Η τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα άρχισε με ένα σοκ που επισκίασε όλες τις παγκόσμιες εξελίξεις: τη δολοφονία του Ιρανού στρατηγού Κασέμ Σουλεϊμανί από αμερικανικό drone στο αεροδρόμιο της Βαγδάτης.
- Από τον Μιχάλη Ψύλο
Η ενέργεια αυτή δεν καθιστά απλώς αναπόφευκτη τη στρατιωτική κλιμάκωση στη Μέση Ανατολή και φέρνει πιο κοντά έναν πιθανό πόλεμο Ηνωμένων Πολιτειών – Ιράν. Απειλεί να επηρεάσει αρνητικά όλες τις μεγάλες προκλήσεις της εποχής:
• Τη μετατροπή της παγκόσμιας τάξης σε ένα νέο διπολικό σύστημα του οποίου ο κεντρικός άξονας είναι οι σχέσεις Ηνωμένων Πολιτειών – Κίνας.
• Τη διατλαντική ενότητα, καθώς υπάρχουν ενδείξεις ότι αυτή η σύγκρουση θα αλλάξει θεμελιωδώς τις σχέσεις της Ευρώπης με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
• Την αναταραχή στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά την αποχώρηση της Βρετανίας.
• Τη μεταναστευτική κρίση, καθώς μια νέα πολεμική σύγκρουση στη Μέση Ανατολή θα γιγαντώσει το προσφυγικό κύμα προς την Ευρώπη.
• Τους φόβους για μια νέα πετρελαϊκή κρίση στον δυτικό κόσμο, καθώς η τιμή του πετρελαίου της Βόρειας Θάλασσας (Brent) αυξήθηκε πρώτη φορά από το καλοκαίρι του 2019 πάνω από τα 70 δολάρια το βαρέλι. Την ίδια ώρα οι τιμές των μετοχών σε πολλά χρηματιστήρια υποχώρησαν και η τιμή του χρυσού ανήλθε στα 1.415 ευρώ ανά ουγκιά, που είναι και το υψηλότερο επίπεδο στην ιστορία της.
Σε αυτόν τον επαπειλούμενο Αρμαγεδδώνα η Ευρώπη δεν έχει βρει ακόμα τον ρόλο της στην ιρανική-αμερικανική σύγκρουση και αποδεικνύεται όλο και περισσότερο «χάρτινη τίγρης» όταν σοβαρεύουν οι εξελίξεις.
Από την άλλη πλευρά, οι Ηνωμένες Πολιτείες του Ντόναλντ Τραμπ, αγνοώντας πλήρως τα συμφέροντα της Ευρώπης, δεν διστάζουν να ενισχύουν συνεχώς την αποξένωση από τους συμμάχους τους. Πρώτα αποσύρθηκαν από την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν υποδαυλίζοντας την κλιμάκωση και με τις απειλές των τελευταίων ημερών ο Αμερικανός Πρόεδρος για επιθέσεις ακόμη και σε ιρανικά πολιτιστικά μνημεία δείχνει έτοιμος να εγκαταλείψει ακόμη και το δυτικό πλαίσιο αξιών.
Η απειλή αυτή θα συνιστούσε -αν γινόταν- μια πράξη βαρβαρότητας παρόμοια με την καταστροφή των αγαλμάτων του Βούδα από τους Ταλιμπάν στο Μπαμιάν του Αφγανιστάν και θα ακύρωνε τη δέσμευση της Αμερικής στις συμβάσεις διεξαγωγής πολέμων της Χάγης, που ισχύουν από το 1899 και το 1907, δηλαδή πάνω από έναν αιώνα.
