Την Παρασκευή το βράδυ παρακολούθησα με μεγάλο ενδιαφέρον την παράσταση «The Thread» («Το Νήμα») στο Μέγαρο Μουσικής.
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
Μια όχι συνηθισμένη παράσταση, καθώς βασίζεται αποκλειστικά στον χορό και στη μουσική. Χωρίς λόγο. Παρακινήθηκα να την δω καταρχάς από τον άνθρωπο που είχε την έμπνευση να παρουσιάσει τους ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς σε μοντέρνα -δυτική- μορφή, με τη φιλοδοξία να συστήσει την Ελλάδα στη διεθνή κοινότητα μέσα από μια νέα οπτική: τη Γεωργία Ηλιοπούλου. Την άκουσα να μιλά με πάθος για τις αποτυχίες της, τις επιτυχίες της, το όραμά της για τη νέα Ελλάδα στην εκπομπή του εξαιρετικού συναδέλφου Γιώργου Γιανναράκου στην Ελληνική Ραδιοφωνία, την περασμένη εβδομάδα, και αισθάνθηκα ότι μοιραζόμαστε την ίδια αγωνία: την προβολή της Ελλάδας στο μέλλον μέσα από μια νέα συσκευασία του παρελθόντος της.
Πάντοτε πίστευα και πιστεύω ότι, αν διαγράφεις ένα κομμάτι από το παρελθόν, διαγράφεις στην ουσία ένα κομμάτι από το μέλλον. Πάντα πίστευα και πάντοτε πιστεύω ότι οι Έλληνες «τα είπαμε όλα» πολύ νωρίς – το μόνο που χρειαζόμαστε είναι, αναλόγως της εποχής, «νέο περιτύλιγμα για να τα ξαναπούμε». Πάντοτε πίστευα και πιστεύω στη φράση του Τάσου Λιγνάδη, που θύμισε η Ηλιοπούλου (ανάλογη έχει πει και ο Κακογιάννης), ότι «τίποτε δεν γίνεται παγκόσμιο, αν δεν είναι βαθιά τοπικό».
Η παράσταση «Το Νήμα», τη μουσική της οποίας έχει γράψει ο σπουδαίος, ο πολύ μεγάλος Βαγγέλης Παπαθανασίου, ενώ τη χορογραφία υπογράφει ο καινοτόμος Rusell Maliphant και τα κοστούμια (μεγάλη επιτυχία) η Μαίρη Κατράντζου, αξιοποιεί 18 χορευτές, έξι του παραδοσιακού και 12 του μοντέρνου, για να βρει την άκρη του νήματος σε πολλές κουλτούρες: από τον μύθο του Θησέα και του Μινώταυρου έως τα μοιρολόγια της Ηπείρου, τους Κωδονοφόρους και την τραγωδία του Πόντου.
Θεωρώ ότι η σπουδαία αυτή παράσταση έχει τρία μεγάλα πλεονεκτήματα και ένα μειονέκτημα: στη μιάμιση ώρα που διαρκεί το δρώμενο, ο θεατής έχει την ευκαιρία να απολαύσει «πειραγμένους» στις νότες τούς χορούς κουδούνια (Σοχός Θεσσαλονίκης), χορός μαντιλιών (Φάρασσα Καππαδοκίας), κουλουριαστός ζωναράδικος (Έβρος), τσέστος ζωναράδικος (Ανατολική Ρωμυλία), πεντοζάλι, ναστριζίνι (νομός Σερρών), μαλεβιζιώτης (νομός Ηρακλείου), ατσαπάτ σέρα (Πλάτανος Ανατολικού Πόντου – Τραπεζούντα), τσάμικο, καθώς και κινητικά μοτίβα από τους χορούς καλές Σκύρου, σιανός Καρπάθου, σορουντίνα Καππαδοκίας, γκάιντα Κεντρικής Μακεδονίας, σούστα Κρήτης, αγκαλιαστός Κρήτης, κόνιαλι Ικονίου, μπάλος Κύθνου κ.ά. – στην πραγματικότητα, το εθνικό μας παλμαρέ, που επί τρία χρόνια μελέτησε ο Maliphant με τη βοήθεια των Ελλήνων δασκάλων χορού Ελένης Σπαθιά και Τάκη Καραχάλιου.
Το δεύτερο μεγάλο πλεονέκτημα της παράστασης είναι οι χορευτές της: Δελής, Δημητριάδη, Καραχανίδης, Κόντη, Λέτσου, Μπαγεώργος, Ντεμελή, Ξυραφάκης, Παγανός, Παπαδόπουλος, Παπακωνσταντίνου, Παυλής, Σπηλιωτοπούλου, Σταθάτου, Σταυρόπουλος, Σχοινοπλοκάκη, Τσιγγίστρα, Τσώλης. Συγκινείσαι όταν βλέπεις νέα παιδιά αφιερωμένα με τόσο πάθος και τόση αγάπη στην ελληνική παράδοση. Λες «δεν χάθηκε τίποτε». Λες «η Ελλάς δεν είναι όμιλος αναμνήσεων». Λες «το καινούργιο είναι εδώ, σε αυτές τις νησίδες, και παλεύει να γεννηθεί μέσα από τις ρυτίδες του παλαιού».
