Σκηνικό πολέμου στήνει η Άγκυρα στην Αν. Μεσόγειο, με συνεχείς ύβρεις, απαξιωτική ρητορική από αξιωματούχους και τον ίδιο τον Τούρκο πρόεδρο, και απειλές σε βάρος της Ελλάδας.
- Νικ. Σταυρουλάκις
Η Τουρκία συνεχώς κλιμακώνει την ένταση, ενώ σύσσωμη η πολιτική ηγεσία της γειτονικής χώρας, συμπολίτευση και αντιπολίτευση, συναγωνίζεται σε χαρακτηρισμούς εναντίον της χώρας μας. Την ώρα που Ερντογάν δηλώνει με θρασύτητα «θα έρθουμε μια νύχτα», η αντιπολίτευση αντιτείνει: «Κάν’ το… Τι περιμένεις; Να σου στείλουν πρόσκληση;». Ο αρχηγός της τουρκικής αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου προέτρεψε μάλιστα τον Ερντογάν: «Αν σου φτάνει η καρδιά, αν έχεις κουράγιο, μπορείς να πας, αδερφέ! Λες ότι θα πας νύχτα και δεν το κάνεις… Αν σου φτάνει η καρδιά, κάν’ το, αδερφέ μου».
Το κλίμα βαραίνει συνεχώς από τις αρχές της άνοιξης, όταν ο Ερντογάν διακήρυξε ότι «ο Μητσοτάκης δεν είναι συνομιλητής μου» (29/5, ανήμερα της επετείου Αλωσης της Πόλης), με αποκορύφωμα τον τρέχοντα μήνα, όταν ο Τούρκος πρόεδρος απασφάλισε τη βόμβα των προκλήσεων, εξαπολύοντας πρωτοφανείς απειλές που ουδέποτε είχαν ακουστεί από Τούρκο ηγέτη στο παρελθόν.
Η απίστευτη ρητορική Ερντογάν έχει αφήσει «άφωνους» ακόμα και αυτούς τους θιασώτες της ελληνοτουρκικής συνεννόησης και το υπόλοιπο γνωστό σκυλολόι των προσκυνημένων, οι οποίοι περιφερόμενοι στα κανάλια και τα λοιπά δημόσια βήματα θεωρητικολογούσαν μέχρι πρότινος υπέρ της σχεδόν υποχρεωτικής κοινής πορείας των δύο χωρών προς τη Χάγη. Πλανώνται οι δυστυχείς πιστεύοντας ότι, εάν ένα διεθνές δικαστήριο αποφανθεί τελικά και οριστικά επί των ορίων επικρατείας των δύο χωρών σε αέρα ή θάλασσα, η Τουρκία θα σταματήσει να διεκδικεί χώρους από την Ελλάδα.
Τα σύννεφα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις ήδη προκαλούν σοβαρή ανησυχία, εκτός από την Αθήνα, σε πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και στην Ουάσινγκτον, καθώς η Τουρκία διαμορφώνει μεθοδικά πολεμικό κλίμα ανάμεσα στις δύο χώρες. Στην τρέχουσα κλιμάκωση το λιγότερο που ανησυχεί τους Ελληνες επιτελείς στα υπουργεία Εθνικής Αμυνας και Εξωτερικών είναι τα λεγόμενα «ατυχήματα». Οι γνωρίζοντες την τουρκική ιδιοσυγκρασία κατανοούν και προσπαθούν να πείσουν την πολιτική ηγεσία της χώρας ότι μια στοχευμένη και διόλου απονενοημένη ενέργεια είναι η πιθανότερη εξέλιξη αυτής της ανεξέλεγκτης πορείας προς τη σύγκρουση.
Ακόμα περισσότερο, φοβικές προσωπικότητες που κυριαρχούν στη διαμόρφωση της παραπαίουσας ανάμεσα σε ιδεολογήματα και αυταπάτες ελληνικής κοινής γνώμης πιστεύουν ότι η -απευκτέα, ασφαλώς- σύγκρουση με την Τουρκία θα είναι σύγκρουση ημερήσια ή έστω μερικών ωρών, αγνοώντας το γεγονός ότι το σωρευμένο μίσος που καλλιεργεί τα τελευταία χρόνια η τουρκική ηγεσία εναντίον των Ελλήνων και της χώρας θα καταστεί δυνατό να περιχαρακωθεί σε «μάχη δευτερολέπτων». Η χείριστη εκδοχή όλων των παραπάνω είναι η άποψη ορισμένων «αναλυτών» ότι η ρητορική Ερντογάν συνιστά «κούφιες απειλές». Παραβλέπουν αυτοί το γεγονός ότι η Τουρκία ό,τι προτίθεται να πράξει το προαναγγέλλει…
Χαρακτηριστική είναι η απάντηση του Τούρκου ΥΠΕΞ Μ. Τσαβούσογλου σε συζήτηση με δημοσιογράφους (14/9), όταν ρωτήθηκε για τη δήλωση του πρωθυπουργού από το Παρίσι, παρουσία του Εμανουέλ Μακρόν, ότι «περιμένουμε αυτούς που λένε ότι θα έρθουν στα νησιά μας το βράδυ με το φως της ημέρας. Την ώρα που θα φανεί καθαρά ποιος είναι σωστός και δυνατός». Ο Τσαβούσογλου απάντησε: «Εμείς θα αποφασίσουμε πότε και πού θα παρέμβουμε»!
