Και ξαφνικά γίναμε… Χόλιγουντ. Εδώ και λίγες ημέρες μονοπωλεί την πολιτιστική επικαιρότητα η άφιξη του Αντόνιο Μπαντέρας στη Θεσσαλονίκη για την ταινία «Barracuda», σε σκηνοθεσία Ρίτσαρντ Χιουζ, στην οποία θα δούμε τον διάσημο Ισπανό αστέρα σε ρόλο γκάνγκστερ, μαζί και την Κέιτ Μπόσγουορθ.
- Από τη Χρυσούλα Παπαϊωάννου
Συνεργείο 300 ατόμων, 20.000.000 ευρώ το μπάτζετ της ταινίας, 1.000 άτομα αναζητούνται για κομπάρσοι και πάει λέγοντας.
Μεγάλος κύκλος εργασιών, πολλαπλασιαστικά οφέλη, κέρδος για ξενοδοχεία, κέρδος για εστιατόρια, τεράστια προβολή της χώρας, μακροπρόθεσμα τουριστικά οφέλη κ.λπ. Δεν εξελίσσεται όμως μόνο η Θεσσαλονίκη σε ένα τεράστιο πλατό. Ολα δείχνουν ότι η χώρα προσεχώς θα γίνει ένα μεγάλο… κόκκινο χαλί, που θα υποδεχτεί πρώτα ονόματα της κινηματογραφικής βιομηχανίας, από Ντάνιελ Κρεγκ και Βίγκο Μόρτενσεν, μέχρι Γκλεν Κλόουζ και Κρίστεν Στιούαρτ.
Αυτή τη στιγμή γυρίζονται στην Ελλάδα οι ταινίες:
- «Greek Freak» του Ακίν Ομοτόσο για τη ζωή του Γιάννη Αντετοκούνμπο,
- «Les Cyclades» του Μαρκ Φιτούσι με την εθνική ηθοποιό της Γαλλίας Ιζαμπέλ Ιπέρ.
Σύντομα θα πουν «μοτέρ πάμε»:
- Το «Crimes of the future» του μετρ Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ με τους Βίγκο Μόρτενσεν, Κρίστεν Στιούαρτ και Λεά Σεϊντού,
- το «Go» του Ράιαν Τζόνσον με τον Ντάνιελ Κρεγκ και τους Κέιτ Χάντσον, Εντουαρτ Νόρτον,
- το τηλεοπτικό θρίλερ κατασκοπίας «Τεχεράνη 2» για την Apple tv που φέρνει στα μέρη μας και την Γκλεν Κλόουζ.
Μιλάμε για βομβαρδισμό λαμπερών σταρ, σπουδαίων σκηνοθετών, παραγωγών σοβαρού και υψηλού μπάτζετ, ταινιών που θα ταξιδέψουν σε διάσημα κινηματογραφικά φεστιβάλ.
Κάτι αλλάζει, κάτι σπουδαίο συμβαίνει. Η Ελλάδα γίνεται ένας γερός παίκτης στην οπτικοακουστική βιομηχανία, ένας ελκυστικότατος τόπος γυρισμάτων, που δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τις γειτονικές μας χώρες που δραστηριοποιούνται στον τομέα αυτόν με επιτυχία εδώ και χρόνια.
Τίποτα όμως δεν γίνεται ξαφνικά. Όλη αυτή η άνθηση της οπτικοακουστικής βιομηχανίας είναι αποτέλεσμα συγκεκριμένης αναπτυξιακής στρατηγικής και γενναίων πολιτικών αποφάσεων, που τώρα αποφέρουν καρπούς. Γιατί αν θέλουμε να ορίσουμε τι σημαίνει δημιουργική πολιτιστική βιομηχανία, το ΕΚΟΜΕ (Εθνικό Κέντρο Οπτικοακουστικών Μέσων) και το επενδυτικό κίνητρο cash rebate, επιστροφή φόρου δηλαδή, που θεσμοθετήθηκαν το 2017 από τον πρώην υφυπουργό Ψηφιακής Πολιτικής Λευτέρη Κρέτσο, είναι ένα καλό παράδειγμα.
