Οι τουρκικές απαιτήσεις για «φινλανδοποίηση» της Ελλάδας – Τι κρύβεται πίσω από τις προκλήσεις του Cesme στο Αιγαίο – Κοινή άσκηση με τις ΗΠΑ με 145 ελικόπτερα Apachie στην Θράκη.
- του Μανώλη Κοττάκη
Η νέα τουρκική προκλητικότητα στο Αιγαίο δεν ομοιάζει με την περυσινή. Το 2021 δεν είναι 2020. Πέρυσι ο Πρόεδρος Ερντογάν επιδίωξε και με την ανοχή των ΗΠΑ του Τραμπ το κατάφερε, να εγείρει de facto διεκδικήσεις εντός της ελληνικής ΑΟΖ σε μια περιοχή που εκτείνεται από το Καστελλόριζο έως και την Κρήτη. Προσβάλλοντας ευθέως την ελληνική κυριαρχία.
Αν και οι πρώτες του κινήσεις το νέο έτος δείχνουν ότι συνεχίζει ακάθεκτος προς την ίδια κατεύθυνση με στόχο την «Φινλανδοποίηση» της Ελλάδος (μας ζητά τον λόγο γιατί διοργανώνουμε ”Φόρουμ Φιλίας” με τον Αραβικό Κόσμο, γιατί ποντίζουμε καλώδια για την ενεργειακή σύνδεση Πελοποννήσου -Κρήτης, μας «φωνάζει» γιατί ο Υπουργός Άμυνας, ο υφυπουργός Άμυνας και ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ επισκέπτονται νησιά σε απόσταση πεντακοσίων μέτρων από την Τουρκία που θεωρεί αποστρατιωτικοποιημένα) στην πραγματικότητα βρισκόμαστε σε νέα φάση.
Η τουρκική προκλητικότητα αυτής της περιόδου αντανακλά την νευρικότητα της Άγκυρας για τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Και στο μέτρο που μας αφορά ο Σουλτάνος «βλέπει» πίσω από κάθε μας κίνηση, ακόμη και πίσω από το ”Φόρουμ Φιλίας” με τις χώρες του Αραβικού Κόλπου, τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής.
Πολύ δε περισσότερο όταν οι κινήσεις μας γίνονται φανερά όπως η κοινή άσκηση Ελλάδος -ΗΠΑ Defender που πραγματοποιείται αύριο στην Αλεξανδρούπολη με την συμμετοχή 150 ελικοπτέρων και δεκάδων οχημάτων. Κατ ουσίαν η ψυχολογία της Άγκυρας ομοιάζει κατά πολύ με την περίοδο μετά το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα του 2016, το οποίο σήμερα πέντε χρόνια αργότερα ο Τούρκος Πρόεδρος χρεώνει προσωπικώς στον τότε αντιπρόεδρο Μπάιντεν. Σε αυτό το σημείο λοιπόν είμαστε και τώρα.
Η ηγεσία της γείτονος καλείται να συνεννοηθεί με μια διοίκηση την οποία δεν εμπιστεύεται. Και όχι μόνον αυτό, την υποπτεύεται και από πάνω.
Ο διμέτωπος Μπάιντεν
Εάν θέλουμε να ερμηνεύσουμε τις τουρκικές κινήσεις αυτήν την περίοδο μακριά από θυμωμένες υποδείξεις του τύπου «βυθίστε το Τσεσμέ» οφείλουμε να ακτινογραφήσουμε όλους τους παίκτες. Με τα δεδομένα που έχουμε βεβαίως και το πιθανό περιθώριο λάθους.
Οι ΗΠΑ κατ αρχάς αναθεωρούν το δόγμα τους . Από οικονομικό γίνεται γεωπολιτικό. Ο Τραμπ ήταν υπέρ της μεγάλης συνεννόησης Αμερικής-Ρωσίας για να αντιμετωπιστεί ο πραγματικός εχθρός της, η Κίνα (που διακρατεί το χρέος της) και οι συμμαχίες της στην Ευρώπη. Ο Μπάιντεν επανέρχεται στο δόγμα Ομπάμα διευρύνοντάς το.