Κυριαρχεί επίσης η άποψη ότι η ρητορική του Τούρκου προέδρου δέον να αποδοθεί στις επερχόμενες προεδρικές εκλογές στην Τουρκία. Την Τετάρτη (14/9) κυκλοφόρησε μάλιστα στα ελληνικά ΜΜΕ το αποτέλεσμα δημοσκόπησης εταιρίας ερευνών γνώμης στην Τουρκία που ακούει στο όνομα «Metro-poll», για να κοιμίσει ακόμα περισσότερο τις υπνωτισμένες συνειδήσεις στην Αθήνα. Σύμφωνα με τα ευρήματα, το 51,5% των ερωτηθέντων απάντησε «ναι» στο ερώτημα «Πιστεύετε ότι η ένταση μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας τον τελευταίο μήνα είναι μια προσπάθεια δημιουργίας ατζέντας για τις εκλογές;». Στον αντίποδα, μόλις το 26,2% απάντησε «όχι». Και τότε σε ποιον απευθύνεται ο Ερντογάν και τροφοδοτεί την ένταση; Σε κοινό που δεν θα τον ψηφίσει; Θέλει να χάσει τις εκλογές του 2023 ή να τις κερδίσει; Ή δεν γνωρίζει τις τάσεις στην τουρκική κοινή γνώμη και κυβερνά τη χώρα 15 χρόνια;
Συνεπώς, ο υπουργός Εξωτερικών Ν. Δένδιας πλανάται, όταν από το βήμα του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), σε ημερίδα ενταγμένη στον κύκλο συζητήσεων υπό τον τίτλο «Ημέρες ΕΚΠΑ», διακήρυξε ότι η ρητορική του Τούρκου προέδρου «εμπεδώνει ανθελληνικό κλίμα στην τουρκική κοινωνία»;
Ιδού το ακριβές απόσπασμα της ομιλίας του (13/7/22): «Αυτό όμως που συνιστά μια διαφορετική πραγματικότητα από άλλες περιόδους είναι η διαρκής και μακροχρόνια όξυνση. Είχαμε ζήσει σημαντικές κρίσεις με την Τουρκία το ’74, στα μέσα της δεκαετίας του ’80, της δεκαετίας του ’90. Καμία κρίση όμως δεν είχε αυτή την τεράστια χρονική διάρκεια. Προσεγγίζουμε ήδη -αν δεν υπερβαίνουμε- τρία χρόνια. Και, επίσης, εάν κανείς δει τις μετρήσεις στο εσωτερικό της Τουρκίας, θα διαπιστώσει και κάτι άλλο, χειρότερο: ότι δυστυχώς η κλιμάκωση αυτής της ρητορικής εμπεδώνει έναν ανθελληνισμό στην τουρκική κοινωνία. Εάν βλέπατε μια μέτρηση της τουρκικής κοινωνίας πριν από 4 χρόνια, η Ελλάδα δεν κατατασσόταν στις απειλές, όπως ο Τούρκος πολίτης προσελάμβανε την πραγματικότητα. Σήμερα κατατάσσεται, και αρκετά ψηλά στον δείκτη. Τείνει λοιπόν να δημιουργηθεί ένα ρεύμα -και, δυνάμει, ένα πλειοψηφικό ρεύμα- ανθελληνισμού μέσα στην τουρκική κοινωνία».