Πριν από το 2017 η χώρα δεν ήταν ανταγωνιστική. Αρχαιολογικούς χώρους είχε άπειρους. Το ελληνικό φως έλαμπε πάντα στην υφήλιο, όμως, χωρίς φορολογικά κίνητρα, η χώρα δεν μπορούσε να προσελκύσει ξένες παραγωγές. Οι παραγωγές που πραγματοποιούσαν γυρίσματα στη χώρα μας -και δεν μιλάμε για την πάλαι ποτέ εποχή και για ταινίες όπως «Το παιδί και το δελφίνι», αλλά για πιο πρόσφατες, όπως το «Μαντολίνο του Λοχαγού Κορέλι»- επέλεγαν τη χώρα κυρίως επειδή το σενάριο διαδραματιζόταν στην Ελλάδα.
Η δημιουργία του ΕΚΟΜΕ και η θέσπιση του επενδυτικού κινήτρου cash rebate 40% είναι μια απάντηση στη νεοφιλελεύθερη λογική που ως ανάπτυξη εννοεί μόνο το real estate και τις κατασκευές. Ο νόμος 4487/17 όχι μόνο ικανοποίησε ένα πάγιο αίτημα του κινηματογραφικού χώρου να γίνει η χώρα μας προορισμός γυρισμάτων ξένων παραγωγών, αλλά εξασφάλισε ένα διαφανές, ευέλικτο, γρήγορο σύστημα αυτόματης χρηματοδότησης με το σπουδαίο αυτό εργαλείο για την ανάπτυξη της οπτικοακουστικής βιομηχανίας.
Όσο για το επιχείρημα που ακούμε αυτές τις μέρες εναντίον της ταινίας με τον Μπαντέρας ότι τάχα η Θεσσαλονίκη δεν θα διαφημιστεί αφού το σενάριο εκτυλίσσεται στο Μαΐάμι και άρα δεν έπρεπε το «Barracuda» να πάρει χρήματα από το ΕΚΟΜΕ, είναι εντελώς άστοχο. Αλίμονο αν ο στόχος μας ως χώρα είναι να προσελκύσουμε αποκλειστικά ταινίες με σενάριο σχετικό με την Ελλάδα, δηλαδή ένα «Mamma Mia» κάθε 10 χρόνια και μια ταινία για τον Αντετοκούνμπο κάθε 20. Το μεγάλο στοίχημα είναι να γίνει η Ελλάδα film friendly χώρα και να τραβήξει παραγωγές που θα γυρίζονταν αλλού. Γι’ αυτό ακριβώς το cash rebate θεωρείται αναπτυξιακό μέτρο.
Τροπολογία Πιερρακάκη
Κι όσο κι αν τώρα εμφανίζονται πολλοί επίδοξοι μνηστήρες, από δήμαρχοι έως περιφερειάρχες, γαλάζια στελέχη που θέλουν να συμμετέχουν σε φιέστες, η κυβέρνηση Μητσοτάκη με υπογραφή του υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης Κυριάκου Πιερρακάκη πριν από λίγους μήνες αλλοίωσε το κίνητρο cash rebate, βάζοντας σε κίνδυνο τόσο θέσεις εργασίας όσο και το brand name της χώρας.
Συγκεκριμένα, ο κ. Πιερρακάκης, με τις ευλογίες του Πάνου Κουάνη, προέδρου του ΕΚΟΜΕ, και την ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού, το δίδυμο Μενδώνη, Γιατρομανωλάκη να σφυρίζει αδιάφορα, συμπεριέλαβε στις επιλέξιμες δαπάνες και ξένα τιμολόγια, αλλαγή που θα φέρει τις εξής επιπτώσεις: τα χρήματα του Έλληνα φορολογουμένου θα κατευθύνονται στο εξωτερικό, θα χάσει το κράτος ασφαλιστικές εισφορές, οι ξένοι θα φέρνουν ξένους τεχνικούς και δεν θα προσλαμβάνουν επαγγελματίες κινηματογραφιστές που δουλεύουν στην Ελλάδα και έχουν ΑΦΜ στη χώρα μας. Η εκάστοτε ξένη εταιρία θα προτιμά φτηνά εργατικά χέρια από γειτονικές χώρες, την ώρα που έπειτα από δύο χρονιές πανδημίας, ο κλάδος του πολιτισμού έχει πληγεί δραματικά.
Εισαγωγή… τεχνικών από τη Βουλγαρία
Το καμπανάκι του κινδύνου χτύπησε και μάλιστα για την πολυδιαφημισμένη ταινία των ημερών «Barracuda», που θα γυριστεί στη Θεσσαλονίκη με μπάτζετ 20.000.000 ευρώ και θα πάρει επιστροφή φόρου από το ΕΚΟΜΕ 4.000.000 ευρώ.
