Επικρατείας, στο οποίο μετείχαν το δίδυμο Δεκλερή – Σακελλαροπούλου και άλλοι μπλόκαρε τις μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις).
Στην αρχή, έκπληξη. Μεταξύ Καραμανλή και Γιώργου Παπανδρέου επήλθε συμφωνία για το άρθρο 16. Σύντομα, όμως, η αντιπαράθεση μεταφέρθηκε στον δρόμο. Ο νέος ηγέτης του ΣΥΡΙΖΑ Αλέκος Αλαβάνος δυναμίτιζε την αναθεώρηση και ανήγε ως σύμβολο αντίστασης στην κυβέρνηση το μπλόκο στο άρθρο 16.
Ακόμα θυμάμαι την εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου «Κόντρα στη δικτατορία των μετριοτήτων» (Σιδέρης), που γράψαμε μαζί με τον συμφοιτητή μου και μετέπειτα υπουργό Ευριπίδη Στυλιανίδη για τα μη κρατικά ΑΕΙ. Περιείχε τη μελέτη που στείλαμε στον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη ως ηγετικά στελέχη της ΔΑΠ-ΝΔΦΚ του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης για την αναγκαιότητα ίδρυσης των μη κρατικών ΑΕΙ.
Η εκδήλωση διεξήχθη στην Παλαιά Βουλή, σε κλοιό αστυνομικών δυνάμεων και αριστερών διαδηλωτών που εξέφραζαν την αντίθεσή τους στο άρθρο 16 λίγα μέτρα πιο κάτω, παραδίδοντας στην πυρά ακόμα και το ιερό φυλάκιο του Ευζώνου στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτου! Ο συντονιστής της παρουσίασης του βιβλίου Νίκος Χατζηνικολάου έφθασε με μεγάλη δυσκολία στον χώρο της εκδήλωσης. Η ατμόσφαιρα μύριζε δακρυγόνα.
Τελικώς, ο Παπανδρέου άλλαξε γνώμη και δεν ψήφισε το 16. Πίσω του στοιχήθηκαν αριστερά και δεξιά λόμπι του δημόσιου πανεπιστημίου (καθηγητικά και φοιτητοπατερικά), που ανησυχούσαν σφόδρα από την ίδρυση μη κρατικών ΑΕΙ και -το κυριότερο- από το άνοιγμα της επιστημονικής επετηρίδας. Το μονοπώλιο των «σοφών» καθηγητών στον δημόσιο λόγο και στα ανώτατα δικαστήρια (ΣτΕ) επαπειλείτο.
Η δικτατορία των μετριοτήτων «ηγέρθητο» και ματαίωσε τότε τη μεταρρύθμιση. Η μεταρρύθμιση εκείνη προέβλεπε λουκέτο στα πάσης φύσεως κολέγια που εμπορεύονταν πανεπιστημιακούς τίτλους, μετεξέλιξη των καλυτέρων από αυτά σε ιδιωτικά πανεπιστήμια και δυνατότητα ίδρυσης νέων, μη κρατικών ΑΕΙ. Απάντων εποπτευομένων από μια ανεξάρτητη δημόσια Αρχή -ιδού η ιδέα Παυλόπουλου-, η οποία θα ξεκαθάριζε συντομότατα την ήρα από το στάρι. Και, βεβαίως, θα έκλεινε τα παράνομα κολέγια.
Αριστερά και ΠΑΣΟΚ είπαν τότε «όχι», λαϊκίζοντας ασύστολα. Ο μόνος καθηγητής δημόσιου ΑΕΙ που είχε ταχθεί δημοσίως υπέρ της αναθεώρησης Καραμανλή για το 16 ήταν ο συνταγματολόγος Νίκος Αλιβιζάτος. Προς τιμήν του.
Για πολλά χρόνια παρέμεινε μυστήριο γιατί άλλαξε γνώμη για την αναθεώρηση του άρθρου 16 ο Γιώργος Παπανδρέου. Δώδεκα έτη μετά το 2007, μια παρέα Ελλήνων βουλευτών που μετέχουν στην Ολομέλεια του Συμβουλίου της Ευρώπης στο Στρασβούργο συζητούσε μια κρύα βραδιά περί ανέμων και υδάτων. Μεταξύ τους, ο πρώην πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου και ο πρώην υπουργός Παιδείας Ευριπίδης Στυλιανίδης, ο οποίος με διδακτορικό στο Αμβούργο (στον καθηγητή Κάρπεν) είχε εκλεγεί, εν τω μεταξύ, επίκουρος καθηγητής Νομικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας.
«Πρέπει να κάνουμε κάτι για το άρθρο 16!» σχολίασε στην εμβρόντητη παρέα ο Παπανδρέου. Εις εκ των βουλευτών δεν άντεξε και ρώτησε τον Γιώργο τι προέκυψε και άλλαξε στάση το 2007. Εκείνος -σύμφωνα με τις μαρτυρίες- απάντησε ότι τον πίεσαν πολύ στο παρασκήνιο ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης και ο Ευάγγελος Βενιζέλος.
Μια ιδιόρρυθμη συμμαχία Σημίτη – Βενιζέλου – Αλαβάνου καταδίκασε, σε συνθήκες καπιταλισμού, την Ελλάδα να παραμείνει στον τομέα της Ανώτατης Εκπαίδευσης η τελευταία κομμουνιστική χώρα του κόσμου. Ολες οι γύρω χώρες των Βαλκανίων έχουν μετεξελιχθεί σε προπύργια της ελεύθερης αγοράς. Σερβία, Κύπρος, Βουλγαρία, Τουρκία, Ρουμανία έχουν αναδειχθεί σε διεθνή εκπαιδευτικά κέντρα προσέλκυσης φοιτητών, συνεργαζόμενες με κορυφαία αμερικανικά ΑΕΙ, αλλά η Ελλάς παραμένει -μετά και την τελευταία αναθεώρηση του 2019- κομμουνιστική χώρα στην εκπαίδευση.
Το ωραιότερο σας το κρατούσα για το τέλος: Ολοι εκείνοι οι καθηγητές δημόσιων ΑΕΙ που πρωταγωνίστησαν στη μάχη για να μην περάσει το 16 είναι σήμερα πρυτάνεις επ’ αμοιβή στην Κύπρο! Τινές εξ αυτών, μάλιστα, είναι αριστεροί με φωτοστέφανο, πρώην υπουργοί, γνωμηγήτορες της κακιάς ώρας. Οπως και να έχει, μετά την χθεσινή εξαγγελία Μητσοτάκη ο αγώνας τώρα δικαιώνεται. Τίποτε δεν πάει χαμένο. Τι είναι 34 χρόνια που χάσαμε εμπρός στην Ιστορία;