Ο χάρτης του Μπαχτσελί και τα θαλάσσια σύνορα
Αλλοι πλανόδιοι αναλυτές θεωρούν ότι ο Ερντογάν παραμένει όμηρος του εθνικιστικού πυρήνα με τον οποίο συγκυβερνά. Στις 9/7/22 ο κυβερνητικός εταίρος Ντεβλέτ Μπαχτσελί επισκέφθηκε την έδρα των Γκρίζων Λύκων και δέχθηκε ως δώρο χάρτη που περιλαμβάνει στην τουρκική επικράτεια τα ελληνικά νησιά του Αν. Αιγαίου. Η Αθήνα χαρακτήρισε την κίνηση «απόλυτη πρόκληση σε βάρος της Ελλάδας» και κάλεσε τον Τούρκο πρόεδρο να την αποκηρύξει… Ουδέποτε το έπραξε… Αντίθετα, σε δύο μήνες διακήρυξε: «Θα έρθουμε νύχτα». Κάθε λέξη έχει σημασία…
Ο ίδιος ο Ελληνας πρωθυπουργός σε ανάρτησή του στα αγγλικά σχολίασε τον χάρτη Μπαχτσελί: «Ρίξτε μια καλή ματιά σε αυτόν τον χάρτη. Κρήτη, Ρόδος, Λέσβος, Χίος, Σάμος “καταβροχθίζονται” από την Τουρκία. Παραλήρημα των εξτρεμιστών ή επίσημη πολιτική της Τουρκίας; Ακόμα μία πρόκληση ή αληθινός στόχος; Ο πρόεδρος Ερντογάν πρέπει να καταστήσει σαφή τη θέση του σχετικά με τις τελευταίες γελοιότητες του εταίρου του στον κυβερνητικό συνασπισμό».
Το τελευταίο διάστημα η Αγκυρα «παίζει» επικοινωνιακά, παρουσιάζοντας παντός είδους χάρτες, πάνω στους οποίους στηρίζει ολόκληρη την επεκτατική επιχειρηματολογία της. Παρουσιάστηκαν ο χάρτης για τη λεγόμενη «Γαλάζια Πατρίδα», χάρτης για το πόσο κοντά στα μικρασιατικά παράλια βρίσκεται το Καστελόριζο και ο χάρτης του «τουρκικού κόσμου», τον οποίο ο Ντ. Μπαχτσελί δώρισε στον Ερντογάν (18/11/21). Ο χάρτης περιελάμβανε τη Θράκη και την Κύπρο ως τμήματα του λεγόμενου «τουρκικού κόσμου».
Γίνεται αμέσως κατανοητό ότι ο χάρτης Μπαχτσελί ουδεμία σχέση έχει με τον χάρτη που αποτύπωνε τα θαλάσσια σύνορα των δύο χωρών, τον οποίο η Αγκυρα αποδεχόταν χωρίς περιστροφές και αστερίσκους έως τα μέσα της δεκαετίας του ’70. Ο χάρτης αυτός, τον οποίο έχει στη διάθεσή της η «κυριακάτικη δημοκρατία», αποτελεί επίσημη έκδοση της τουρκικής κυβέρνησης (Τμήμα Υδρογραφίας και Ωκεανογραφίας) και διανεμόταν από το Λιμεναρχείο Κουσάντασι (Εφέσου) για τουριστική χρήση στους περιηγητές της περιοχής.
Η Αθήνα, μπροστά στην τουρκική «χαρτομανία», απάντησε με τη σύνταξη φακέλου αποτελούμενου από 16 χάρτες, οι οποίοι αναδεικνύουν την εξέλιξη της τουρκικής αναθεωρητικής πολιτικής στο Αιγαίο τις τελευταίες δεκαετίες.
Το χρονικό του πογκρόμ μίσους
Το σκηνικό άρχισε να βαραίνει στις αρχές Σεπτεμβρίου, όταν ο Τούρκος πρόεδρος απείλησε ευθέως με στρατιωτική εισβολή στα ελληνικά νησιά του Αιγαίου, ενώ θύμισε με διθυράμβους και ύβρεις την καταστροφή της Σμύρνης από τους Νεοτούρκους. Ακριβώς την 1η Σεπτεμβρίου σημειώθηκε ρεκόρ παραβιάσεων του Εθνικού Εναέριου Χώρου (ΕΕΧ) από -επανδρωμένα και μη- αεροσκάφη της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας: σημειώθηκαν 128 παραβιάσεις του ΕΕΧ από πλήθος αεροσκαφών (21), εκ των οποίων 8 οπλισμένα. Καθημερινό φαινόμενο αποτελεί η καταγραφή υπερπτήσεων και από μη επανδρωμένα αεροσκάφη, ενώ για πρώτη φορά οι υπερπτήσεις σημειώνονται τις νυχτερινές ώρες.
