Ίσως, αν ο Παντελής Βούλγαρης γνώριζε τον Νίκο Γιούτσο κι άκουγε την ιστορία της ζωής του, να μη γύριζε το «Ψυχή Βαθιά» για να καταδείξει το δράμα του Εμφυλίου, αλλά τη ζωή του ίδιου του ποδοσφαιριστή που έζησε και τις δύο… πλευρές του δράματος.
Θα μπορούσε να μας αφηγηθεί πως το παιδί που γεννήθηκε σ’ ένα πολύπαθο χωριό της Καστοριάς, το Μακροχώρι, μέσα στη θύελλα της Κατοχής (1942) βρέθηκε στα έξι του χρόνια σε ένα καραβάνι 219 παιδιών που άρχισαν την περιπλάνηση στις Ανατολικές χώρες.
Κάντε το εικόνα: Το χωριό ορμητήριο των ανταρτών βομβαρδίζεται ανηλεώς από τις κυβερνητικές δυνάμεις. Οι αντάρτες μαζεύουν τα παιδιά, από το χωριό, αλλά και τις γειτονικές περιοχές, λέγοντας στους γονείς τους:
«Εδώ θα σκοτωθούν, θα τα οδηγήσουμε σε ασφαλές μέρος και μόλις τελειώσει ο βομβαρδισμός θα τα ξαναφέρουμε πισω...»
Τα χρόνια εκείνα δεν υπήρχε δυνατότητα διαφωνίας. Ο πατέρας του, ο Λεωνίδας, είχε πεθάνει λίγα χρόνια νωρίτερα. Η μητέρα του, η Μαρία τον αποχωρίστηκε ένα πρωινό του 1948 μαζί τη μεγαλύτερη κόρη της, την Τραγιανή. Ο Νίκος, το στερνοπούλι της ήταν μόλις έξι χρόνων.
Ο βομβαρδισμός τελείωσε, οι κυβερνητικός Στρατός μπήκε στο χωριό και τα παιδιά άρχισαν τη δική τους περιπέτεια. Με τα πόδια έφθασαν στα γιουγκοσλαβικά σύνορα κι από εκεί με καμιόνια άρχισε η κατανομή σε τόπους φιλοξενίας. Ο Νίκος πήγε στην Ουγγαρία. Εκεί προσπάθησε να δημιουργήσει μια νέα ζωή. Όπλο του σε αυτό το ποδόσφαιρο και τουλάχιστον εκεί, παραδοσιακά, έδιναν έμφαση στον αθλητισμό και ειδικά στο άθλημα αυτό.
Για την Ελλάδα μάθαινε ελάχιστα. Οι εικόνες θολές. Θυμόταν τη μητέρα του να πηγαίνει πρόσφορο στην εκκλησία και ελάχιστα ακόμα. Μπορεί στο χωριό των Ελλήνων, το «Μπελογιάννης», να μεγάλωσε, αλλά εκτός από τους δικούς του έχασε και το όνομά του. Στα επίσημα χαρτιά είναι καταγεγραμμένος ως Μίκλς Νικολάι Γιούτσοφ, ενώ στα αρχεία της ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας απλά ως Νικολάι Γιούτσοφ!
Γρήγορα πήρε μεταγραφή σε ομάδα Α’ κατηγορία. Την Τσέπε. Έπαιξε εκεί τέσσερα χρόνια. Στην Ελλάδα, φυσικά, αγνοούσαν την ύπαρξή του. Από ένα τυχαίο γεγονός το μαθαίνουν στην ΑΕΚ και το… μυστικό διαρρέει προς τον Ολυμπιακό που βρίσκει τις… άκρες με τους Ούγγρους. Ο Άρης Χρυσαφόπουλος, μέλος της διοίκησης του Ολυμπιακού, αριστερός που είχε περάσει από το κολαστήριο του Νταχάου, ήταν συνεργάτης του Γιώργου Ανδριανόπουλου, προέδρου του Ολυμπιακού. Κινητοποιεί όλους τους φίλους του, τον Μίκη Θεοδωράκη, βουλευτή Πειραιά, τον Μανώλη Γλέζο και πολλούς άλλους. Ο Ανδριανόπουλος με τη σειρά του ως βουλευτής της ΕΡΕ και πρώην υπουργός κινητοποιεί τους δικούς του ανθρώπους στον κρατικό μηχανισμό. Το πρόβλημα είναι μεγάλο. Πως θα δώσουν άδεια σε έναν άνθρωπο που λέγεται «Γιούτσοφ»; Κι ακόμη πως θα φέρουν τη γυναίκα του που είναι κι αυτή από την Καστοριά, αλλά στα χαρτιά την έχουν καταγεγραμμένη ως «σλαβομακεδονικής» εθνικότητας;
Στην Ουγγαρία ο Γιούτσος είχε νιώσει την απαξίωση λόγω της ελληνικής καταγωγής στο πετσί του. Η πρώτη του ομάδα,, η Όλυμπος, είχε καταδικαστικές διαιτησίες επειδή την αποτελούσαν Έλληνες, σε έναν αγώνα άλλος παίκτης χτύπησε αντίπαλο, αυτός αποβλήθηκε και τιμωρήθηκε με βαριά ποινή. Φοβήθηκε να πάει σε κάποια από τις μεγάλες ομάδες επειδή θεωρούσε ότι θα προωθούσαν Ούγγρους. Την Ελλάδα του την είχαν παρουσιάσει ως παράδεισο. Όμως κι εκεί τα πράγματα δεν θα ήταν καλύτερα.
