Eκατό χρόνια δεν είναι πολλά. Μόλις χθες. Μια στιγμή μέσα στην αιωνιότητα. Μελετώ συγκινημένος τους διαλόγους του Ελευθερίου Βενιζέλου με τον γενικό διοικητή της Θράκης Χαρίσιο Βαμβακά, ο οποίος υπήρξε ο καταλύτης για την απελευθέρωση της περιοχής πριν από εκατό χρόνια ακριβώς (14 Μαΐου 1920), και συγκινούμαι από τις περιγραφές.
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
Αέρας είναι ο Ελληνισμός. Οι δρόμοι, οι πλατείες, τα σχολεία, οι εκκλησίες, τα τζαμιά, τα σοκάκια, τα καλντερίμια που περπατώ μόνος κάθε φορά που επισκέπτομαι την αγαπημένη Κομοτηνή, τη λατρεμένη Αλεξανδρούπολη, τα αρχαία Αβδηρα, την ορεινή πομακική περιοχή δεν ήταν δικά μας. Ήταν υπό οθωμανική κατοχή. Σαντζάκια. Εμείς, οι πρόγονοί μας, ήμασταν πλειονότης στην περιοχή έναντι των Τούρκων αλλά υπόδουλοι. Υπόδουλοι στον τόπο μας.
Μια απλή ανάγνωση στον Ηρόδοτο να κάνεις -«μέγιστο δε το Έθνος των Θρακών (Θρηίκιον)»- ξέρεις γιατί είναι ελληνικός αυτός ο τόπος από αρχαιοτάτων χρόνων. Αλλά κι αν δεν πειστείς από τα γραπτά, μια βόλτα στα λιόδενδρα της Μαρώνειας, εκεί όπου σώζεται το αρχαίο θέατρο, σου είναι αρκετή. Αν είσαι τυχερός, θα βρεις ακόμη και σήμερα στο ευλογημένο έδαφος, στα αληθινά άγια χώματα, νομίσματα της αρχαίας περιόδου με τη μορφή του βασιλέως Μάρωνα! Θα βρεις και θα χαϊδέψεις τρυφερά τα ανάγλυφα. Κι αν δεν σου φτάνουν ούτε αυτά, διάβασε επιτέλους και κανένα χρυσόβουλο βυζαντινών αυτοκρατόρων για τη λίμνη Βιστωνίδα, έχουν ισχύ έως σήμερα με βάση τον Αστικό μας Κώδικα.
Διαβάζω και συγκινούμαι, λοιπόν! Συγκινούμαι, γιατί ανακαλύπτω στους διαλόγους του μεγάλου Κρητικού με τον Κοζανίτη πληρεξούσιό του πως χιλιάδες Ελληνες άντεξαν τον βίαιο εξισλαμισμό και δεν απαρνήθηκαν την ταυτότητά τους. Διαβάζω και συγκινούμαι, διότι μαθαίνω πως χιλιάδες Ελληνες πουλήθηκαν σκλάβοι στα παζάρια της Ανατολής. Διαβάζω και συγκινούμαι προπάντων, όμως, διότι στα ιστορικά ντοκουμέντα -τους διαλόγους και τα αρχεία της οθωμανικής διοίκησης- ανακαλύπτω πως εκατό χρόνια μετά δεν άλλαξε το παραμικρό. Ίδιοι μένουν οι εχθροί μας. Τα ίδια όνειρα για αυτονομία κάνουν οι Τούρκοι και τώρα. Τα χώματά μας επιβουλεύονται. Και τις ίδιες απαντήσεις δίνουμε στη διεθνή κοινότητα και εμείς εκατό χρόνια μετά: «Ισην ασφάλεια και ίσην δικαιοσύνην», όπως τηλεγραφούσε και ο φιλελεύθερος Ελευθέριος Βενιζέλος ο οποίος έκανε δώρο εμπιστοσύνης στους μουσουλμάνους της Θράκης τη «Σαρία». Εστιάζω σε μερικά στοιχεία από τα τηλεγραφήματα Βαμβακά προς Βενιζέλο για να καταλάβετε τι εννοώ:
• Η αναλογία χριστιανών – μουσουλμάνων και επί οθωμανικής αυτοκρατορίας ήταν 2/3 εμείς 1/3 αυτοί!