Στην έξαρση μίσους του Ταγίπ Ερντογάν η Αθήνα απάντησε αμέσως. Με ανακοίνωση του υπουργείου Εξωτερικών, η Ελλάδα καταγγέλλει τις απειλές της Τουρκίας και ξεκαθαρίζει ότι οι εταίροι θα ενημερωθούν για αυτή την απαράδεκτη συμπεριφορά μεταξύ συμμαχικών δυνάμεων στο ΝΑΤΟ. Παράλληλα αναζήτησε τα συμμαχικά ερείσματα που απορρέουν από τις συμφωνίες στρατηγικής συνεργασίας, τις οποίες η Ελλάδα έχει συνάψει με φίλιες χώρες (ΗΠΑ, ΗΑΕ, Γαλλία). Μόνο το Παρίσι ανταποκρίθηκε ένθερμα και ο πρωθυπουργός βρέθηκε στη γαλλική πρωτεύουσα. Ενημέρωσε αναλυτικά τον Γάλλο πρόεδρο για τις τουρκικές προκλήσεις. Τα ελληνικά επιχειρήματα έγιναν κατανοητά από τον Εμανουέλ Μακρόν, ώστε να δηλώσει ρητά ότι η στρατηγική συμμαχία της Γαλλίας με την Ελλάδα δεν θα αφήσει να υπάρξει αναταραχή στην Αν. Μεσόγειο. Η δήλωση, που παραπέμπει ευθέως στη ρήτρα αμυντικής συνδρομής, ερέθισε περαιτέρω την Αγκυρα.
Τι δείχνουν οι αναλύσεις των ελληνικών υπηρεσιών
Οι τουρκικές παρεκτροπές βρέθηκαν αμέσως στο μικροσκόπιο των ελληνικών υπηρεσιών. Σύμφωνα με αναφορές και τα στοιχεία που αφορούν την τουρκική επικοινωνιακή επίθεση (πάντα αυτή προηγείται της στρατιωτικής), η ηγεσία της γειτονικής χώρας παρεκτρέπεται συνεχώς από τις αρχές του έτους, εξαπολύοντας ύβρεις και απειλές εναντίον της Ελλάδας και ο ίδιου του πρωθυπουργού. Το σκηνικό που διαμορφώνει το τουρκικό κατεστημένο οδηγεί πιθανότατα σε ανοιχτή σύγκρουση σύντομα. Η τουρκική πολιτική ηγεσία προετοιμάζει ηθικά τον λαό για αντιπαράθεση με την Ελλάδα επί του πεδίου. Επομένως πρέπει να αναληφθούν πρωτοβουλίες χωρίς χρονοτριβή. Στο πλαίσιο αυτό, ο πρωθυπουργός ζήτησε επίσπευση την χρονοδιαγραμμάτων παράδοσης και λειτουργίας των οπλικών συστημάτων που επιλέχθηκαν για την ενίσχυση του ελληνικού οπλοστασίου. Το θέμα απασχόλησε και τη συνάντηση Μητσοτάκη – Μακρόν.
Ποιες είναι, εν προκειμένω, οι «εξηγήσεις» που δίνουν οι εντεταλμένες υπηρεσίες στον πρωθυπουργό για την αύξηση της έντασης εκ μέρους της Τουρκίας; Αυτά είναι τα κυριότερα σημεία.
-Η σταθερή αναθεωρητική πολιτική που ακολουθεί η Αγκυρα, προκειμένου να εδραιώσει τη θέση της ως περιφερειακή δύναμη στον πολυπολικό αναδυόμενο κόσμο, εκτός των πολυεθνικών σχημάτων στα οποία μετέχει, μαζί με τη Γερμανία, τη Ρωσία, το Ιράν και την Κίνα.
-Η επί του πεδίου ελληνική υπεροπλία με τα νέα ελληνικά αεροσκάφη και οπλικά συστήματα, που είναι σε θέση να εγκλωβίζουν πολλαπλούς στόχους ταυτόχρονα, χωρίς να γίνονται αντιληπτά.
-Η τουρκική πίεση προς την Ουάσινγκτον για την απόκτηση νέων και των αναβαθμισμένων αεροσκαφών F-16. Η Αγκυρα προσβλέπει στις συμπληρωματικές εκλογές του Νοεμβρίου στις ΗΠΑ, οπότε αναμένει μεταβολή της σύνθεσης στα αμερικανικά νομοθετικά σώματα. Εάν αυτό συμβεί, ο ρόλος του φίλου της Ελλάδας και της Κύπρου, Αμερικανού γερουσιαστή και πρόεδρου της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας, Ρόμπερτ Μενέντεζ, ο οποίος έχει καταδικάσει απόλυτα την τουρκική συμπεριφορά, θα περιοριστεί σημαντικά.
-Παράλληλα, η Τουρκία πιέζει προς κάθε κατεύθυνση αναφορικά με τη συνοχή του ΝΑΤΟ. Πιθανή σύγκρουση με την Ελλάδα την περίοδο της ρωσοουκρανικής κρίσης, την οποία η Βορειοατλαντική Συμμαχία προσπαθεί να διαχειριστεί αποτελεσματικά, θα έστελνε το νατοίκό σύστημα, από τον «εγκεφαλικό θάνατο» (κατά Μακρόν), στη σιωπή του αιώνιου κοιμητηρίου.
