Δεν υπήρχε ποτέ «αγάπη» μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας, αλλά ο κίνδυνος πολέμου μεταξύ των δύο μελών του ΝΑΤΟ, δεν ήταν τόσο υψηλός μετά την παράνομη εισβολή στην Κύπρο πριν από σαράντα πέντε χρόνια.
- Του Μπάμπη Παπασπύρου*
Στο παρελθόν, η Τουρκία και η Ελλάδα έχουν φτάσει κι άλλες φορές στο χείλος σύγκρουσης, αλλά οι πολιτικές που ξεκίνησε ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν ενδέχεται να ωθήσουν στα άκρα τους δύο γείτονες.
Ελληνικά και Τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη ενεπλάκησαν σε αερομαχίες αυτή την εβδομάδα πάνω από το Καστελόριζο.
Εν τω μεταξύ, υπάρχει ένας αυξανόμενος κίνδυνος σύγκρουσης των τουρκικών και των ελληνικών ναυτικών δυνάμεων, εάν η Τουρκία προχωρήσει στα σχέδιά της για έρευνες στα νότια και ανατολικά του Καστελόριζου εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας.
Έλληνες αξιωματούχοι λένε ότι όλες οι επιλογές είναι στο τραπέζι και η Γερμανίδα καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ έσπευσε να μεσολαβήσει καθώς οι ΗΠΑ παραμένουν σε μεγάλο βαθμό απούσες.
Τα εν λόγω θέματα άπτονται δύο αλληλένδετων ζητημάτων: οι προσπάθειες του Ερντογάν να απομακρυνθεί από τη Συνθήκη της Λωζάνης και η αυξανόμενη απελπισία του να βρει πόρους για τη διάσωση της Τουρκίας.
Η Συνθήκη της Λωζάνης υπογράφηκε πριν από ενενήντα επτά χρόνια από σήμερα.
Ενώ οι Κούρδοι θρηνούν τη συνθήκη για την αντιστροφή υποσχέσεων για κρατική υπόσταση, η Συνθήκη έθεσε τα σύνορα της Τουρκίας με τη Βουλγαρία, την Ελλάδα, τη Συρία και το Ιράκ.
Με αυτά τα σύνορα στην περιοχή η συνθήκη της Λωζάνης, επέτρεψε σχεδόν έναν αιώνα σταθερότητας.
Για λόγους ιδεολογίας, οικονομίας και εγωισμού, ο Ερντογάν επιδιώκει τώρα να αναιρέσει τη Συνθήκη της Λωζάνης:
Ιδεολογία, επειδή ο Ερντογάν επιδιώκει να ανακτήσει τον έλεγχο ορισμένων οθωμανικών εδαφών και να αλλάξει τα δημογραφικά πεδία εκτός των συνόρων της Τουρκίας.
Οικονομικά επειδή η Τουρκία επιδιώκει να κλέψει πόρους από αναγνωρισμένες ελληνικές και κυπριακές αποκλειστικές οικονομικές ζώνες και εγωισμού επειδή ο Ερντογάν θέλει να κυριαρχήσει και να επεκτείνει την κληρονομιά του Ατατούρκ.
Έχει ήδη θέσει το πλαίσιο για την κατάργηση της Συνθήκης της Λωζάνης, από τον Δεκέμβριο του 2017 όταν είχε επισκεφθεί την Ελλάδα…
Τρεις μήνες αργότερα, ανέφερε ότι η βουλγαρική πόλη Kardzhali βρισκόταν εντός των «πνευματικών συνόρων» της Τουρκίας, εισπράττοντας διαμαρτυρίες από τη Βουλγαρία, η οποία τότε κατείχε την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Οι κρατικές τουρκικές εφημερίδες ακόμα και ο ίδιος ο Ερντογάν μπήκαν στο παιχνίδι, με χάρτες της Τουρκίας με τα σύνορά της να αναθεωρούνται εις βάρος γειτονικών κρατών.
Η Τουρκία αποφάσισε με NAVTEX να στείλει το σεισμικό πλοίο Oruc Reis, να επιχειρήσει έρευνες εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας που περιβάλλει τα ελληνικά νησιά.
Μια τέτοια ενέργεια είναι και παράνομη και προκλητική.
Σύμφωνα με τους όρους της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), η Ελλάδα αξιώνει χωρικά ύδατα γύρω από τα νησιά της για εξερεύνηση και εκμετάλλευση θαλάσσιων πόρων.
Η Τουρκία δεν είναι μέλος της UNCLOS (ούτε, εν προκειμένω οι Ηνωμένες Πολιτείες), αλλά, σε αντίθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, η Τουρκία αγνοεί το διεθνές αλλά και εθιμικό δίκαιο και στέκεται μόνη της στην ερμηνεία της.
