Τo περασμένο Σαββατοκύριακο ταξίδεψα στη Βιένη και στη Μπρατισλάβα προκειμένου να μετάσχω σε ένα διεθνές συνέδριο για την Κοινωνία της Πληροφορίας.
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
Το πρώτο πράγμα που μου έκανε ισχυρή εντύπωση μόλις προσγειώθηκα στο αεροδρόμιο της αυστριακής πρωτεύουσας ήταν η μεγάλη φωτεινή επιγραφή με την ευχή «Merry Christmas» και τα δεκάδες κλασικά χριστουγεννιάτικα δένδρα που ήταν διάσπαρτα στην αίθουσα αφίξεων.
Στην κεντρική πλατεία (Hlavne Namestie) της Μπρατισλάβα, που πήγαμε την πρώτη μέρα -τέως σιδηρούν παραπέτασμα, θυμίζω-, ο κόσμος βράδυ Σαββάτου φωτογραφιζόταν πίνοντας brandy με δαμάσκηνα μπροστά στο δέντρο και στη φάτνη που βρίσκονταν δίπλα σε ένα μοντέρνο stage μουσικής.
Στη Βιένη την επομένη όλα θύμιζαν ότι η Ευρώπη προετοιμάζεται να εορτάσει τη γέννηση του Ιησού. Στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Στεφάνου παρατηρείτο συρροή και ο κόσμος -εθνότητες από όλο τον πλανήτη- προσευχόταν μέσα στη σιωπή, την οποία διατάρασσε πού και πού ένα αρμόνιο. Φώτα με αστεράκια και αγγέλους υπήρχαν παντού.
Στο Μουσείο της Αρχαίας Εφέσου -το επισκέφθηκα πριν από το Εθνολογικό Μουσείο της Αυστρίας- παντού, σε κάθε αίθουσα, αντίκριζες καλοστολισμένα χριστουγεννιάτικα δένδρα, ακόμη και δίπλα στα αγάλματα! Δεν συζητώ για την παρακείμενη χριστουγεννιάτικη αγορά. Κοντολογίς, τα πάντα «έλεγαν» ότι εδώ ετοιμαζόμαστε να εορτάσουμε τη γέννηση του Θεανθρώπου.
Προσγειωθήκαμε στην Αθήνα την Κυριακή το απόγευμα. Ασυναίσθητα έκανα την ίδια κίνηση μόλις παραλάβαμε τις αποσκευές. Έψαξα με το βλέμμα μου να βρω μια ευχή «Καλά Χριστούγεννα» στο αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος». Πουθενά! Τουλάχιστον από εκεί που πέρασα. Μπορεί να είχε αλλού, πάντως δεν τα είδα.
Έψαξα για χριστουγεννιάτικο δέντρο, με μπάλες, άστρο κ.λπ. Αντί αυτού διέκρινα στις άκρες των ιμάντων παραλαβής αποσκευών κάτι περίεργα φωτιστικά «δένδρα» από τα οποία κρέμονταν δυο τρία αεροπλανάκια. Μινιατούρες. Άποψη του καλλιτέχνη. Η αίσθησή μου ήταν ότι επέστρεψα σε μια ουδετερόθρησκη χώρα, μην πω άθεη χώρα. Αίσθηση που ενισχύθηκε όταν το βράδυ πέρασα από την οδό Βασιλίσσης Σοφίας, τον στολισμό της οποίας έχει αναλάβει το Ίδρυμα Ωνάση. Το απόλυτο κενό! Κανένα αίσθημα στην όψη του δήθεν εορταστικού φωτός. Και για Απόκριες άντεχε το «εύρημα».
Σκέφτηκα με ένταση τη φράση «Χριστούγεννα αγνοούνται, Ιησούς amber alert», αλλά η πυκνότητα των εξελίξεων στα εθνικά θέματα εκείνες τις μέρες δεν μας επέτρεψε να εστιάσουμε. Αντιδράσεις υπήρξαν ασφαλώς, θύελλα κανονική, αλλά όχι στη βάση που το προσεγγίζουμε εμείς.
Τα περίφημα social media επέκριναν τον φωτισμό με κριτήρια αισθητικής. Αν μοιάζουν τα αδιάφορα χρώματα με «μυγοσκοτώστρες». Αυτό ήταν το πρόβλημά τους. Εκτός θέματος! Άλλοι το προσέγγισαν με κριτήρια συνωμοσίας και 666. Καμία σχέση.
Το χειρότερο από όλα ήταν, όμως, οι εξηγήσεις που έδωσαν οι ίδιοι οι «εμπνευστές» του έργου. Το Ίδρυμα Ωνάση. Εδώ σηκώνεις τα χέρια ψηλά. Η τεμπελιά βαφτίστηκε «άποψη». Μεταφέρω απόσπασμα δηλώσεων της διευθύντριας Πολιτισμού Αφροδίτης Παναγιωτάκου, η οποία μίλησε για λογαριασμό του ιδρύματος σε ραδιοφωνικό σταθμό το Σάββατο.