Έριξα μια ματιά στα βιογραφικά τους. Με καταγωγές από τη Βέροια, την Αφυτο Χαλκιδικής, τη Βόνιτσα και το Αγρίνιο, τη Σπάρτη και την Πάτρα, τα Ιωάννινα και το Μεσολόγγι, την Κρήτη και τη Ρούμελη, και πολλοί -σημαντικό- γεννημένοι στην Αθήνα, διαπρέπουν στον χώρο τους. Με σπουδές στον χορό από τα τέσσερα και τα επτά τους, και με διακρίσεις στο εξωτερικό, κοσμοπολίτες οικουμενικοί Έλληνες, εντυπωσιάζουν.
Τους παρατηρούσα από ψηλά, στον εξώστη 6 (μαζί με τη συνάδελφο Φαίδρα Βασιλάκη), έβλεπα το πάθος τους στα βήματα χορών που δεν ταιριάζουν με την καταγωγή τους (ποντιακοί, ζωναράδικοι κρητικοί) και σκεφτόμουν: «Ποια είναι αυτή η δύναμη που περνά στο μυαλό και στην ψυχή σου βήματα, που δεν ξέρεις πώς γεννήθηκαν και ποια αιτία τα προκάλεσε; Ποια είναι αυτή η δύναμη που σε κάνει να αφήνεσαι στον ήχο της λύρας, του κλαρίνου, του νταουλιού;» Περιττό να σας πω ότι το αθηναϊκό κοινό χειροκρότησε με μεγαλύτερη ένταση από καθετί άλλο την κατάθεση ψυχής των παιδιών στους ποντιακούς χορούς. Συγκινητικό.
Το τρίτο πλεονέκτημα της παράστασης είναι η συμμετρία, η αρμονία και το μέτρο. Η ιδιόρρυθμος Δύση. Ο Παπαθανασίου και ο Maliphant «πάντρεψαν» εκπληκτικά τα κοστούμια της Κατράντζου και τον φωτισμό του Michael Hulls. Το θέαμα μαζί με τον ήχο σού λέει ότι εδώ δεν είναι καθαρή Δύση – είναι ιδιόρρυθμος Δύση. Δύση με στοιχεία Ανατολής. Δύση που επικοινωνεί με άνεση με άλλους πολιτισμούς, όπως ο κινεζικός και ο αιγυπτιακός. Δύση με ήχους οικείους και για τους απέναντι από εμάς. Δύση-γέφυρα.
Η παράσταση έχει και ένα μειονέκτημα για τον Έλληνα θεατή. Όχι για τον ξένο, στον οποίο επιχειρούμε να συστηθούμε. Ηχητικά, οι χοροί μας φαίνονται «στεγνοί». Ίσως γιατί λείπει το τραγούδι. Ίσως, όμως, και γιατί έχουν αφαιρεθεί οι «χυμοί» από τις μελωδίες τους. Ίσως γιατί έχει αφαιρεθεί – συρρικνωθεί το εύρος του ήχου τους. Η περηφάνια τους. Η απεραντοσύνη τους. Ίσως γιατί πρέπει να μπουν σε καθαρά δυτική συσκευασία, χωρίς «ταρατατζούμ», για να γίνουν οικείοι στον θεατή της Νέας Υόρκης, των Παρισίων ή του Λονδίνου, όπου μπορεί να κάνει καριέρα το «Νήμα».
Για όποιον λόγο, πάντως, το κλαρίνο δεν αντηχεί, το νταούλι δεν φωνάζει – μάλλον κυριαρχεί η λύρα, που κλαίει. Εστιάζεις περισσότερο στα βήματα και δευτερευόντως στη μουσική. Σε μια επανέκδοση του εγχειρήματος ίσως ο κύριος Παπαθανασίου πρέπει να αξιολογήσει (παρατήρηση αδαούς θεατή) τον «στεγνό» τρόπο με τον οποίο αποδίδονται μερικοί -όχι όλοι- ελληνικοί χοροί.
Κλείνω: Παρά ταύτα, η γενική αίσθηση είναι υπέροχη: Ελλάς. Δίπλα μου κάθονταν δύο νεαρές, ήταν – δεν ήταν 25 ετών. Τους είπα ότι μου έλειπε ένας τέταρτος, ήθελα έναν ακόμη -τέταρτο- χορό. Για να μου απαντήσουν: «Μα, την Ελλάδα την ανακαλύπτεις με το αίσθημα του ανικανοποίητου! Πάντα πρέπει να λείπει κάτι…» Μπορεί.
Στο φουαγιέ πάντως, μετά το τέλος της παράστασης, είδα κάτι να πλεονάζει: η ορμή. Χιλιάδες Έλληνες και Ελληνίδες με φωτεινά πρόσωπα δείχνουν -το βλέπεις στα μάτια τους- ότι έχουν αφήσει πίσω τους την κρίση και θέλουν να τρέξουν… Να αναπτύξουν ταχύτητα!Να ξαναπιάσουν το «Νήμα»!