«Βάλε εδώ μια υπογραφή για να προχωρήσω στην πατρίδα τα χαρτιά για την άδεια εισόδου σου», του είπε ένας τύπος.
Ο Γιούτσος υπέγραψε και ξαφνικά αποκαλύφθηκε ότι η υπογραφή δεν ήταν εξουσιοδότηση, αλλά το συμβόλαιό του με τον Ολυμπιακό!
Όσο για την εικόνα που αντίκρισε ερχόμενος στην Ελλάδα… απογοητευτική. Τουλάχιστον ποδοσφαιρικά. Άθλιες συνθήκες, γήπεδα χωράφια και προπονητές που ήξεραν απλά τα βασικά. Και το χειρότερο ήταν εδώ χωρίς χαρτιά, «άνευ υπηκοότητος» και φυσικά χωρίς διαβατήριο!
Η έλευση του Ούγρου τεχνικού Μάρτον Μπούκοβι βελτίωσε την κατάσταση. Μυθική μορφή για το Ουγγρικό ποδόσφαιρο κατάφερε να πάρει το μέγιστο των δυνατοτήτων του. Με τον καιρό άρχισε να συνηθίζει, να κάνει φίλους, να μαθαίνει ελληνικά να γίνεται μέρος αυτού του νέου κόσμου που θα έπρεπε να ζήσει. Πήγε και στο χωριό του για να δει τους δικούς του.
Το «έμπαινε Γιούτσο…» που ακουγόταν στα γήπεδα ήταν η επιβράβευση για τα όσα είχε περάσει. Το μόνο πια που του θύμιζε τα περασμένα δύσκολα χρόνια ήταν οι βρισιές των αντιπάλων στην προσπάθειά τους να τον εκνευρίσουν και να αποβληθεί.
Στον Ολυμπιακό δεν έκλεισε την καριέρα του όπως θα ήθελε. Μια διαφωνία του με τον Λάκη Πετρόπουλο στον τελικό του Κυπέλλου του 1974 ήταν το τέλος της σταδιοδρομίας του. Συνέχισε στον Εθνικό όπου κι έκλεισε την καριέρα του.
Όσο για τα ποδοσφαιρικά του χαρίσματα διαβάζουμε το προφίλ του από τον τύπο της εποχής: «Απλός, σωστός, άψογος τεχνίτης, ντριμπλέρ, χωρίς καμιά περιττή ενέργεια στο παιχνίδι του. Διαθέτει άριστο κοντρόλ και μεταβίβαση ακριβείας. Σουτάρει δυνατά και με ευχέρεια, το ίδιο καλά και με τα δύο του πόδια. Είναι ομαδικότατος…»
Με δικά του λόγια…
Χωρίς οικογένεια: «Το χωριό μου ήταν έξω από την Καστοριά, το Μακροχώρι. Ήταν ανταρτοκρατούμενα μέρη αυτά. Με το ζόρι δεν πήρανε κανέναν εκεί! Μας πήρανε για να μην σκοτωθούμε γιατί βομβαρδίζανε. Και είπαν ότι πρόχειρα θα φεύγαμε και σύντομα θα γυρίζαμε πίσω… (χαμογελάει). Αλλά δεν γυρίσαμε. Επικρατήσανε οι άλλοι. Ο κυβερνητικός στρατός… Ο πατέρας μου είχε πεθάνει και η μάνα μου είχε ξαναπαντρευτεί. Στην Ουγγαρία πήγα με την αδερφή μου…Τους γονείς μου τους είδα μετά από 16 χρόνια, όταν επέστρεψα στην Ελλάδα για τον Ολυμπιακό το 1964. Η μεγαλύτερη αδελφή μου που είχε έρθει μαζί μου στη Βουδαπέστη με τον ίδιο τρόπο αλληλογραφούσε μαζί τους… Να σου πως την αλήθεια, δεν αισθανόμασταν κάτι ιδιαίτερο όταν φεύγαμε… Ούτε λύπη, ούτε χαρά. Ο Εμφύλιος τα είχε κάνει όλα γκρίζα γύρω μας. Φοβόμασταν και θέλαμε να πάμε κάπου που δεν θα υπήρχε ανθρώπινο μίσος, αλλά ασφάλεια...»