Σε ανακοίνωσή της η Πανελλήνια Ομοσπονδία Θεάματος – Ακροάματος (ΠΟΘΑ) αναφέρει: «Σύμφωνα με πληροφορίες, στην παραγωγή της ταινίας θα εργαστούν ελάχιστοι επαγγελματίες από τη χώρα μας, αφού όλες οι θέσεις εξειδικευμένου προσωπικού έχουν στελεχωθεί με εργαζομένους από γειτονικές χώρες, με αμοιβή αρκετά κατώτερη από την αμοιβή των αντίστοιχων εργαζομένων που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα».
Ένα καλό παράδειγμα αντιπαραβολής είναι μια άλλη ξένη ταινία που θα γυριστεί στη χώρα μας τον προσεχή Αύγουστο. Στο «Crimes of future» που θα σκηνοθετήσει ο σπουδαίος Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ, με την εταιρία Αργοναύτες από ελληνικής πλευράς και θα πρωταγωνιστούν οι Βίγκο Μόρτενσεν και Κρίστεν Στιούαρτ, από τους 170 τεχνικούς μόνο 20 θα έρθουν από τον Καναδά, τόπο καταγωγής του σκηνοθέτη. Οι υπόλοιποι 150 θα είναι δικοί μας επαγγελματίες του κινηματογραφικού χώρου.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ένας από τους στόχους του ΕΚΟΜΕ ήταν και η μείωση της ανεργίας στον οπτικοακουστικό τομέα. Η τροπολογία Πιερρακάκη ανοίγει όμως την πόρτα σε συνθήκες πίεσης και εκμετάλλευσης των εργαζομένων και λύνει τα χέρια, με τον νόμο, σε εταιρίες που θα προτιμήσουν φτηνά εργατικά χέρια. Δηλαδή θα μιλάμε για αμοιβές Βουλγαρίας, Τσεχίας, Ρουμανίας και βεβαίως για διευρυμένα ωράρια εργασίας. Και όλα αυτά με κρατική επιδότηση.
SOS είχαν εκπέμψει -ειδικά για τις θέσεις εργασίας των τεχνικών- εδώ και μήνες με κοινή επιστολή 673 άνθρωποι του κινηματογραφικού χώρου όλων των ειδικοτήτων, από τον Γιώργο Λάνθιμο και τον Παντελή Βούλγαρη μέχρι τον Κώστα Γαβρά και τον Γιώργο Τσεμπερόπουλο, σε μια πραγματικά πρωτοφανή συσπείρωση, όταν είχαν καταγγείλει σειρά από νομοθετικές και θεσμικές ενέργειες της Γενικής Γραμματείας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης, της ΕΡΤ και του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, ανάμεσά τους και την εν λόγω κατάργηση της εδαφικότητας των επιλέξιμων δαπανών.
Και εδώ τίθεται και ένα ζήτημα διαφάνειας.
- Πώς ακριβώς θα ελεγχθούν τα ξένα τιμολόγια, αφού οι ορκωτοί λογιστές θα έχουν προσληφθεί από την εταιρία παραγωγής; Θα γίνονται… διασυνοριακοί έλεγχοι;
- Μήπως αυτή η ρύθμιση τελικά ανοίγει την κερκόπορτα για να φουσκώσουν τιμολόγια;
- Μήπως τελικά το ΕΚΟΜΕ από αναπτυξιακό εργαλείο μετατραπεί σε εργαλείο διασπάθισης δημόσιου χρήματος, μείωσης του κόστους εργασίας και αθέμιτου ανταγωνισμού στην αγορά;
Το γεγονός ότι με τον νόμο 4487/17 ο έλεγχος είχε και υπογραφή του εκάστοτε υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης, που επίσης κατάργησε η κυβέρνηση της Ν.Δ., ήταν μια επιπλέον ασφαλιστική δικλίδα για τέτοιους σοβαρούς κινδύνους.