Έως το 2016 δόγμα της Ουάσιγκτον ήταν «όποιος είναι με την Ρωσία , δεν είναι μαζί μας». Τώρα προστίθεται και το Πεκίνο. «Όποιος είναι με την Κίνα δεν είναι μαζί μας» η προσθήκη που απευθύνεται κυρίως στους Γερμανούς και στους Τούρκους και σε εμάς (5G, ιδιωτικοποίηση ΔΕΔΔΗΕ, ρωσικό εμβόλιο).
Οι Γερμανοί δεν δείχνουν διατεθειμένοι να τους ακούσουν όπως παλαιά. Ο αγωγός Nord2 Stream που συνδέει ενεργειακά την Ρωσία με την Γερμανία κατασκευάζεται τώρα που μιλάμε. Οι γερμανοκινεζικές σχέσεις είναι άριστες. Οι Γερμανοί επίσης συμπεριφέρονται διαφορετικά στους Τούρκους από ό,τι οι Αμερικανοί. Δεν ενοχλούνται από τις αγορές S-400, τους κάνουν πλάτες κιόλας.
Όσο ο Ερντογάν κρατά τους πρόσφυγες μακριά από το Βερολίνο και όσο πριμοδοτεί την γερμανική αμυντική βιομηχανία με την αγορά εξοπλισμών (υποβρύχια) δεν έχουν λόγο να τα ”σπάνε” μαζί του. Η σχέση τους είναι στρατηγική. Γι αυτό και στην προσεχή Σύνοδο Κορυφής δείχνουν έτοιμοι να τους εγκρίνουν άλλα 4 δις ευρώ για το προσφυγικό και να επικαιροποιήσουν την Συμφωνία Τελωνειακής Σύνδεσης. Η παλαιά πολιτική των ΗΠΑ -αυτό πρέπει να γίνει κατανοητό- ισχυροποίησε τους άξονες Γερμανία-Κίνα, Γερμανία-Τουρκία και ”βελτίωσε” τις σχέσεις Γερμανίας-Ρωσίας.
Ο φόβος της αποσταθεροποίησης
Ο Ερντογάν στο πλαίσιο αυτό βρίσκεται λοιπόν μπροστά σε μια νέα πραγματικότητα. Τα έχει καλά με το Πεκίνο, με την Μόσχα (τον ειδοποίησε για το πραξικόπημα- τον έβαλε στον Καύκασο), με το Βερολίνο και με τον χρηματοδότη Κατάρ, αλλά λόγω της φύσης της παγκοσμιοποιημένης νέας οικονομίας γνωρίζει άριστα πως αν οι ΗΠΑ του τραβήξουν το χαλί της λίρας -έχει ανακάμψει- με κυρώσεις για τους S400 μπορούν να τον ανατρέψουν βελούδινα. Είτε με την κατάρρευση των τραπεζών (μία εβδομάδα αντέχουν σε κυρώσεις) , είτε με την επανάσταση της φρατζόλας. Χωρίς τανκ.
Και βεβαίως αν θέλουν οι ΗΠΑ μπορούν και να τον διασύρουν οικογενειακώς στον τουρκικό λαό με την υπόθεση της Ιρανικής τράπεζας. Αμέσως μετά την ανάληψη της ηγεσίας από τον Μπάιντεν παρατηρούνται λοιπόν τα εξής: Οι Αμερικανοί που μετά το Πακιστάν και το Ιράν δεν θέλουν να χάσουν και την Τουρκία «άνοιξαν» μεν κανάλια επικοινωνίας μαζί της (επαφές Συμβούλου Ασφαλείας Σάλιβαν με Καλίν και Υπουργού Εξωτερικών Μπλίνκεν με Τσαβούσογλου) αλλά έστειλαν αυστηρά μηνύματα στην Άγκυρα για τους S-400.