Και τώρα ποδόσφαιρο: «Πήγα σε μια αμιγώς ελληνική ομάδα, την Ολίμπους που είχε δημιουργηθεί από πολιτικούς πρόσφυγες. Η έδρα της ήταν κοντά στο κέντρο της Βουδαπέστης, στην περιοχή Νίμπλιγκεν. Μας είχαν στην… μπούκα όμως γιατί σαν αντάρτες που ήμασταν, συμπεριφερόμαστε κατά κάποιο τρόπο, πιο… δυναμικά σα ματς. Φτάσαμε να παίξουμε μέχρι τη Γ’ Εθνική».
Μπλεξίματα: «Ένας συμπαίκτης μου είχε βάλει… τρικλοποδιά σε διαιτητή και τον είχε ρίξει κάτω. Αυτός έγραψε εμένα και αρχικά με τιμώρησαν με δέκα χρόνια αποκλεισμό! Η ομάδα μου έκανε έφεση, αλλά αθωώθηκα κυρίως με τη μεσολάβηση της Χόνβεντ, της Φερεντσβάρος και της Βάσας που ήθελαν να με αποκτήσουν. Το 1960 υπέγραψα στην Τσέπε,στα 18 μου. Φοβήθηκα να πάω σε μεγάλη ομάδα επειδή ήμουν Έλληνας. Ήμουν, έτσι κι αλλιώς ο μοναδικός που έπαιξε Α’ Εθνική».
Ελληνικό ενδιαφέρον: «Υπήρχε στην ελληνική πρεσβεία ένας γραμματέας που χειρουργήθηκε από τον Βασίλη Χατζηγιάννη, γιατρό της ΑΕΚ, τότε και μετέπειτα πρόεδρο της ΕΠΟ. Του μίλησε για μένα κι αυτός ειδοποίησε την ΑΕΚ για να με αποκτήσει. Εμείς δεν είχαμε καλές σχέσεις με την πρεσβεία. Αρχές του ΄64 με καλούν στην πρεσβεία και με ρωτάνε εάν θέλω να παίξω ποδόσφαιρο στην Ελλάδα, στην ΑΕΚ. Τους απαντώ ότι δεν έχω αντίρρηση. Βγαίνοντας από την πρεσβεία με πλησιάζει ένας άνθρωπος και μου λέει: «Μην είσαι χαζός… για τη δουλειά αυτή δίνουν λεφτά στην Ελλάδα». Ζήτησα κι εγώ κάποια λεφτά και η ΑΕΚ συμφωνεί να μου τα δώσει. Το θέμα, δεν ξέρω πως, το έμαθε ο εκδότης του «Φωτός» Θόδωρος Νικολαΐδης. Μου έστειλαν κάποιο δημοσιογράφο από την εφημερίδα «Δημοκρατική Αλλαγή». Ήταν αριστερή εφημερίδα κι έτσι μπόρεσε ο δημοσιογράφος να πάρει βίζα. Όπως αποδείχθηκε μετά, ο δημοσιογράφος δεν ερχόταν να μου πάρει απλά συνέντευξη, αλλά για να με «δέσει» στον Ολυμπιακό! Αυτός έκανε το εξής εκπληκτικό. Με ρώτησε: «Ρε παιδί μου , θέλεις να έρθεις στην Ελλάδα, να σε βοηθήσω να κάνεις τα χαρτιά σου;». Μου έδωσε ένα χαρτί να υπογράψω, κάτι σαν εξουσιοδότηση, δεν ήξερα λέξη ελληνικά. Τελικά ήταν το δελτίο μου στον Ολυμπιακό. Είχαν βρει μια φωτογραφία μου στην Ουγγαρία, έβαλαν το κεφάλι μου κι έτοιμο το δελτίο, χωρίς να έχω ιδέα!»
Απογοήτευση: «Ήρθα στην Αθήνα, όχι για μόνιμα. Απλά για να δω πως είναι τα πράγματα. Που να ήξερα τι είχε παιχτεί πίσω από την πλάτη μου. Με πήγαν στο ξενοδοχείο «Καστρί» στην Κηφισιά που ανήκε στον Αντώνη Μαυρολέοντα. Μετά έμαθα ότι ο πατέρας του Μαυρολέοντα ήταν νομικός σύμβουλος του πρωθυπουργού τότε Γεωργίου Παπανδρέου. Θεωρούσαν ότι θα διευκόλυναν τις διατυπώσεις…Ποδοσφαιρικά βρήκα τριτοκοσμικές συνθήκες. Δεν υπήρχαν ούτε γήπεδα, ούτε εξειδικευμένοι προπονητές, ούτε παπούτσια δεν υπήρχαν καλά καλά. Πήγα να φύγω, αλλά η βίζα μου ήταν για μια διαδρομή».