Επίσης, ο κ. Πιερρακάκης με πλαφόν που έβαλε στο επενδυτικό κίνητρο στα ξένα τιμολόγια ευνοεί τις πολύ μεγάλες παραγωγές εις βάρος των μεσαίων, που είναι οι κατεξοχήν «πελάτες» της χώρας μας και δημιουργεί συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού. Μέσα σε όλα αυτά, η υπουργός Παιδείας Νίκη Κεραμέως κατάργησε τη λειτουργία τριών νέων ακαδημαϊκών τμημάτων Κινηματογράφου και Οπτικοακουστικής Παραγωγής που είχαν σχεδιαστεί πάνω στη βάση ότι η χώρα θέλει να επενδύσει σε αυτήν τη βιομηχανία, επομένως θα πρέπει να φροντίσει να αποκτήσει ανθρώπινο δυναμικό που θα την υποστηρίξει.
Τέλος, εάν η τωρινή κυβέρνηση επιθυμεί πραγματικά να ενισχύσει την οπτικοακουστική παραγωγή, θα πρέπει να «ξεπαγώσει» δύο πολύ σημαντικά προγράμματα της προηγούμενης κυβέρνησης, τα οποία τώρα βρίσκονται σε κάποιο υπουργικό «συρτάρι». Την ίδρυση του Επενδυτικού Ταμείου Επιχειρηματικών Συμμετοχών 25.000.000 ευρώ και του Ταμείου Εγγυοδοσίας Οπτικοακουστικών Παραγωγών, ύψους 75.000.000 ευρώ. Γιατί καλές οι φιέστες, καλοί οι αστέρες που έρχονται μαζικά στη χώρα μας, αλλά η αστερόσκονή τους είναι δανεική και πρόσκαιρη.
Η χώρα, η εκάστοτε κυβέρνηση δηλαδή, θα πρέπει συνεχώς να αποδεικνύει ότι διαθέτει ένα αξιόπιστο brand name. Ότι δεν είναι ακόμα ένας διάττων αστέρας της βιομηχανίας, ακόμα ένας φτηνός προορισμός για γυρίσματα. Αλλά ήρθε για να μείνει ως ανταγωνιστικός παίκτης στον οπτικοακουστικό τομέα. Είπαμε να γίνουμε Χόλιγουντ. Οχι όμως και η τελευταία αποικία του Χόλιγουντ.
Ο Άδωνις ανακάλυψε το cash rebate
Υπάρχουν πάντως υπουργοί στην κυβέρνηση που αποδίδουν τα credits στους… προηγούμενους. Ο υπουργός Ανάπτυξης, για παράδειγμα, Άδωνις Γεωργιάδης, ο οποίος ανακάλυψε την πολύ σοβαρή δουλειά που έγινε στον τομέα της φαρμακευτικής κάνναβης, εσχάτως αναγνώρισε ότι επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ θεσπίστηκε ο νόμος για την προσέλκυση ξένων παραγωγών και ότι το κράτος πρέπει να έχει συνέχεια.
Ο κ. Γεωργιάδης διατείνεται βεβαίως ότι η δική του κυβέρνηση εργάζεται για τη βελτίωση του. Η αλήθεια είναι ότι πριν από λίγους μήνες το cash rebate από 35% έγινε 40%. Κατά τα άλλα, αυτό που δεν λέει ο κ. Γεωργιάδης είναι ότι το σπουδαίο αυτό αναπτυξιακό μέτρο εργαλειοποιείται από την κυβέρνησή του με κίνδυνο το έως τώρα πετυχημένο σύστημα να γίνει ευάλωτο και διάτρητο, να υπονομευτεί το brand name της χώρας και να μην ανοίξουν θέσεις εργασίας για τους εγχώριους επαγγελματίες.
Οι τωρινοί επίδοξοι μνηστήρες του αναπτυξιακού κινήτρου και του ΕΚΟΜΕ δεν είχαν υποδεχτεί ακριβώς μετά βαΐων και κλάδων τότε τον νόμο για το cash rebate. Μάλιστα, όταν εγκρίθηκε η ταινία του Κώστα Γαβρά «Ενήλικες στην αίθουσα», βασισμένη στο βιβλίο του Γιάνη Βαρουφάκη, ισχυρίζονταν πολλοί νεοφιλελεύθεροι θιασώτες ότι κακώς ένας δημόσιος οργανισμός χρηματοδοτεί ταινία για τον ΣΥΡΙΖΑ. Το ότι ο Κώστας Γαβράς είναι ένας σπουδαίος σκηνοθέτης ήταν ψιλά γράμματα. Το ότι η ταινία μόνο συριζαϊκή προπαγάνδα δεν ήταν, κάθε άλλο, κι αυτό καμία σημασία δεν έχει, αφού ο ρόλος του ΕΚΟΜΕ δεν είναι να ζητεί πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων. Πρόκειται για σύστημα αυτόματης χρηματοδότησης, ένα αναπτυξιακό εργαλείο το οποίο δούλευε σωστά μέχρι να κάνει αλλαγές η νυν κυβέρνηση.
