Η συζήτηση για την καύση των νεκρών στην Ελλάδα μετρά πλέον δεκαετίες, αλλά σε λίγες ημέρες τίθεται, πλέον, σε άλλη βάση, καθώς ξεκινά η λειτουργία του πρώτου αποτεφρωτηρίου στην Ριτσώνα, περίπου 70 χιλιόμετρα μακριά από την Αθήνα.
Η εγκατάσταση δημιουργήθηκε με ιδιωτικά κεφάλαια, και συνολικά υπάρχουν επτά ιδιοκτήτες. Η Ελληνική Εταιρεία Αποτέφρωσης που προώθησε επί πολλά χρόνια τη δημιουργία αποτεφρωτηρίου στην Ελλάδα είναι ένας από αυτούς και κατέχει το 30% της επιχείρησης.
«Η αποτέφρωση των νεκρών είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη στον χριστιανικό κόσμο, δηλαδή στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ, τον Καναδά και τη Νότια Αμερική και τα ποσοστά αυτών που επιλέγουν την αποτέφρωση αντί της ταφής, σε μερικές από αυτές, είναι πολύ μεγαλύτερα, όπως στη Μεγάλη Βρετανία, την Γερμανία, την Πολωνία, την Τσεχία, την Αμερική κτλ. Η Ελλάδα ήταν η τελευταία χώρα στην Ευρώπη που δεν είχε μέχρι τώρα αποτεφρωτήριο», τόνισε μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Αποτέφρωσης, Αντώνης Αλακιώτης.
Μεταξύ άλλων αναφέρει πως: «Η ίδρυση και η λειτουργία του πρώτου Κέντρου Αποτέφρωσης Νεκρών στη Ριτσώνα αποτελεί ένα ιστορικό γεγονός, αποτελεί ιστορική αλλαγή για τα ταφικά έθιμα της Ελλάδας.
Μέχρι σήμερα χιλιάδες οικογένειες μετέφεραν στη Βουλγαρία και σε άλλες χώρες τούς οικείους τους, των οποίων η τελευταία επιθυμία ήταν η αποτέφρωση. Με τεράστιο οικονομικό και συναισθηματικό κόστος. Υπολογίζουμε ότι κάθε χρόνο ένα ποσό 2,5 έως 3 εκατ. ευρώ «έφευγε» στο εξωτερικό.
Η αποτέφρωση σαν επιλογή έχει γίνει τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερα προσφιλής γιατί απαλλάσσει τις οικογένειες από την απάνθρωπη εμπειρία της εκταφής, από την κατασκευή ενός τάφου που θα καταστραφεί σε τρία χρόνια, από την υποχρέωση για την παραμονή των οστών στα κοιμητήρια και της πληρωμής 40 έως 100 ευρώ ετησίως».
Η θέση της Εκκλησίας
Καθοριστικός παράγοντας στη διαμόρφωση των συνθηκών για τη δημιουργία αποτεφρωτηρίου στη χώρα ήταν διαχρονικά η Εκκλησία που πρόβαλλε σθεναρή αντίσταση.
Το 2014 με απόφαση της Ιεράς Συνόδου εστάλη εγκύκλιος στις Μητροπόλεις, η οποία απαγόρευε την τέλεση της νεκρώσιμης ακολουθίας και του μνημόσυνου σε όσους επέλεγαν την καύση. Η εγκύκλιος ανέφερε ακόμα πως «η Εκκλησία δεν δέχεται για τα μέλη της την αποτέφρωση του σώματος» και τόνιζε ότι «η αποτέφρωση του σώματος δεν είναι σύμφωνη προς την πράξη και παράδοση της Εκκλησίας για θεολογικούς, κανονικούς και ανθρωπολογικούς λόγους».
Ακόμη, η Ιερά Σύνοδος ξεκαθάρισε ότι για να αποφευχθεί οποιαδήποτε, θεολογική, κανονική, ανθρωπολογική εκτροπή, «απαραίτητος είναι ο σεβασμός των θρησκευτικών πεποιθήσεων και η διακρίβωση της οικείας βουλήσεως του κεκοιμημένου και όχι η βούληση ή η δήλωση των οικείων του». Πάντως, σύμφωνα με την εγκύκλιο επιτρεπόταν στους Μητροπολίτες να δώσουν την άδεια για τέλεση τρισάγιου, κάτι που γινόταν μέχρι σήμερα πριν από τη μεταφορά και αποτέφρωση στο εξωτερικό.
Το 2016 η Ιερά Σύνοδος πήρε εκ νέου θέση, τονίζοντας σε ανακοίνωση που εξέδωσε ότι δεν είναι «αξιοπρεπές για τον νεκρό να καεί σε κλίβανο» και ότι θεωρεί «το ανθρώπινο σώμα ως ναό του Αγίου Πνεύματος, στοιχείο της υποστάσεως του ανθρώπου, που έχει πλασθεί κατ’ εικόνα και ομοίωση του Θεού και για τον λόγο αυτό η ορθόδοξη χριστιανική παράδοση αντιμετωπίζει το νεκρό σώμα «όχι ως “στερεό απόβλητο”, όπως οι απολογητές της αποτέφρωσης, αλλά το περιβάλλει με σεβασμό και τιμή ως έκφραση αγάπης προς το κεκοιμημένο μέλος της».
Υπενθυμίζεται, τονίζεται στη σχετική ανακοίνωση, ότι κατά τη σύγχρονη διαδικασία τής κατ’ ευφημισμόν «αποτεφρώσεως» μετά την καύση της σορού σε κλίβανο, ο ανθρώπινος σκελετός ρίχνεται σε ηλεκτρικό σπαστήρα (μίξερ, cremulator), θρυμματίζεται και μετατρέπεται σε σκόνη. Η Ιερά Σύνοδος αρνείται ότι είναι αξιοπρεπές για τον νεκρό να καεί σε κλίβανο και να θρυμματισθεί σε μίξερ και δεν διακρίνει ιδιαίτερες διαφορές «της σύγχρονης “αποτέφρωσης νεκρών” και της διαδικασίας ανακύκλωσης απορριμμάτων».
Τα σχέδια των δήμων
Ενδιαφέρον για την κατασκευή αποτεφρωτηρίων έχει εκδηλωθεί και από την πλευρά των δήμων. Ωστόσο, τα σχέδια αυτά πολλές φορές σκοντάφτουν στις αντιδράσεις δημοτών. Ο δήμος Αθηναίων έχει επιλέξει χώρο στον Ελαιώνα, ανάμεσα στη λεωφόρο Αθηνών στο ύψος του Χρηματιστηρίου και το Ισλαμικό Τέμενος.
Αν και οι γραφειοκρατικές διαδικασίες φαίνεται να προχωρούν, είναι πιθανό να προκληθεί εμπλοκή από τις προσφυγές που έχουν καταθέσει επιχειρήσεις που βρίσκονται στην περιοχή.
Περισσότερο αισιόδοξα για τους υποστηρικτές της αποτέφρωσης είναι τα πράγματα στην Πάτρα. Ο δήμος έχει προχωρήσει σε χωροθέτηση στον Γλαύκο και προκήρυξε αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, όπου εκδηλώθηκε μεγάλο ενδιαφέρον με πάνω από 110 προτάσεις.