Ο… νονός του «έμπαινε Γιούτσο»: «Ο πρώτος που το είπε ήταν ένας μικροπωλητής στο γήπεδο. Νομίζω ότι τον έλεγαν Νίκο».
*Συνεντεύξεις στους Δημήτρη Μαθιόπουλο, Άγγελο Βουτσέλη, Ιάκωβο Κουβά (Ομάδα), Θέμη Σινάνογλου (Φως των Σπορ), Στράτο Σεφτελή (ΕΘΝΟΣΠΟΡ)
Οι στιγμές του
21 Οκτωβρίου 1964: Ο κόσμος του Ολυμπιακού «Γιούτσος και Γιούτσο δεν βλέπει». Ε, λοιπόν ήρθε η ώρα των αποκαλυπτηρίων. Τιμωρημένος με τρεις μήνες για τη μεταγραφή του στον Ολυμπιακό χρησιμοποιείται στο φιλικό με τον Βύζαντα Μεγάρων. Οι «ερυθρόλευκοι» κερδίζουν 4-0, αλλά το γήπεδο… σηκώνεται στον αέρα στο 80′ όταν σημειώνει το πρώτο του, έστω και ανεπίσημο γκολ με τη νέα του ομάδα.
10 Ιανουαρίου 1965: Πρώτο επίσημο ματς στην «καυτή έδρα» της Λεωφόρου σε ντέρμπι με τον Παναθηναϊκό. Το ματς τελειώνει ισόπαλο (1-1), αλλά η εμφάνισή του πείθει για την αξία του.
28 Φεβρουαρίου 1965: Στα Τρίκαλα ο Ολυμπιακός δίνει δύσκολο εκτός έδρας αγώνα με την ισχυρή τοπική ομάδα. Στο 28′ βρίσκει δίχτυα. Είναι το πρώτο του γκολ σε αγώνα πρωταθλήματος, αλλά η ομάδα του χάνει το ματς με 3-2.
5 Ιουνίου 1966: Ο Ολυμπιακός υποδέχεται στο Φάληρο τον Πανσερραϊκό. Διεκδικεί το πρωτάθλημα. Παρά την υπεροχή τους οι «ερυθρόλευκοι» έχουν κολλήσει στο 1-1. Ο Γιούτσος στο 89′ σε κατά μέτωπο επίθεση μπαίνει με την μπάλα στα δίχτυα. Τόσο ήταν το άγχος του μη χαθεί το γκολ!
23 Νοεμβρίου 1965: Ντεμπούτο με την Εθνική στο «Λένιν» της Μόσχας με αντίπαλο την ΕΣΣΔ. Ήττα με 3-1
12 Μαρτίου 1969: Το ματς της Εθνικής με το Ισραήλ είναι «κομμένο και ραμμένο» στα μέτρα του. Η Εθνική φέρνει ισοπαλία 3-3 στο Τελ Αβίβ και ο Γιούτσος είναι ο σκόρερ και των τριών τερμάτων.
15 Ιουνίου 1974: Παραμονή του τελικού του Κυπέλλου με τον ΠΑΟΚ στη Νέα Φιλαδέλφεια φεύγει από το ξενοδοχείο. Διαφωνεί με αυτά που του ζητά ο Λάκης Πετρόπουλος, ο προπονητής της ομάδας. Την επομένη ο ΠΑΟΚ κερδίζει το τρόπαιο με 4-3 στα πέναλτι (2-2 η παράταση).
19 Ιουνίου 1974: Πηγαίνει στο γήπεδο ως θεατής στο τελευταίο ματς της σεζόν. Ο Ολυμπιακός είναι πρωταθλητής, ανεξαρτήτως αποτελέσματος κι έχει προγραμματιστεί φιέστα. Του απαγορεύουν την είσοδο!
Info
16 Απριλίου 1942 – 7 Νοεμβρίου 2023
Τόπος Γέννησης: Μακροχώρι Καστοριάς
Θέση: Επιθετικός
Αρχική ομάδα: Όλυμπος
Άλλες ομάδες
1960: Τσέπελ
1964: Ολυμπιακός 276/100
1974: Εθνικός 43/2
Εθνική Ελλάδας
5 συμμετοχές, 6 γκολ (περίοδος 1965-70)
Τίτλοι καριέρας:
Πρωταθλήματα 4 (1966, 1967, 1973, 1974)
Κύπελλα 4 (1965, 1968, 1971, 1973)
Από το βιβλίο του Άγγελου Μενδρινού «Ήρωες της Κυριακής» που κυκλοφόρησε τον Αύγουστο του 2022 με την εφημερίδα «Δημοκρατία».