• Στα οθωμανικά αρχεία ο ελληνικός πληθυσμός ονομαζόταν «χριστιανοί». Τα ακούσατε, ανόητοι ουδετερόθρησκοι των Αθηνών; Χριστιανοί. Οι οθωμανοί θεωρούσαν ότι το θρήσκευμα προσδιόριζε το έθνος μας.
• Τούρκοι και Βούλγαροι επιχείρησαν να επηρεάσουν τη γαλλική διασυμμαχική διοίκηση και να ανακηρύξουν τη Θράκη αυτόνομο κράτος. Όπως μερικοί που επισκέφθηκε προσφάτως στη Θράκη η ανιστόρητη πρέσβης της Σουηδίας, χωρίς να δει στα γραφεία τους την πράσινη σημαία με την ημισέληνο του αυτόνομου κράτους που ονειρεύονται στη Θράκη.
• Οι φιλήσυχοι μουσουλμάνοι της περιοχής όχι απλώς χαιρέτισαν την ενσωμάτωση της Θράκης στον εθνικό κορμό, αλλά εξομολογήθηκαν στον Βαμβακά σχολιάζοντας τη γαλλική αλαζονεία ότι «η Θράκη δεν είναι αποικία». Η συνύπαρξη αιώνων δημιούργησε ενιαία τοπική θρακική συνείδηση που αντέχει έως και σήμερα. Θα την ανακαλύψετε, αν δείτε στο διαδίκτυο τους συντελεστές του τραγουδιού του Δήμου Κομοτηνής για την έξοδο από την καραντίνα. Είναι χριστιανοί και μουσουλμάνοι μαζί.
Να γιατί συγκινούμαι, λοιπόν. Γιατί η Ιστορία δίνει απαντήσεις-χρυσάφι έως τις μέρες μας. Υπό μία προϋπόθεση όμως: Απαντήσεις σε όποιον ρωτά. Σε όποιον ενδιαφέρεται να μάθει. Απαντήσεις που φωτίζουν τον ρόλο αυτού του μεγάλου Ελληνα Χαρίσιου Βαμβακά, το όνομα του οποίου γνωρίζουν ελάχιστοι Ελληνες.
Απαντήσεις για τη συμβολή της Μπουμπουλίνας καπετάνισσας της Θράκης Δόμνας Βισβίζη, η οποία έπαιξε σημαντικό ρόλο στη μακρά πορεία προς την εθνική ανεξαρτησία. Απαντήσεις -αν κοιτάξουμε και λίγο δυτικά- για τον ρόλο του Πηχιόν στην απελευθέρωση της Μακεδονίας από τους οθωμανούς. Απαντήσεις, αν κοιτάξουμε και λίγο ανατολικά, προς Δωδεκάνησα, για την αντίσταση του ηρωικού Διακομάρκου Μαλλιεράκη της Κάσσου (η 29η Μαΐου 1824, όταν κατέστρεψαν οι Αιγύπτιοι την κατ’ ουσίαν ναυτική μας βάση με τον «Πατημό» είναι επίσης σημαντική εθνική ημερομηνία).
Υπάρχουν δεκάδες προσωπικότητες που, ενώ έσωσαν τον Ελληνισμό, εμείς τους θάψαμε, δυστυχώς, στα υπόγεια της Ιστορίας. Προσωπικότητες που περιμένουν υπομονετικά μέσα στους αιώνες την εκταφή τους από τα ιστορικά αζήτητα για να ησυχάσει η ψυχή τους. Για να βεβαιωθούν πως καταλάβαμε τι έκαναν και για ποιους το έκαναν.