H εισήγηση του αμερικανοσπουδαγμένου Τούρκου Υπουργού Αμύνης Ακάρ ο οποίος διεκδικεί ρόλο στην μετα-Ερντογάν εποχή (μετά την εξουδετέρωση του γαμπρού) για αποθήκευση των πυραύλων αλά ”ελληνικά” απερρίφθη από τις ΗΠΑ. Οι οποίες ταυτόχρονα διοχετεύουν προς τα έξω ότι η Ελλάς πλέον αντιμετωπίζεται ως νέα μεγάλη βάση μετεγκατάστασης αμερικανικών βάσεων. Ήδη το ελληνικό έδαφος στον Βορρά αποτελεί τα μετόπισθεν των αντιρωσικών αμερικανικών βάσεων της Ρουμανίας.
Το περιβάλλον Ερντογάν που γνωρίζει άριστα τον ψυχισμό του δεν είδε καλά αυτές τις πρώτες απόπειρες προσέγγισης με τις ΗΠΑ μέσω Καλίν-Ακάρ. Γνωρίζοντας την εύθραυστη ψυχολογία του πλειοδότησε σε αντιαμερικανισμό. Πρώτος ο πιστός Υπουργός Εσωτερικών Σοϊλού, τον οποίο ο Σουλτάνος συμπαθεί γιατί είχε την ευθιξία να παραιτηθεί όταν προκάλεσε αναστάτωση με τα μέτρα για την πανδημία. Ο Σοϊλού επιτέθηκε στις ΗΠΑ την επομένη της επικοινωνίας Καλίν-Σάλιβαν χρεώνοντας τους ευθέως το πραξικόπημα του 2016.
Ακολούθησε ο πιστός στον Ερντογάν δημοσιογράφος της ”Γενή Σαφάκ” Καραγκιουλ. Και εν τέλει ολοκλήρωσε την επίθεση ο ίδιος Ερντογάν όταν εμαθε ότι στο νέο επιτελείο του Λευκού Οίκου συμμετέχουν και ” φιλοκούρδοι” αξιωματούχοι.
«Μαζί μας ή εναντίον μας!»
Ο Τούρκος Πρόεδρος είδε δάκτυλο των ΗΠΑ πίσω από τις κινητοποιήσεις φοιτητών στα τουρκικά πανεπιστήμια και εγκάλεσε με περιφρονητικά λόγια την υπερδύναμη για τον τρόπο που διεξήγαγε τις πρόσφατες προεδρικές εκλογές. Σε μια λογική του τύπου ” μην μας μιλάτε για δημοκρατία εσείς που…”.
Σε άλλη παρέμβαση του έπραξε κάτι ασυνήθιστο. Αντέστρεψε το αμερικανικό δίλημμα που συνήθως απευθύνει ο ισχυρός προς τον αδύνατο. «Πείτε μας αν είστε μαζί μας ή εναντίον μας!» είπε ο Τούρκος Πρόεδρος απευθυνόμενος προς τις ΗΠΑ.
Τα καλοπιάσματα του Ινστιτούτου Stattfor του Ουγγροεβραίου Φρίντμαν ότι η Τουρκία θα ελέγχει έως το 2050 την Κριμαία, την Ελλάδα και την Κύπρο άρεσαν μεν στον Σουλτάνο – προσελήφθη έναντι 750000 δολλαρίων και εταιρεία λόμπυ προώθησης των τουρκικών θέσεων στις ΗΠΑ- αλλά δεν του άλλαξαν το ύφος του θιγμένου. Αντιθέτως: Ο Ερντογάν αντιμετωπίζει τους Μητσοτάκη, Δένδια, Μακρόν ως ακερικανικές εμπροσθοφυλακές στην περιοχή και ερμηνεύει κάθε τους πρωτοβουλία ως συνωμοσία της Ουάσιγκτον εναντίον του.