Στην πραγματικότητα, η Τουρκία επιδιώκει να αναθεωρήσει όχι μόνο το διεθνές δίκαιο αλλά και τον πιθανό έλεγχο των πόρων δεκάδων ελληνικών νησιών στο Αιγαίο Πέλαγος.
Ενώ το Oruc Reis παραμένει αγκυροβολημένο, αυτό φαίνεται να έχει λιγότερη σχέση με τουρκικό περιορισμό και περισσότερο με ισχυρούς ανέμους που σύντομα θα κοπάσουν.
Δεδομένων των εξελίξεων και των απειλών, η Ελλάδα δεν έχει άλλη επιλογή από το να ανταποκριθεί, εξ ου και ο πανικός στις πρωτεύουσες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες αναγνωρίζουν επίσης ότι δεν πρόκειται μόνο για διαμάχη για το Αιγαίο Πέλαγος.
Τον Νοέμβριο του 2019, η Τουρκία υπέγραψε παράνομο μνημόνιο με τη Λιβύη για τη θέσπιση κοινού θαλάσσιου ορίου μεταξύ των δύο χωρών, κάτι που είναι δυνατό μόνο εάν η Τουρκία αγνοήσει ελληνικά νησιά μέχρι και την Κρήτη
Πολύ συχνά αξιωματούχοι των ΗΠΑ αλλά και Ευρωπαίοι ηγέτες διαχωρίζουν τα προβλήματα, αλλά η έκταση της στρατηγικής του Ερντογάν μπορεί να γίνει κατανοητή μόνο ολιστικά.
Δεν είναι τυχαίο ότι, καθώς ο Ερντογάν αμφισβητεί τη δέσμευση της Τουρκίας να ζήσει εντός συνόρων που εγκρίθηκαν πριν από σχεδόν έναν αιώνα….παραβιάζει τα ελληνικά και κυπριακά χωρικά ύδατα, όχι μόνο μετέτρεψε την αιώνια Αγία Σοφία από ένα μουσείο πίσω σε ένα τζαμί, αλλά προγραμμάτισε την πρώτη του επίσημη προσευχή στη σημερινή επέτειο της Συνθήκης της Λωζάνης.
Απλώς δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος για τον Ερντογάν, να δείξει συμβολικά την απομάκρυνση της Τουρκίας από την τάξη μετά τη συνθήκη Λωζάνης.
Ο Ερντογάν, όπως και ο Βλαντιμίρ Πούτιν, έχει από καιρό ευδοκιμήσει παίζοντας διπλωματικά παιχνίδια.
ΗΠΑ και Ε.Ε ποτέ δεν αναγνώρισαν ότι η “άνθηση” του Ερντογάν ήταν μια τακτική και ένα παζάρι που προσδιόριζε το πλεονέκτημα των διαπραγματεύσεων. Ωστόσο, η στροφή σε έναν επιτιθέμενο σπάνια φέρνει ειρήνη, ενθαρρύνει μόνο την επιθετικότητα.
Διακυβεύονται όχι μόνο άμορφες έννοιες αξιοπιστίας και τουρκικής προκλητικότητας, αλλά πολύ πραγματικές έννοιες της ελληνικής κυριαρχίας. Εάν ο Ερντογάν προχωρήσει προς τα εμπρός στην Ανατολική Μεσόγειο, η Ελλάδα μπορεί να χρειαστεί να πολεμήσει.
Σίγουρα, η Αθήνα θα πρέπει να εξετάσει όλες τις επιλογές στο τραπέζι.
Εάν συμβεί αυτό το σενάριο, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν πρέπει να είναι ουδέτερες, αλλά μάλλον να αναγνωρίσουν δημόσια ότι η Τουρκία είναι ο επιτιθέμενος και οι ισχυρισμοί της είναι άκυροι.
Μαζί με την Ευρώπη, η Ουάσινγκτον θα μπορούσε επίσης να υπενθυμίσει στην Τουρκία ότι εάν επιδιώκει να ακυρώσει τη Συνθήκη της Λωζάνης, τότε οι αναθεωρήσεις της μπορεί να μοιάζουν περισσότερο με τη Συνθήκη του Σεβρών του 1920 από ότι με τη Συνθήκη του Πασάροβιτς του 1718
(Με στοιχεία από nationalinterest.org)
* Ταξίαρχος εν αποστρατεία Πολεμικής Αεροπορίας, πρώην αντιπρόεδρος Ελληνικής Αεροπορικής Βιομηχανίας