Να σας πω όμως κάτι; Πέρα και από τα πρόσωπα που αξίζουν την ανάμνηση υπάρχει κάτι ανώτερο που επείγει να συλλάβουμε. Η αίσθηση του ιστορικού χρόνου. Εκατό χρόνια από την απελευθέρωση της Θράκης είναι χθες. Εκατόν οκτώ χρόνια από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης είναι χθες. Εβδομήντα τρία χρόνια από την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου είναι χθες. Στην εύθραυστη περιοχή που ζούμε τίποτε δεν είναι οριστικό.
Οι χθεσινοί κατακτητές δεν έχουν συμβιβαστεί με την ιδέα της ήττας, το δείχνουν οι επιθέσεις των Τούρκων στον Οικουμενικό Πατριάρχη προχθές. Το Πατριαρχείο είναι ο εφιάλτης, γιατί τους θυμίζει το Βυζάντιο και τους Παλαιολόγους. Η Ιστορία συνεπώς πρέπει να είναι διαρκώς παρούσα στη διάθεση των γενεών. Ως όπλο υπογράμμισης της εθνικής μας κυριαρχίας. Ως όπλο υπενθύμισης για το ποιος είναι το αφεντικό σε αυτά τα εδάφη. Ως υπενθύμιση ότι τα σύνορά μας φτάνουν έως εκεί που φτάνει η σκέψη μας.
Ο εορτασμός των επετείων αυτών δεν είναι άσκηση εθνικής ματαιότητος, λοιπόν. Ούτε μισαλλόδοξος εθνικισμός. Δείχνει στους απέναντι ότι δεν ξεχνάμε από πού ερχόμαστε και ότι δεν εφησυχάζουμε. Κοιτάζω μετά ταύτα το πρόγραμμα του πρωθυπουργού για τη 14η Μαΐου, εκατό χρόνια απελευθέρωσης εορτάζονται στην Κομοτηνή και την Αλεξανδρούπολη αύριο, διάβολε! Δεν βρίσκω τίποτε. Ο πατέρας του είχε δώσει το «παρών» το 1991, δίπλα του ήμουν. Κοιτάζω το πρόγραμμα της Προέδρου της Δημοκρατίας, είχα μια κρυφή ελπίδα, λόγω καταγωγής μητρός. Τίποτε και εδώ. Θα βολευτούμε (και αν) με κάποιο tweet. Κοιτάζω και το πρόγραμμα της Γιάννας Αγγελοπούλου. Μεγάλη απογοήτευση. Εδώ δεν περιμένω ούτε tweet.
Οι τελευταίες αναρτήσεις της προέδρου του «2021» (η οποία έλαβε χορηγία 5.000.000 ευρώ από την Τράπεζα της Ελλάδος και 1.500.000 ευρώ από την Εθνική για τα διακόσια χρόνια) αναπολούν… τις νόστιμες τυρόπιτες Διακοφτού. Μέγα ιστορικό γεγονός. Η ίδια παραμένει έγκλειστος στο γραφείο της στο Blue Land Center, αντί να αλωνίζει την Ελλάδα (ήμαρτον, η περίπτωση δεν παλεύεται!). Και να σκεφτείτε ότι ο Κρητικός στρατηγός Ζυμβρακάκης απελευθέρωσε τη Θράκη επικεφαλής συντάγματος.
Λησμονιά γενική, λοιπόν. Αλλά δεν απογοητεύομαι. Οι πολλοί δεν ξεχνούν. Κρατούν στη μνήμη τους ως λαμπάδα αναμμένη την ατάκα από την παράσταση για τη Σμύρνη: «Σα δε θέλεις να πεθάνεις, να θυμάσαι, μην ξεχνάς». Και την επαναλαμβάνουν διαρκώς μέσα τους. Αφού δεν ακούν τίποτε έξω τους. Έστω. Αρκεί.