Η προσπάθεια του προέδρου Τραμπ να επιβάλει τη συνέχιση της παρουσίας των αμερικανικών στρατευμάτων στο Ιράκ, ενάντια στη βούληση του ιρακινού Κοινοβουλίου, αντιφάσκει επίσης με τις διεθνείς Αρχές. Όταν μάλιστα ο Αμερικανός πρόεδρος απειλεί λόγω αυτής της απόφασης το ιρακινό Κοινοβούλιο με κυρώσεις «που ποτέ δεν θα είχαν ξαναδεί», τα πράγματα αγριεύουν…
Αναμφίβολα οι σχέσεις ΗΠΑ – Ιράν είναι τεταμένες από τότε που ο Ντόναλντ Τραμπ μετακόμισε στον Λευκό Οίκο. Τον Μάιο του 2018 απέσυρε τις ΗΠΑ από την πυρηνική συμφωνία με την Τεχεράνη, με την οποία τα πέντε μόνιμα μέλη του ΟΗΕ, η Ε.Ε. και η Γερμανία ουσιαστικά σταμάτησαν το πρόγραμμα πυρηνικών όπλων του Ιράν έπειτα από 15 χρόνια. Ο Τραμπ απέρριψε τη συμφωνία γιατί απλά την είχε διαπραγματευτεί ο προκάτοχός του στον Λευκό Οίκο Μπαράκ Ομπάμα.
Έκτοτε ο Αμερικανός πρόεδρος ακολούθησε μια πολιτική «μέγιστης πίεσης» στο Ιράν. Επέβαλε σκληρές κυρώσεις για να υπονομεύσει την ιρανική οικονομία με στόχο να προκαλέσει την κατάρρευση του καθεστώτος. Οι υπόλοιπες χώρες που υπέγραψαν την πυρηνική συμφωνία με την Τεχεράνη αντιμετωπίζουν επίσης κυρώσεις, εάν συνεχίσουν να συνεργάζονται με το Ιράν. Αυτό επηρέασε ιδιαίτερα τους Ευρωπαίους.
Η γερμανική εφημερίδα «Die Zeit» στο κύριο άρθρο της υποστηρίζει μάλιστα ότι «η Ευρώπη πρέπει να αποστασιοποιηθεί σαφέστερα από μια Αμερική που είναι τόσο σαφώς εναντίον των δυτικών αρχών. Εάν θέλει να είναι αξιόπιστη, πρέπει να δηλώνει σαφώς και τα δύο: Να καταδικάσει τη βίαιη καταστολή των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων στο Ιράν, αλλά ταυτόχρονα να επικρίνει τον πρόεδρο Τραμπ αν παραβιάζει τις κοινές αξίες που καθορίζουν τον δυτικό πολιτισμό. Αντί να καταδικάσουν τη δολοφονία του Σουλεϊμανί κατά παράβαση του Διεθνούς Δικαίου ως δυσανάλογη κλιμάκωση της σύγκρουσης, οι Ευρωπαίοι παροτρύνουν την Τεχεράνη «να αποφύγει περαιτέρω βίαιες πράξεις ή την υποστήριξή τους». Η αμερικανική επίθεση δεν αναφέρεται καν. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο η Ευρώπη κάνει τον εαυτό της απίστευτο», όπως γράφει η γερμανική εφημερίδα.
Η «ήσυχη» αυτή στάση των Ευρωπαίων δεν θα ηρεμήσει τον Τραμπ. Αντίθετα, ελλοχεύει ο κίνδυνος να ενθαρρυνθεί και να προχωρήσει σε περαιτέρω κλιμάκωση. Οι Ευρωπαίοι ενδέχεται σύντομα να βρεθούν αντιμέτωποι με πολύ δύσκολες αποφάσεις: Τι θα κάνουν, για παράδειγμα, αν οι Αμερικανοί προχωρήσουν σε αντίποινα κατά του Ιράν και τα θεωρήσουν ως υπόθεση του ΝΑΤΟ;
Ο Σουλεϊμανί αναμφίβολα ήταν ένας επικίνδυνος αντίπαλος που είχε βάψει τα χέρια του στο αίμα, αλλά έπρεπε ο πρόεδρος Τραμπ «να ρίξει ένα μασούρι δυναμίτη στο βαρέλι με την πυρίτιδα», όπως εύστοχα δήλωσε ο τέως αντιπρόεδρος και ενδεχομένως υποψήφιος για το προεδρικό χρίσμα των Δημοκρατικών Τζο Μπάιντεν;