Είτε δανείζουμε «Πάτριοτ» στην Σαουδική Αραβία της οποίας το έδαφος είναι γειτονικό προς την Τουρκία (άρα και για το βεληνεκές των πυραύλων), είτε διοργανώνουμε Φόρουμ Φιλίας με τον Αραβικό κόσμο, είτε συζητούμε με τις ΗΠΑ την νέα αμυντική συμφωνία και την προμήθεια των F-35, είτε ” μεταβαίνουμε ” στην Κύπρο και ομιλούμε για εισβολή και Στρατό Κατοχής, είτε ποντίζουμε καλώδια της ΔΕΗ στο Αιγαίο, είτε επιδιώκουμε ελάχιστη συνεννόηση με την μεταβατική ηγεσία της Λιβύης είτε προμηθευόμαστε «Ραφάλ» (εισπράξαμε τα πλέον επιθετικά σχόλια του τουρκικού τύπου την επομένη της ελεύσεως τους) είτε αξιωματούχοι μας μεταβαίνουν αυτονοήτως σε ελληνικά νησιά, ο Ερντογάν βλέπει στο ” πρόσωπο” της Ελλάδος έναν βοηθό αποσταθεροποιητή στο πλευρό των ΗΠΑ!
Η έξοδος του Cesme και η απειλή για νέα ελληνοτουρκική κρίση μεσούντος του διαλόγου λοιπόν δεν είναι παρά το καθρέφτισμα της ισορροπίας τρόμου και της έντασης που υπάρχει αυτόν τον καιρό στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Κτυπά το σαμάρι ο Τούρκος Πρόεδρος για να μην κτυπήσει τον γάιδαρο.
Εγγυήσεις ασφαλείας τώρα!
Η συνειδητοποίηση ότι οι τουρκικές προκλήσεις απευθύνονται πρωτίστως προς τις ΗΠΑ και συνιστούν προειδοποίηση προς την ηγεσία της, δεν θα πρέπει να μας κάνει να εφησυχάζουμε. Δεν πρέπει ούτε να υπερτιμούμε ούτε να υποτιμούμε τις προκλήσεις. Το 2016 όταν οι Τούρκοι εξήγαγαν την εσωτερική κρίση στο Αιγαίο με ναυτικά επεισόδια της Ακτοφυλακής που δεν ήλεγχε ο Ερντογάν, τους διαβάσαμε σωστά και δεν τσιμπήσαμε. Είτε προβλέπαμε, είτε δεν προβλέπαμε το πραξικόπημα.
Το 2021 αισθάνονται πάλι την ανάγκη να ξεσπάσουν πάνω μας για τα εσωτερικά τους αδιέξοδα και για την κρίση στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις αλλά αυτή την φορά μας θεωρούν – δεν ισχύει-συμμέτοχους σε μια νέα συνωμοσία εναντίον τους. Θα περάσουμε πολλά σκαμπανεβάσματα μέχρι το καλοκαίρι έως ότου οριοθετηθούν τελεσίδικα οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις είτε προς την μία είτε προς την άλλη κατεύθυνση.
Δεδομένου ότι στους Γερμανούς από τους οποίους εξαρτάται το μίγμα της οικονομικής μας πολιτικής του 2022 δεν μπορούμε να πούμε και πολλά, ένας δρόμος υπάρχει: Να ξεκαθαρίσουμε στις ΗΠΑ ότι δεν γίνεται να είμαστε εσαεί ο γεωπολιτικός τους πάγκος και μόλις τα βρίσκουν με τους Τούρκους να μας αδειάζουν και να μας θυσιάζουν ως Ιφιγένειες.
Η νέα αμυντική συμφωνία, που διαπραγματεύεται σκληρά ο Νίκος Δένδιας, πρέπει να συνοδευτεί με έμπρακτες εγγυήσεις ασφαλείας στην Θράκη και στο Αιγαίο. Αδιαπραγμάτευτα. Η Ελλάδα δεν μπορεί να είναι εσαεί το κλωτσοσκούφι άλλοτε την Ουάσιγκτον, άλλοτε του Βερολίνου και στο τέλος να κερδίζουν πάντοτε τα κακά παιδιά της τάξης, οι πειρατές. Έστω και αν γι αυτούς στο τέλος μια συμφωνία ΗΠΑ-Τουρκίας με Ερντογάν θα είναι προτιμότερη από το χάος μιας Τουρκίας χωρίς Ερντογάν.