Διαβάστε τι εξηγήσεις έδωσε και φρίξτε: «Σε όλες τις μεγάλες πρωτεύουσες πλέον οι φωτισμοί δεν είναι μόνο αγγελάκια και αστεράκια, επειδή είναι το οικείο. Σε πολλές πόλεις έχουν φωτιστεί από σύγχρονους φωτιστές οι δρόμοι. Το Ίδρυμα Ωνάση υποστηρίζει τον σύγχρονο πολιτισμό, ο συγκεκριμένος φωτισμός έχει προσεγγιστεί με την έννοια μιας καλλιτεχνικής εγκατάστασης».
Και πρόσθεσε: «Η χαρά της ζωής δεν είναι μόνο μια οικογένεια μαζεμένη γύρω από μία βασιλόπιτα. Εμείς δεν εκφράζουμε έτσι την αισθητική προσέγγιση της χαράς της ζωής, έχουμε μία σύγχρονη προσέγγιση και πιστεύουμε ότι μπορεί καθένας να είναι ο εαυτός του και να νιώθει ωραία. Υπάρχει μια μανία με ό,τι παλιό, το οποίο ξαφνικά εξωραΐζεται σαρωτικά με τη λογική πως οτιδήποτε παλιό, οτιδήποτε οικείο, είναι καλό. Η νοσταλγία λειτουργεί με έναν τρόπο κατευναστικό και παρηγορητικό».
Εδώ η επιστήμη σηκώνει τα χέρια ψηλά για λόγους γενικούς και ειδικούς. Γενικούς, γιατί το Ίδρυμα Ωνάση (του οποίου ο ιδρυτής Αριστοτέλης ήθελε να ακολουθήσει εκκλησιαστική καριέρα στη Σμύρνη πριν του αλλάξει γνώμη ο θείος του) μας λέει ότι ο χριστουγεννιάτικος στολισμός δυτικής ευρωπαϊκής πρωτεύουσας είναι «καλλιτεχνική εγκατάσταση»! Ω καιροί, ω ήθη.
Ειδικούς, γιατί το Ίδρυμα Ωνάση καταγγέλλει ότι υπάρχει «μανία για το παλιό» και λοιδορεί την ελληνική οικογένεια γύρω από τη βασιλόπιτα. Αλήθεια, δεν πάει μια βόλτα η κυρία Παναγιωτάκου στο Ίδρυμα Νιάρχος να δει πώς εκστασιάζονται κάθε βράδυ οικογένειες με παιδιά από τον ζεστό χριστουγεννιάτικο φωτισμό, το σιντριβάνι και τη μουσική; Εκεί να δει «μανία με το παλιό»! Δεν φεύγουν. Το είδα με τα μάτια μου το σαββατόβραδο, που είχα πάει στη Λυρική για τον «Χορό» του Μάνου.
Με την ευκαιρία: Επειδή εμείς οι Έλληνες άλλες απαιτήσεις έχουμε από ένα ίδρυμα που φέρει το επώνυμο Ωνάσης, ρωτώ: Μήπως το «παλαιό» αυτές τις άγιες μέρες είναι το μόνο νέο;
Μήπως σε αυτόν τον φθαρμένο νέο κόσμο που ζούμε οι σιωπές της θρησκείας, η ζεστασιά των φώτων, τα άστρα είναι το εσωτερικό καταφύγιο στο οποίο γαληνεύει καθένας όταν θέλει να ξεφύγει από τις φλύαρες ανοησίες «ντεμέκ» κοσμοπολιτών που θεωρούν τα Χριστούγεννα εκδήλωση του τύπου «Ήχος και φως» (εξαιρετική κατά τα λοιπά); Και επειδή κάποιοι λένε ότι αυτά αρέσουν στους νέους, μια διαπίστωση.
Αν «ξύσει» κανείς με προσοχή κάτω από κάθε τατουάζ ή πίσω από κάθε σκουλαρίκι στο αυτί με έκπληξη ίσως ανακαλύψει ένα «Αχ, Παναγία μου» ή ένα «Ο Θεός βοηθός». Η νεωτερικότητα δεν καταργεί ούτε την παράδοση ούτε την πίστη. Ο φωτισμός της Αθήνας δεν είναι λοιπόν ένα ζήτημα αισθητικής απλώς και μόνον. Άσπρα, κόκκινα, κίτρινα, μπλε.
Αφορά την ταυτότητά μας. Την εθνική μας ταυτότητα, αλλά κυρίως -για να καταλαβαίνουν οι μετανάστες που έρχονται- την ευρωπαϊκή μας ταυτότητα. Και όπως όλοι καλά ξέρουμε, Ευρώπη σημαίνει «αρχαία Ελλάδα, αρχαία Ρώμη και χριστιανισμός». Μην της αλλάζουμε τα φώτα, κυρία Παναγιωτάκου μου!
ΥΓ.: Ο φωτισμός μιας πρωτεύουσας πρέπει να είναι ενιαίος. Όχι να ακολουθεί οκτώ διαφορετικούς «δρόμους», κύριε δήμαρχε…