Η αλήθεια είναι πάντως ότι ακόμα και ο ΣΥΡΙΖΑ δεν στήριξε όσο έπρεπε αυτή την επιτυχία του. Αντί να κάνει «σημαία» ένα τόσο σημαντικό αναπτυξιακό εργαλείο στον οπτικοακουστικό τομέα, κράτησε χαμηλούς τόνους.
Κατά καιρούς προέκυπταν διάφορες ενστάσεις από τη νυν κυβέρνηση, ανάμεσα σε άλλα επειδή το ΕΚΟΜΕ χρηματοδοτεί και τηλεοπτικές σειρές. Εάν το ΕΚΟΜΕ δεν χρηματοδοτούσε και ελληνικές σειρές, «Αγριες μέλισσες», «Σιωπηλός μάρτυρας», «Τα καλύτερά μας χρόνια» ενδεικτικά είναι μερικές μόνο καλές σειρές που βλέπουμε φέτος στην ελληνική δημόσια και ιδιωτική τηλεόραση, θα βλέπαμε ακόμα τουρκικά σίριαλ.
Άλλο ένα αγκάθι και επιχείρημα αντιπολίτευσης ήταν ότι δήθεν απειλείται το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, που θα απορροφηθεί από τον νέο φορέα και ότι το ΕΚΟΜΕ ανταγωνίζεται το Film Commission, το οποίο έχει τον δικό του σημαντικό ρόλο στην προσέλκυση γυρισμάτων ξένων ταινιών στη χώρα, ενώ είναι σημαντικό να υπενθυμίσουμε ότι το ΕΚΟΜΕ είναι άλλος ένας σημαντικός χρηματοδοτικός πόρος για τον ελληνικό κινηματογράφο.
Μερικές από τις καλύτερες ελληνικές ταινίες των τελευταίων χρόνων που προβάλλονται αυτή τη στιγμή στις κινηματογραφικές αίθουσες, όπως «Digger» του Τζώρτζη Γρηγοράκη, «Μήλα» του Χρήστου Νίκου, «Monday» του Αργύρη Παπαδημητρόπουλου, έχουν χρηματοδοτηθεί από το ΕΚΟΜΕ. Με περισσότερα από 3.000.000 ευρώ έχει χρηματοδοτήσει το ΕΚΟΜΕ, μέσω του cash rebate, το ελληνικό σινεμά για το 2021.
Σε δύο χρόνια «ήρθαν» 160.000.000 ευρώ και 35.871 θέσεις απασχόλησης
Και για να μιλήσουν τα νούμερα, γιατί στο τέλος της ημέρας πρόκειται για επενδυτικό κίνητρο, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΕΚΟΜΕ, από τον Απρίλιο του 2018 που άρχισε να λειτουργεί το κίνητρο προσέλκυσης επενδύσεων έως τα τέλη Μαΐου 2021:
- κατατέθηκαν 187 αιτήσεις.
- Έχουν ενταχθεί στο cash rebate ή είναι σε διαδικασία αξιολόγησης 140 έργα. Από αυτά τα 69 αποτελούν εγχώριες και τα 71 διεθνείς παραγωγές (ευρωπαϊκές, διασυνοριακές, συμπαραγωγές με Ελλάδα αλλά και από τις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Ασία και την Αυστραλία).
H συνολική επένδυση στη χώρα μας για την παραγωγή των 140 έργων ανέρχεται περίπου στα 169.000.000 ευρώ και η δημόσια δαπάνη (επιστροφή cash rebate) περίπου στα 63.000.000 ευρώ.
Από τα γυρίσματα που πραγματοποιούνται στην Ελλάδα, σε περισσότερες από 130 τοποθεσίες, δημιουργούνται περίπου 35.871 θέσεις απασχόλησης (ηθοποιοί, τεχνικοί, βοηθητικοί, συνεργεία κ.λπ.).
